TP.HCM “tăng tốc” chuyển đổi giao thông xanh, cải thiện chất lượng không khí

TMO - Với mục tiêu xây dựng đô thị xanh và bền vững, TP.HCM đang ưu tiên chuyển đổi mạnh sang giao thông xanh, giảm phụ thuộc vào phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Những chính sách đồng bộ và hạ tầng được đầu tư đang mở ra kỳ vọng cải thiện đáng kể chất lượng không khí toàn thành phố.

TP.HCM hiện nay đang tăng tốc lộ trình chuyển đổi sang giao thông xanh như một giải pháp trọng tâm nhằm cải thiện chất lượng không khí và hướng tới phát triển đô thị bền vững. Trong bối cảnh ô nhiễm không khí liên tục gia tăng do lượng phương tiện cá nhân quá lớn, thành phố đẩy mạnh đầu tư các loại hình vận tải công cộng sạch như xe buýt điện, đồng thời nghiên cứu mở rộng mạng lưới metro và phát triển hệ thống kết nối liên thông giữa các phương tiện thân thiện môi trường.

Đặc biệt, sau hợp nhất, siêu đô thị TP.HCM có dân số hơn 14 triệu người; gần 12 triệu phương tiện (hơn 10 triệu xe máy và hơn 1 triệu ô-tô). Lượng phương tiện giao thông này khiến nguy cơ về quá tải hạ tầng giao thông và ô nhiễm không khí càng thêm trầm trọng, nhất là trong bối cảnh người dân vẫn ưu tiên lựa chọn phương tiện cá nhân hơn là sử dụng phương tiện công cộng.

Trước yêu cầu phát triển bền vững và cam kết NetZero 2050 của Chính phủ, TP.HCM xác định chuyển đổi năng lượng xanh trong giao thông vận tải và phát triển hạ tầng giao thông xanh là chiến lược trọng tâm để giảm phát thải, hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường.

Theo lãnh đạo Sở Xây dựng TP.HCM, hiện ô nhiễm không khí đô thị tại TP.HCM diễn biến phức tạp, nồng độ chất ô nhiễm tăng. Trong các nguyên nhân, nguồn phát thải từ hoạt động giao thông vận tải là nguồn phát thải chính, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cộng đồng. Trong đó, với chỉ số chất lượng không khí ở ngưỡng 194 khiến thành phố là địa phương được “xướng tên” là 1 trong 4 thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

Hệ thống giao thông công cộng khuvực phía Đông TPHCM. (Ảnh: GGP). 

Thực tế hiện nay, taxi và xe buýt thân thiện với môi trường đang dẫn đầu số lượng phương tiện vận tải, trong đó, taxi là 13.124 xe taxi điện trong tổng số 18.613 xe taxi của toàn thành phố (chiếm khoảng 71%). Đối với xe buýt, thành phố có 627 xe buýt điện, chiếm 26.3% trong tổng số gần 2.400 xe đang hoạt động.

Trong khi đó, xe máy công nghệ cũng đang chuyển đổi mạnh mẽ với khoảng 25.000 xe trong tổng số khoảng 88.700 xe, đạt tỷ lệ 28,1%. Sở Xây dựng đánh giá: Những kết quả này đã góp phần giảm rõ rệt phát thải và tiếng ồn. Từ những lợi ích đó, nhiều doanh nghiệp vận tải đã chủ động đầu tư khai thác taxi điện, xe máy điện công nghệ.

Các doanh nghiệp cũng đang đẩy mạnh việc đầu tư hạ tầng về trạm sạc để đáp ứng nhu cầu của người dùng. Đối với các dự án vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn, thành phố đang tiếp tục triển khai Đề án phát triển mạng lưới đường sắt đô thị, trước mắt là tuyến metro số 2 (Bến Thành-Tham Lương) và các nhánh kết nối Củ Chi, Thủ Thiêm.

Công tác điều chỉnh quy hoạch metro tích hợp vùng mở rộng đến các khu vực Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu, sân bay Long Thành cũng đang được xúc tiến để hướng đến mục tiêu thị phần vận tải hành khách công cộng đạt 15-20% nhu cầu đi lại của người dân vào năm 2030. Không chỉ thực hiện quyết liệt các mục tiêu trước mắt, về lâu dài, lộ trình xanh hóa phương tiện cũng được thành phố đặt ra những chỉ tiêu rõ ràng, dứt khoát.

Theo đó, từ năm 2025, tất cả xe buýt đầu tư, thay thế mới phải đáp ứng các điều kiện vận hành thân thiện với môi trường. Tương tự, đến năm 2030, 100% xe buýt, ô-tô con của các cơ quan, đơn vị nhà nước sử dụng điện, năng lượng xanh, bảo đảm ít nhất 50% xe máy của lái xe công nghệ và giao hàng, xe máy của công chức, viên chức các cơ quan, đơn vị nhà nước chuyển đổi sang xe điện vào năm 2027 và đạt 100% đến năm 2030. Từ năm 2030 trở đi, 100% xe taxi thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh; đưa vào sử dụng một số loại phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu xanh như khí hydro.

Thành phố cũng triển khai thí điểm phân vùng phát thải thấp tại khu vực trung tâm thành phố, khu vực Cần Giờ, đặc khu Côn Đảo. Cùng với đó là đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng các tuyến đường sắt đô thị; phát triển, mở rộng các tuyến buýt sử dụng điện, năng lượng xanh, dịch vụ vận tải thân thiện với môi trường kết nối tới các nhà ga đường sắt đô thị.

Để thực hiện hiệu quả mục tiêu này, Sở Xây dựng TP.HCM kiến nghị: Cần sớm hoàn thiện khung pháp lý về giao thông xanh, bao gồm sửa đổi, bổ sung Luật Giao thông đường bộ và văn bản hướng dẫn để tạo cơ sở pháp lý cho việc thiết lập, quản lý vùng phát thải thấp; đồng thời bổ sung biển báo "Khu vực phát thải thấp" vào Quy chuẩn quốc gia về báo hiệu đường bộ để địa phương có căn cứ triển khai. Kiến nghị sớm ban hành lộ trình áp dụng Quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành; quy định về chứng nhận và dấu hiệu nhận biết phương tiện có mức phát thải cao, tạo thuận lợi để thành phố xây dựng quy định hạn chế các phương tiện này tại khu vực cần bảo vệ.

Chuyển đổi phương tiện giao thông đường bộ sang sử dụng năng lượng xanh góp phần bảo vệ môi trường không khí. (Ảnh minh hoạ: MT). 

Ngoài ra, việc xây dựng và ban hành tiêu chí công nhận cảng biển, cảng thủy nội địa, cảng hàng không, nhà ga, bến xe, trạm dừng nghỉ đạt chuẩn "xanh" cần sớm được triển khai để các đơn vị, doanh nghiệp có cơ sở thực hiện.

Cùng với đó là các hướng dẫn cụ thể về quản lý vòng đời phương tiện giao thông, đặc biệt cơ chế thu hồi, tái chế, xử lý pin và ắc-quy xe điện sau sử dụng theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Cần sớm ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trạm sạc xe điện, quy định các yêu cầu an toàn điện, phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường đối với hạ tầng trạm sạc.

Thực hiện mục tiêu chuyển đổi giao thông xanh, thời gian qua, thành phố đã triển khai nhiều kế hoạch, chương trình và đạt được những kết quả nổi bật về chuyển đổi phương tiện xanh. Điều này cho thấy quyết tâm của thành phố trong việc giải quyết bài toán ô nhiễm không khí và nâng cao chất lượng sống cho người dân. Đây không chỉ là giải pháp về hạ tầng giao thông mà còn là bước đi quan trọng trong chiến lược phát triển đô thị bền vững, giảm phát thải dài hạn và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Khi hệ thống phương tiện sạch được mở rộng và các chính sách khuyến khích người dân chuyển đổi phương tiện được triển khai đồng bộ, thành phố sẽ hình thành môi trường di chuyển thân thiện, an toàn hơn. Những nỗ lực này, nếu được duy trì liên tục, sẽ tạo ra sự thay đổi rõ rệt trong cấu trúc giao thông, giảm áp lực lên hạ tầng và cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Đồng thời, TP.HCM có cơ hội trở thành mô hình tiêu biểu trong phát triển giao thông xanh ở Việt Nam, thúc đẩy xu hướng di chuyển bền vững lan tỏa rộng hơn. Đây là nền tảng quan trọng để thành phố tiến gần hơn tới mục tiêu xây dựng đô thị hiện đại, xanh và đáng sống trong những năm tới.

Thu Hằng