Vẫn còn tình trạng nông dân đốt rơm rạ ngoài đồng sau thu hoạch

TMO - Mặc dù các chuyên gia môi trường cảnh báo việc đốt rơm rạ gây ô nhiễm môi trường, làm đất bạc màu, nguy cơ xảy ra cháy lan, tuy nhiên vẫn còn tình trạng một số nông dân trên địa bàn tỉnh Hà Nam chưa bỏ được thói quen đốt rơm rạ sau thu hoạch lúa. 

Nhiều hệ lụy từ việc đốt rơm rạ

Tình trạng đốt rơm rạ tại một số cánh đồng trên địa bàn xã Nhân Lý, huyện Lý Nhân (Ảnh chụp lúc 18h ngày 9/6). 

Những ngày này, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Nam bước vào thu hoạch lúa vụ Xuân. Tại một số địa phương vẫn xảy ra tình trạng đốt rơm rạ ngay trên mặt ruộng để tiếp tục cày ải, chuẩn bị cho vụ trồng lúa mới.

Theo các chuyên gia nông nghiệp, việc đốt rơm rạ sẽ làm mất chất dinh dưỡng của đất, đốt nhiều lần và lâu dài sẽ làm cho đất biến chất và trở nên chai cứng, tiêu diệt các loại côn trùng có ích, dẫn đến làm mất cân bằng hệ sinh thái bền vững trên ruộng lúa.

Tại cánh đồng xã Bình An, huyện Bình Lục (Ảnh chụp lúc 18h ngày 11/6)  

Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu lúa Quốc tế (IRRI), trong 1 tấn rơm chứa khoảng 5-8 kg đạm, 1,2 kg lân, 20 kg kali, 40 kg silic và 400 kg carbon; do vậy, đốt bỏ rơm rạ cũng có nghĩa cũng đồng nghĩa với việc tự bỏ đi một lượng lớn phân bón, chất dinh dưỡng tự nhiên cần thiết cho cây lúa.

Các chuyên gia môi trường cho rằng, đốt rơm rạ là quá trình đốt không kiểm soát và đốt không cháy hoàn toàn nên dễ phát sinh nhiều chất ô nhiễm không khí như bụi PM 2.5, PM 10, black cacbon, NOX... ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của chính những người dân bản địa và cả những người dân sống ở những khu vực không có hiện tượng đốt rơm rạ.

Ngoài ra, việc đốt rơm rạ và các phế phụ phẩm trong sản xuất nông nghiệp sẽ làm phát sinh các khí CO, CO2, SO2, NO2…, làm gia tăng lượng khí thải vào bầu khí quyển, gia tăng hiệu ứng nhà kính là nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu. Rơm rạ khi đốt chưa khô hoàn toàn, tạo thành những đám khói bao trùm một vùng rộng lớn, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân sống chung quanh, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng hệ sinh thái và mất an toàn giao thông.

Việc đốt rơm rạ làm phát sinh nhiều chất độc hại vào môi trường như các khí bụi PM10, PM2.5, BC các tác nhân gây hiệu ứng nhà kính, các khí có thể tích tụ trong khí quyển gây ra tình trạng mưa axit, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) và nhiều thành phần khác.

Cánh đồng huyện Bình Lục (Hà Nam) mờ mịt khói đốt rơm vào sáng sớm (Ảnh chụp ngày 11/06).

Theo chia sẻ của người dân xã Bình An (huyện Bình Lục): Khoảng thời gian từ thời điểm kết thúc vụ Xuân đến gieo sạ vụ Hè Thu rất ngắn, chỉ 10 đến 15 ngày. Nếu lượng rơm rạ trên đồng chưa được dọn sạch, máy cày sẽ bị vướng, không cày sâu đất được, ảnh hưởng đến sự phát triển của hạt giống khi gieo sạ. 

Giải pháp xử lý rơm rạ sau thu hoạch hiệu quả?

Cần có giải pháp lâu dài để hạn chế tình trạng đốt rơm rạ ngay trên mặt ruộng sau thu hoạch lúa. 

Để giải quyết bài toán ô nhiễm môi trường không khí, gây mất an toàn giao thông do việc đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch, hàng năm các địa phương đều ban hành công văn về việc hạn chế tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch. Tại một số địa phương đã ứng dụng công nghệ sinh học để xử lý rơm rạ.

Chẳng hạn như tại tỉnh Vĩnh Phúc, UBND tỉnh đã có chính sách hỗ trợ chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ trên cây lúa giai đoạn 2022 - 2024. Cụ thể, năm 2024, tỉnh hỗ trợ hơn 14 tỉ đồng để mua chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ trên đồng ruộng sau khi thu hoạch lúa vụ xuân chuyển sang vụ mùa, giao cho Trung tâm Khuyến nông làm đơn vị đầu mối thực hiện, cấp phát 140.000kg chế phẩm xử lý cho diện tích 5.000ha.

Những huyện trọng điểm về lúa như Yên Lạc, Vĩnh Tường được hỗ trợ 1.000ha; những huyện có diện tích lúa nhỏ hơn như: Bình Xuyên, Sông Lô, Tam Đảo, Tam Dương, Lập Thạch được hỗ trợ từ 500-750ha; những thành phố như Phúc Yên, Vĩnh Yên được hỗ trợ 100ha.

Quy trình kỹ thuật để xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh cũng được Trung tâm phổ biến cho các địa phương và nông dân. Cụ thể, sau khi thu hoạch lúa, nông dân cho nước vào ruộng giữ ở mức 2-3 cm, bón vôi, dùng máy phay qua một lần cho dập gốc rạ, sau đó dùng chế phẩm vi sinh rải đều trên mặt với số lượng 1 kg/sào, nâng mực nước thêm, giữ ở mức 7-10 cm trong vòng 10-15 ngày rồi bừa, bón lót, gieo cấy.

Những năm trở lại đây, tại nhiều địa phương thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long tận dụng nguồn rơm rạ sẵn có kiếm thêm thu nhập bằng việc bán rơm cuộn hoặc phục vụ sản xuất. Do nhu cầu thu mua rơm tăng cao, các địa phương đã đầu tư mua máy cuộn rơm. Chiếc máy cuộn rơm giúp thu gom rơm nhanh và gọn gàng hơn gom thủ công, ít tốn công lao động và vệ sinh kịp thời đồng ruộng trước khi xuống giống. 

Ngoài rơm, rạ khô sau thu hoạch lúa được tận dụng để trồng nấm, việc tận dụng nguồn phụ phẩm sau khi trồng nấm rơm sản xuất phân hữu cơ là quá trình sản xuất khép kín, từ khâu đầu vào và sản phẩm đầu ra, giúp nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng nấm.

Nhiều ý kiến cho rằng: Ngoài việc tập huấn, hướng dẫn bà con về các kỹ thuật xử lý rơm rạ phù hợp với trình độ, nhận thức của người nông dân, các địa phương cũng cần thành lập Quỹ hỗ trợ kinh phí mua các chế phẩm thực hiện các giải pháp xử lý rơm rạ mới, để người dân yên tâm thực hiện. Ngoài ra, việc tạo ra các đầu mối thu mua các sản phẩm đầu ra từ hoạt động trồng nấm, phân bón sản xuất từ rơm rạ, cũng là cách tạo nguồn thu nhập ổn định./.

Thu Hiền