Rà soát, đảm bảo an toàn cho dân cư vùng thiên tai

TMO - Địa hình đồi núi phức tạp, chia cắt bởi hệ thống sông, suối dày đặc, hàng năm Sơn La chịu tác động rất lớn từ nhiều loại hình thiên tai, đặc biệt mưa lũ. Để hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra, các ngành liên quan, đặc biệt là các địa phương vùng xung yếu thực hiện đồng bộ các giải pháp xây dựng cộng đồng an toàn trước thiên tai.  

Những năm gần đây, tỉnh Sơn La chịu nhiều ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, thường xuyên xảy ra các đợt mưa đá, lũ quét, sạt lở đất đá... Đặc biệt là xuất hiện các dạng thiên tai xảy ra bất thường, khó lường với tần suất và cấp độ ngày càng gia tăng, gây hậu quả thiệt hại nghiêm trọng. Năm 2023, toàn tỉnh xảy ra 16 đợt mưa lớn trên diện rộng, mực nước đỉnh lũ cao nhất đo được trên các sông suối ở mức cao hơn cấp báo động 2, báo động 3; toàn tỉnh có 21 đợt không khí lạnh, rét đậm, rét hại trên diện rộng; 5 đợt nắng nóng kéo dài gây hạn hán trên diện rộng, nhiệt độ cao nhất ghi nhận được ở mức 36,3 - 43,8 độ C, vượt giá trị lịch sử.

Thiên tai làm 7 người chết, 9 người bị thương; gây thiệt hại 1.638 ngôi nhà, trên 7.000 diện tích lúa, rau màu, cây trồng. Trong đó, thiệt hại do nắng nóng, hạn hán hơn 1.000 ha lúa; hơn 3.400 ha hoa màu; hơn 2.000 ha cây trồng hàng năm và lâu năm; 234,20 ha cây ăn quả tập trung; 2.500 con gia súc, gia cầm bị thiệt hại; nhiều công trình giao thông, thủy lợi, trường học, cơ sở bị ảnh hưởng, hư hỏng. Ước tổng giá trị thiệt hại do thiên tai năm 2023 là 367,7 tỷ đồng.

Riêng từ đầu năm đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh xảy ra 1 đợt rét đậm, 4 đợt giông lốc kèm theo mưa đá, làm 1 người chết, 3 người bị thương, hư hỏng 6.130 nhà ở, 27 điểm trường, 2 cơ sở y tế; thiệt hại gần 2.782 ha cây trồng, tổng giá trị thiệt hại hơn 106 tỷ đồng. Phòng, chống, ứng phó hiệu quả với thiên tai, các địa phương đã chủ động rà soát, kiện toàn Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn (PCTT&TKCN) các cấp, đảm bảo thống nhất trong chỉ đạo, điều hành, thông tin và phối hợp chặt chẽ trong thực hiện nhiệm vụ.

Địa hình chia cắt mạnh lại thường xuyên chịu ảnh hưởng của mưa lũ đòi hỏi tỉnh Sơn La cần rà soát và bố trí ổn định dân cư vùng chịu ảnh hưởng thiên tai. 

Rà soát các điểm dân cư, các khu vực trọng điểm thường xảy ra lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt, có phương án di dời nhân dân đến nơi an toàn. Thường xuyên kiểm tra, chỉ đạo, đôn đốc việc thực hiện phương án phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Thực hiện phương châm “4 tại chỗ”, các địa phương gắn xây dựng cộng đồng an toàn với thực hiện tiêu chí an toàn về phòng, chống thiên tai trong xây dựng nông thôn mới. Rà soát, kiện toàn 204/204 đội xung kích phòng chống thiên tai cấp xã với hàng chục nghìn người tham gia. Đồng thời, rà soát các điểm an toàn từng địa bàn, nếu có thiên tai xảy ra sẽ di dời nhân dân đến ở kịp thời. 

Hiện nay, huyện Bắc Yên có gần 1.000 hộ nằm trong vùng có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi thiên tai phải di chuyển. Từ năm 2021 đến nay, huyện triển khai 6 dự án bố trí, sắp xếp ổn định dân cư, kinh phí gần 132 tỷ đồng, từ nguồn ngân sách tỉnh và Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2030. Đến nay, 4/6 dự án đã hoàn thành, hoàn thành một phần, đưa trên 300 hộ di chuyển đến nơi ở mới an toàn. Tuy nhiên, một số điểm dân cư chưa đồng thuận việc di chuyển, do còn vướng mắc đến đất nông nghiệp, lâm nghiệp, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất còn gặp khó khăn. UBND huyện xây dựng kế hoạch cụ thể từng giai đoạn, thực hiện dự án kết hợp với hỗ trợ vốn, chuyển giao kỹ thuật sản xuất các hộ thuộc diện di chuyển.

Với địa hình đồi núi, nhiều sông suối, trên địa bàn huyện Mường La thường xuyên xảy ra hiện tượng sạt lở, lũ quét mỗi khi vào mùa mưa bão. Trước tình hình đó, huyện luôn quan tâm rà soát những vị trí có nguy cơ bị ảnh hưởng, tập trung triển khai các dự án bố trí dân cư vùng thiên tai, hỗ trợ nhân dân ổn định đời sống, sản xuất. Với phương châm “Phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và hiệu quả”, hằng năm, Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn huyện đã chỉ đạo các xã chủ động rà soát các khu vực có nguy cơ ngập úng, lũ ống, lũ quét và sạt lở đất để di dời nhà ở của người dân đến nơi an toàn; cắm biển cảnh báo vùng thường xuyên xảy ra lũ quét, sạt lở đất để nhân dân biết.

Huyện chỉ đạo các phòng, ban chuyên môn khảo sát, lập quy hoạch các điểm tái định cư để bố trí, sắp xếp dân cư tập trung, an toàn, đảm bảo yêu cầu đồng bộ với các quy hoạch. Qua rà soát, trên địa bàn huyện xác định 18 điểm mất an toàn. Hiện nay, huyện đã được phê duyệt 11 dự án bố trí sắp xếp dân cư vùng thiên tai; trong đó 3 dự án đã hoàn thành. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, công khai các chính sách hỗ trợ tới các hộ gia đình thuộc dự án; vận động cộng đồng dân cư nơi lập các điểm tái định cư hiểu rõ, đồng thuận, chia sẻ, hỗ trợ, giúp đỡ các hộ dân di chuyển đến.

Trước tình hình biến đổi khí hậu, thiên tai bất thường đang diễn biến phức tạp, huyện Yên Châu đang tập trung xây dựng các khu tái định cư, di chuyển người dân ở khu vực có nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất và ngập lụt đến nơi ở an toàn. Trên địa bàn huyện Yên Châu hiện có 5 điểm dân cư, với 208 hộ dân nằm trong khu vực có nguy cơ cao sạt lở, lũ quét khi xảy ra thiên tai. Theo đó, Ban Chỉ huy PCTT&TKCN huyện đã chỉ đạo các xã chủ động rà soát các khu vực có nguy cơ ngập úng, lũ ống, lũ quét và sạt lở đất để di dời Nhân dân đến nơi an toàn. Đồng thời, chủ động cắm biển cảnh báo vùng thường xuyên xảy ra lũ quét, sạt lở đất để Nhân dân biết, nâng cao chủ động tự phòng, tránh thiên tai an toàn, hiệu quả.

Trong 5 năm qua, huyện Yên Châu đã phê duyệt thực hiện 4 dự án di chuyển dân vùng thiên tai; trong đó, có 2 dự án đã hoàn thành, bố trí nhà ở cho 68 hộ dân trong vùng có nguy cơ với vốn đầu tư trên 23 tỷ đồng. Cùng với đó, UBND huyện Yên Châu đang kiến nghị cấp có thẩm quyền phê duyệt Dự án bố trí, sắp xếp dân cư để triển khai trong giai đoạn 2023 - 2025 đối với 2 điểm dân cư tiềm ẩn nguy cơ sạt lở tại bản Luông Mé, xã Chiềng Đông, với 38 hộ và bản Khấu Khoang, xã Mường Lựm, với 20 hộ dân. 

Theo Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh Sơn La, thực hiện Quy hoạch Bố trí sắp xếp, ổn định dân cư trên địa bàn tỉnh đến năm 2020, định hướng đến năm 2025, đến nay, tỉnh đã triển khai bố trí sắp xếp ổn định 171 điểm dân cư với 4.705 hộ. Trong đó, ổn định tại chỗ 1.395 hộ, di chuyển 3.310 hộ. Song song với công tác quy hoạch, sắp xếp, ổn định dân cư, tỉnh cũng quan tâm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng gắn với hỗ trợ sản xuất để người dân phát triển kinh tế - xã hội, ổn định cuộc sống. 

Địa phương này triển khai giải pháp nhằm nâng cao năng lực của cộng đồng trong công tác phòng, chống thiên tai.  

Nhằm giảm thiểu đến mức thấp nhất những ảnh hưởng do thiên tai, lũ lụt, sạt lở đất, UBND tỉnh Sơn La đã giao UBND các huyện, thành phố theo dõi chặt chẽ diễn biến mưa lũ chủ động chỉ đạo triển khai ứng phó kịp thời, hiệu quả. Với các khu vực đã phát hiện nguy cơ sạt lở, lũ quét, các ngành chức năng kiên quyết di dời người, tài sản ra khỏi khu vực nguy hiểm; xây dựng các phương án đảm bảo an toàn tính mạng, hạn chế thiệt hại về người, tài sản của Nhân dân, không để bị động, bất ngờ.

Theo dự báo trong năm 2024, tình hình thiên tai tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, xu thế các hiện tượng khí hậu cực đoan như bão, áp thấp nhiệt đới sẽ có khoảng từ 7-10 cơn, gây mưa lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến tỉnh Sơn La. UBND tỉnh yêu cầu các địa phương, công an, quân đội và ngành chức năng rà soát, thống kê các phương tiện cứu hộ, cứu nạn cần bổ sung. Tăng cường tuyên truyền, thông tin đến nhân dân về tình hình thời tiết; chủ động cắm biển cảnh báo khu vực sạt lở. Bố trí các điểm tái định cư đảm bảo an toàn, nếu xảy ra thiên tai sẽ di dời nhân dân đến ở, nhanh chóng ổn định đời sống và phát triển kinh tế sau thiên tai.

Chủ động phòng chống, ứng phó với thiên tai được tuyên truyền bằng nhiều hình thức, như trên các phương tiện thông tin đại chúng; trên mạng xã hội: Facebook, zalo...; lồng ghép trong các cuộc họp, hội nghị của các xã, phường, thị trấn, các tổ, bản, tiểu khu... Nội dung tuyên truyền tập trung phổ biến kiến thức, kỹ năng phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai; các quy định của pháp luật về phòng chống thiên tai, các mô hình, bài học kinh nghiệm tại cộng đồng về phòng chống thiên tai...

Bên cạnh đó, mạng lưới trạm khí tượng thủy văn chuyên dùng do Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh thuê bao gồm 45 trạm đo mưa tự động, 5 trạm thủ công đo mực nước và cảnh báo lũ; 2 trạm quan trắc khí tượng tự động phục vụ quan trắc dự báo, cảnh báo mưa lớn, rét đậm, rét hại, băng giá tại Bắc Yên và Vân Hồ. Ngoài ra, toàn tỉnh có 43 đập, hồ chứa thủy điện và 27 đập, hồ chứa thủy lợi đã triển khai lắp đặt thiết bị và thực hiện quan trắc khí tượng thủy văn theo quy định, theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, cảnh báo và dự báo kịp thời các hiện tượng thời tiết thủy văn nguy hiểm, thời gian dự báo, cảnh báo trước từ 24-48 giờ, phục vụ công tác phòng tránh thiên tai đối với các địa phương trên khu vực Tây Bắc. 

Minh Ngọc