Sắp thí điểm vận hành sàn giao dịch carbon

TMO - Việt Nam sẽ vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028, sau đó sẽ vận hành chính thức vào năm 2029. Việc thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam đang mở ra nhiều cơ hội trong thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam được Thủ tướng Chính phê duyệt nhằm phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính đã cam kết tại Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) với chi phí của doanh nghiệp và xã hội thấp, tạo dòng tài chính mới cho hoạt động cắt giảm phát thải khí nhà kính.

Bên cạnh đó thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam ở trong nước và trên thị trường thế giới, phát triển nền kinh tế carbon thấp và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Theo Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, từ tháng 6/2025 phải vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon, sau đó sàn sẽ được vận hành chính thức từ năm 2029.

Cụ thể, Đại diện Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết theo lộ trình, từ tháng 6/2025 sẽ phải vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon. Để để chuẩn bị cho hoạt động thí điểm sàn giao dịch trên, Cục Biến đổi khí hậu đang xây dựng hệ thống đăng ký hạn ngạch và tín chỉ quốc gia; phối hợp với Bộ Tài chính để xây dựng Nghị định về giao dịch carbon đồng thời tính toán và phân bổ hạn ngạch cho các cơ sở sẽ đưa vào thị trường.

Đáng chú ý, tại Cuộc họp tổng kết Hỗ trợ kỹ thuật về “Đào tạo và mô phỏng Hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS) tại Việt Nam” diễn ra tại Hà Nội, Lãnh đạo Cục Biến đổi khí hậu cho biết hỗ trợ kỹ thuật này là một trong các hoạt động hỗ trợ của Chương trình Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) cho Cục Biến đổi khí hậu, được triển khai từ năm 2023.

Cùng với đó, hoạt động hỗ trợ kỹ thuật về “Đào tạo và mô phỏng Hệ thống ETS tại Việt Nam” nhằm thúc đẩy phát triển thị trường carbon thông qua hỗ trợ thiết lập thị trường carbon trong nước và sàn giao dịch carbon, góp phần thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam theo Thỏa thuận Paris.

Lãnh đạo Trung tâm Con người và Thiên nhiên thông tin, để bảo vệ rừng, tái sinh rừng cũng như phát triển “ngân hàng” carbon tự nhiên, cần đẩy mạnh phát triển, mở rộng diện tích rừng; kết quả của các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật trong thời gian qua từ ETP, Văn phòng Liên Hiệp quốc cho các dịch vụ dự án (UNOPS), là rất quan trọng.

Trước đó, ngày 24/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg về phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Trong đó, đề án nêu rõ lộ trình là từ tháng 6/2025 phải vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon. Để chuẩn bị cho việc thí điểm sàn giao dịch carbon, hiện Cục Biến đổi khí hậu đang xây dựng hệ thống đăng ký hạn ngạch và tín chỉ quốc gia;

Phối hợp với Bộ Tài chính để xây dựng Nghị định về giao dịch carbon đồng thời tính toán và phân bổ hạn ngạch cho các cơ sở sẽ đưa vào thị trường. Nhờ có các hỗ trợ của ETP, UNOPS và kết quả nghiên cứu của các chuyên gia, bước đầu đã có được sơ đồ về hệ thống đăng ký hạn ngạch và tín chỉ đồng thời phác thảo các nghiệp vụ để làm sao biết vận hành sàn giao dịch carbon.  Về phía đối tác, Đại diện Chương trình Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP), nhìn nhận Việt Nam đã thực hiện các bước cụ thể để thiết lập thị trường carbon trong nước, trong đó ETS là hợp phần chính.

Tháng 6/2025, Việt Nam sẽ vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon. (Ảnh minh hoạ). 

Tuy nhiên, cần lưu ý việc chuyển đổi sang một ETS hoạt động đòi hỏi phải xây dựng năng lực đáng kể, cũng như sự sẵn sàng về mặt thể chế và sự tham gia của các bên liên quan. Chương trình đào tạo trên được thiết kế để thu hẹp những lỗ hổng kiến ​​thức quan trọng này và thúc đẩy sự chuẩn bị của các bên chủ chốt.

Theo khảo sát, hơn 80% người tham gia các khóa đào tạo trong thời gian qua đánh giá khóa đào tạo là rất hữu ích đồng thời nhấn mạnh giá trị của những nỗ lực này trong việc nâng cao tính sẵn sàng của ETS và sự tham gia của các bên liên quan. Ngoài chuyên môn kỹ thuật, sáng kiến ETS còn góp phần thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan khác nhau, đảm bảo sự phát triển thị trường carbon của Việt Nam vừa mang tính toàn diện vừa đáp ứng được những thách thức trong thế giới thực.

Sự tham gia tích cực của các nhà lãnh đạo ngành và các nhà hoạch định chính sách trong các cuộc thảo luận cũng sẽ góp phần giúp hoàn thiện các khuyến nghị chính sách và đảm bảo sự phù hợp với chiến lược khí hậu rộng hơn của Việt Nam. Tuy nhiên, đại diện ETP cũng lưu ý khi Việt Nam bước vào giai đoạn thí điểm ETS từ năm 2025 đến năm 2027, nhu cầu đào tạo liên tục vẫn rất quan trọng. Trong khi chương trình này đã cung cấp đào tạo cho khoảng 300 cơ sở phát thải lớn.

Vừa qua, Chính phủ Việt Nam cũng đã xác định được hơn 2.600 cơ sở phải kiểm kê khí thải nhà kính trong thời gian tới và có khả năng tham gia ETS. Vì vậy, việc mở rộng các nỗ lực xây dựng năng lực sẽ là điều cần thiết để đảm bảo rằng tất cả các bên liên quan đều được chuẩn bị tốt cho việc tuân thủ ETS và tham gia thị trường carbon.

Theo Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, sẽ có 2 loại hàng hóa đó là hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Trong đó, hạn ngạch phát thải khí nhà kính, được phân bổ cho các cơ sở thuộc danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính do Thủ tướng Chính phủ ban hành theo phương thức miễn phí và phương thức đấu giá.

Đại diện Bộ Tài chính cho biết, việc tổ chức giao dịch trên thị trường carbon được thực hiện theo phương thức tập trung trên Sàn giao dịch carbon. Về thanh toán, giao dịch sẽ do hệ thống tự động thực hiện trên cơ sở kết quả giao dịch do Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) gửi, đảm bảo nguyên tắc việc chuyển giao hàng hóa được thực hiện đồng thời với thanh toán tiền tại ngân hàng thanh toán.

Về lộ trình triển khai thị trường carbon, giai đoạn thực hiện thí điểm từ năm 2025 đến hết năm 2028, sau đó sẽ hoạt động từ năm 2029. Trong giai đoạn này sẽ triển khai thực hiện thí điểm thị trường carbon trên toàn quốc. Việc chuyển nhượng tín chỉ carbon, kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính cho đối tác nước ngoài, quốc tế được nghiên cứu, quy định cụ thể tại các văn bản quy phạm pháp luật và được cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Nguyễn Phượng