Tận dụng lợi thế, phát triển nghề muối Bạc Liêu

TMO - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, Bạc Liêu cần hỗ trợ để ngành muối phát triển, gia tăng giá trị, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng tới xuất khẩu để người dân có thể làm giàu từ muối.

Với 56km bờ biển, diện tích đất ngập mặn ven biển rộng lớn, hệ thống kênh rạch chằng chịt, cùng với thời tiết 2 mùa mưa - nắng rõ rệt, đây điều kiện tự nhiên thuận lợi cho nghề làm muối tỉnh Bạc Liêu phát triển. Đặc biệt, theo nghiên cứu của các nhà khoa học, vùng đất Bạc Liêu là loại đất có kết cấu chặt, có độ bay hơi nước biển rất cao và độ hấp thụ nhiệt của đất rất mạnh, không có các vùng đá vôi ven biển nên muối không có vị đắng.

Nghề muối Bạc Liêu đã hình hành và phát triển trên 100 năm. Với điều kiện sinh thái đặc thù và giáp với biển đã tạo thuận lợi cho Bạc Liêu phát triển mạnh nghề làm muối. Muối được sản xuất tại Bạc Liêu thường có hương vị đậm đà, độc đáo vì trong muối có hàm lượng magiê, canxi, sunfat... rất thấp, không gây vị đắng, chát. Điều này đã làm cho muối Bạc Liêu nổi tiếng từ xưa đến nay. Với gần 1.500ha, Bạc Liêu là một trong những tỉnh có diện tích sản xuất muối lớn của cả nước, sản lượng hằng năm đạt hơn 15.000 tấn. 

Bạc Liêu là một trong những địa phương có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển, nâng cao giá trị sản xuất muối. Ảnh: CĐ. 

Trong niên vụ năm 2023, sản lượng muối toàn tỉnh đạt trên 27.000 tấn, trong đó muối trắng trải bạt là hơn 7.300 tấn, còn lại là muối sản xuất truyền thống. Năng suất trung bình đạt gần 17 tấn/ha (đối với sản xuất muối truyền thống) và trên 37 tấn/ha (đối với muối trải bạt). Tổng số hộ sản xuất muối năm 2023 trên địa bàn tỉnh là 767 hộ, với 1.520 lao động.

Sản phẩm muối ăn Bạc Liêu được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận chỉ dẫn địa lý năm 2013. Cuối năm 2020, nghề muối tỉnh Bạc Liêu được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Cùng với đầu tư cho sản xuất muối, thì việc chế biến xuất khẩu cũng phải được quan tâm, bởi đây là khâu quyết định giá trị hạt muối. Hiện tại, Bạc Liêu có 2 nhà máy chế biến muối có tổng công suất thiết kế trên 36.000 tấn/năm; trong đó một số sản phẩm chất lượng cao đã được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc… và cung cấp cho hơn 300 cửa hàng, siêu thị từ Bắc vào Nam. 

UBND tỉnh Bạc Liêu cho biết: Bạc Liêu là tỉnh thuần nông và nông nghiệp là trụ đỡ của nền kinh tế của tỉnh. Tỉnh có 3 vùng sinh thái là ngọt, mặn, lợ, có lợi thế về phát triển nuôi tôm và trồng lúa, con tôm là mũi nhọn phát triển kinh tế của tỉnh. Bên cạnh đó, Bạc Liêu có trữ lượng lớn về muối và ngành nghề muối đã có lâu đời, muối Bạc Liêu nổi tiếng trong và ngoài nước. Nghịch lý hiện nay là trong khi người nuôi tôm, người trồng lúa đều có cuộc sống ổn định, phát triển bền vững thì nghề làm muối dù nổi tiếng nhưng diêm dân không thể sống bằng nghề. Nếu như năm 2011, toàn tỉnh có hơn 3.000ha sản xuất muối, khoảng 1.300 hộ trực tiếp làm muối thì đến năm 2015 số lượng này đã giảm xuống chỉ còn hơn 2.600 ha và năm 2023 thực hiện sản xuất còn 1.411 ha.

Nghề làm muối luôn phụ thuộc nhiều vào thời tiết, lượng mưa trong năm nhiều hay ít ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng, chất lượng hạt muối. Mặc dù những năm gần đây, với sự quan tâm hỗ trợ của chính quyền, nhiều diêm dân đã áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật trong sản xuất muối nhằm nâng cao chất lượng hạt muối và tăng năng suất thu hoạch bằng phương pháp trải bạt. Tuy vậy, tỷ lệ áp dụng phương pháp trải bạt của tỉnh còn khá thấp, chiếm dưới 7% tổng diện tích.

Đa phần nghề làm muối tại Bạc Liêu vẫn theo phương pháp thủ công truyền thống. Hiệu quả áp dụng khoa học - công nghệ chỉ mới dừng lại ở sự gia tăng năng suất và giá trị hạt muối chứ chưa ứng phó được với diễn biến bất thường của thời tiết. Đặc biệt, mô hình hợp tác, liên kết sản xuất giữa nông dân với doanh nghiệp bước đầu được triển khai nhưng còn bất cập về phương thức đầu tư, liên kết bao tiêu sản phẩm dẫn đến phát triển chưa bền vững nên hiệu quả kinh tế trung bình nhiều năm qua còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của tỉnh...

Bạc Liêu cần đầu tư đồng bộ hạ tầng ngành muối, liên kết sản xuất, xúc tiến tiêu thụ sản phẩm muối tại địa phương. 

Về định hướng và giải pháp phát triển nghề muối Bạc Liêu, địa phương này kiến nghị Bộ Nông ngiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục hỗ trợ tỉnh tổ chức triển khai các nội dung trong Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021 - 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1325/QĐ-TTg ngày 31/8/2020; hỗ trợ tỉnh nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất muối theo hướng cơ giới hóa, hiện đại hóa, đồng bộ từ khâu cung cấp nước biển đến thu hoạch, vận chuyển, làm sạch và bảo quản.

Tỉnh kiến nghị Bộ xem xét tổ chức Festival muối tại tỉnh vào năm 2024, qua đó giúp quảng bá, giới thiệu sản phẩm muối trong nước nói chung, muối Bạc Liêu nói riêng; xúc tiến đầu tư, thương mại kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, chế biến và thương mại muối; tạo động lực để ngành muối trong nước cạnh tranh được với muối nhập khẩu tại thị trường nội địa.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam nhấn mạnh, Bạc Liêu là một trong những địa phương trọng điểm về phát triển nghề muối. Vì vậy, để hạt muối Bạc Liêu tiếp tục khẳng định thương hiệu, mang lại giá trị kinh tế, giúp ổn định đời sống của diêm dân, góp phần vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh, Bạc Liêu cần thể hiện rõ quyết tâm, nỗ lực để làm giàu từ nghề muối và các sản phẩm từ muối. Tỉnh cần quan tâm đầu tư, hoàn thiện hơn nữa hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho việc phát triển nghề muối, nhất là khâu liên kết, hỗ trợ tiêu thụ, quảng bá sản phẩm. Quan trọng là đảm bảo được đầu ra và giá cả, để diêm dân tiếp tục gắn bó với nghề muối. Cùng đó là củng cố lại các hợp tác xã muối, xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, xúc tiến thương mại và truyền thông... 

Bên cạnh quy hoạch cần củng cố kiện toàn các hợp tác xã và phải đa dạng hóa các sản phẩm muối để nâng cao giá trị ngành muối gắn với phát triển du lịch. Cần phải đầu tư đồng bộ 3 lĩnh vực: Hạ tầng ngành muối, mô hình hiệu quả để có năng suất, chất lượng cao và sản xuất theo chuỗi liên kết để hạt muối ra thị trường có giá trị; các dự án để nâng cao hiệu quả sau đầu tư, bảo tồn và phát triển muối truyền thống, xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, xúc tiến thương mại và truyền thông...

Để bảo tồn và phát triển nghề làm muối, năm 2021, UBND tỉnh Bạc Liêu đã phê duyệt Đề án Nâng cao giá trị sản xuất và chế biến muối giai đoạn 2021 - 2030. Mục tiêu của Đề án là duy trì diện tích sản xuất muối; cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng đồng muối, nhất là hệ thống thủy lợi; ứng dụng khoa học - công nghệ trong sản xuất, chế biến muối, tăng năng suất tối thiểu 20%, nâng cao giá trị các sản phẩm muối ít nhất là 20% so với hiện nay. Tỉnh sẽ xây dựng và phát triển ngành muối theo hướng hiệu quả, bền vững trên cơ sở tận dụng tối đa lợi thế của các địa phương có truyền thống sản xuất muối để nâng cao năng suất, chất lượng và đa dạng hóa các loại sản phẩm về muối nhằm đáp ứng nhu cầu muối trong nước, hướng đến xuất khẩu muối và tạo việc làm, nâng cao thu nhập, ổn định đời sống của người dân làm muối.

Thanh Tùng