TMO - Hàng loạt công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng, nhiều hạng mục hư hỏng, sạt lở nhưng chưa được sửa chữa kịp thời. Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả điều tiết, tưới tiêu mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ.

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị cho biết, qua kiểm tra hiện trạng an toàn 123 hồ chứa thủy lợi và 2 đập trên địa bàn tỉnh có 91 công trình có kết quả đánh giá an toàn (mức A) và cơ bản an toàn; 34 công trình có kết quả đánh giá ở mức có nguy cơ mất an toàn cao (mức C). Đối với 481 công trình thủy lợi khác gồm: 221 đập dâng, 243 trạm bơm, 17 cống ngăn mặn và 2.125 km kênh mương các loại, qua kiểm tra có 51 công trình hư hỏng, xuống cấp. Đáng chú ý, các công trình thuỷ lợi bị xuống cấp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đe dọa trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và tính mạng người dân vùng hạ du.

Mặc dù đã được duy tu, bảo dưỡng thường xuyên nhưng do thiếu kinh phí, nhiều hạng mục xây dựng đã lâu ngày chưa được nâng cấp, đặc biệt là các phần thủy công, thiết bị cơ khí và thiết bị cao su. Báo cáo chỉ rõ hiện trạng xuống cấp, hư hỏng của một số hạng mục công trình thủy lợi cần khắc phục khẩn cấp gồm phao cao su tràn Nam Thạch Hãn được lắp đặt từ năm 2000 và thay thế vào năm 2016, hiện đã xuống cấp nghiêm trọng.

Đáng chú ý, sau trận lũ lịch sử năm 2020, phao bị thủng tới 11 lỗ và chỉ được vá tạm thời. Vào tháng 3/2022, phao tiếp tục bị nhả đường ép dán dài 7,5 m. Tình trạng rò rỉ nước liên tục tại đường ống dẫn và van cấp xả không chỉ gây lãng phí điện năng mà còn ảnh hưởng đến khả năng tích nước của công trình. Đối với tràn xả lũ hồ Trúc Kinh, các cửa van thép của tràn xả lũ được đưa vào sử dụng từ năm 1994 và đang bị ăn mòn, han gỉ nghiêm trọng.

Trong khi đó, nguồn lực đầu tư sửa chữa, nâng cấp các công trình vẫn còn hạn chế, đặt ra nhiều thách thức trong công tác phòng chống thiên tai. Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai tỉnh vừa có báo cáo gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường về tình hình xuống cấp nghiêm trọng của nhiều hạng mục công trình thủy lợi trọng điểm trên địa bàn do Công ty TNHH MTV Quản lý, khai thác công trình thủy lợi Quảng Trị quản lý.

Hiện nay nhiều công trình thuỷ lợi trên địa bàn Quảng Trị bị hư hỏng, nguy cơ mất an toàn khi mưa lũ xảy ra. (Ảnh minh hoạ).

Tình trạng này cảnh báo về nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ năm 2025, đồng thời đe dọa đến nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp vào năm 2026. Công ty TNHH MTV Quản lý, khai thác công trình thủy lợi Quảng Trị hiện đang quản lý 17 hồ chứa, 2 đập dâng, 29 trạm bơm và hàng trăm ki-lô-mét kênh mương.

Mặc dù đã được bảo trì định kỳ, nhiều thanh thép dầm phụ, thanh chống và tấm thép mặt cửa van đã bị mục thủng. Tình trạng này tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn trong quá trình vận hành và xả lũ, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng tích nước phục vụ sản xuất. Đối với đập Phú Dụng, hiện tượng thấm nước qua thân đập đất ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt khi mực nước hồ vượt quá cao trình +25 m.

Nhiều vị trí trên mái hạ lưu xuất hiện vùng thấm ướt, thậm chí có nơi đất bị lầy thụt. Theo tiêu chuẩn Việt Nam, mức an toàn của đập Phú Dụng hiện đang ở mức C, mức thấp nhất trong thang đánh giá an toàn đập đất. Đối với đập ngăn mặn Châu Thị, sau hơn 35 năm vận hành, đập ngăn mặn này đã xuống cấp trầm trọng. Bê tông ngưỡng tràn bị xâm thực, bong tróc, cốt thép bị lộ.

Các trụ pin bê tông bị nứt nẻ, rãnh phai bị sứt mẻ, biến dạng. Đặc biệt, tại khoang số 16, bê tông ngưỡng tràn và trụ pin đã bị sụp đổ do xói ngầm, khiến khoang này không còn khả năng ngăn mặn. Để đảm bảo an toàn cho các công trình trong mùa mưa lũ sắp tới và phục vụ sản xuất nông nghiệp năm 2026, Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai đã đề xuất các biện pháp khắc phục khẩn cấp gồm thay mới phao cao su và hệ thống cấp, xả nước đập Nam Thạch Hãn, sửa chữa tràn xả lũ Trúc Kinh (bao gồm thay mới cửa van, hệ thống điện và xây mới nhà vận hành), kiểm định an toàn đập Phú Dụng để có cơ sở xử lý chống thấm, xây mới toàn bộ đập ngăn mặn Châu Thị.

Lực lượng chức năng tỉnh Quảng Trị kiểm tra, giám sát các hồ chứa trên địa bàn. (Ảnh: NC).

Tổng kinh phí dự kiến để khắc phục khẩn cấp các công trình trên khoảng 32 tỉ đồng. Trước tình hình cấp bách, Chi cục Thủy lợi và Phòng, chống thiên tai kiến nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo Công ty TNHH MTV Quản lý, khai thác công trình thủy lợi tăng cường kiểm tra, giám sát và có phương án xử lý kịp thời khi có sự cố.

Đồng thời, chi cục đề xuất sở chủ trì, tổ chức đoàn kiểm tra, đánh giá thực tế để thống nhất phương án và đề xuất UBND tỉnh bố trí kinh phí xử lý, đảm bảo an toàn cho các công trình trọng điểm này trước mùa mưa lũ 2025.

Để đảm bảo an toàn công trình trước mùa mưa lũ năm 2025 và các năm tiếp theo, Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị đã có văn bản đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường hằng năm bố trí kinh phí để để thực hiện đầy đủ các nội dung an toàn đập hồ chứa nước theo quy định tại Nghị định 114/2018/ NĐ-CP ngày 4/9/2018. Hỗ trợ kinh phí để sửa chữa và nâng cấp 51 hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh.

Ngoài ra, nhằm chủ động trong công tác hộ đê, phòng, chống lụt bão, ứng phó với các diễn biến bất thường của thời tiết, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra, tỉnh Quảng Trị triển khai nghiêm Chỉ thị số 02 /CT-BNNMT về việc tăng cường công tác đảm bảo an toàn công trình đê điều, thủy lợi trong mùa mưa, lũ năm 2025.

Tại Chỉ thị 02/CT-BNNMT Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung chỉ đạo đánh giá công tác bảo đảm an toàn công trình đê điều, thủy lợi trên địa bàn. Đồng thời kiện toàn, phân công cụ thể trách nhiệm của các cơ quan quản lý chuyên ngành, chính quyền địa phương các cấp và các lực lượng trên địa bàn theo phương châm “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thời gian hoàn thành”.

Đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt, hiệp đồng chặt chẽ, hiệu quả, có tính liên tục trong triển khai thực hiện, không để khoảng trống trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương; Tổ chức kiểm tra, đánh giá kỹ hiện trạng hệ thống công trình đê điều, thủy lợi nhằm phát hiện những hư hỏng, các yếu tố bất lợi có nguy cơ đe dọa an toàn công trình.

Chủ động xây dựng, phê duyệt và triển khai phương án đảm bảo an toàn công trình theo phương châm “4 tại chỗ”; hiệp đồng, phối hợp chặt chẽ với lực lượng quân đội đóng trên địa bàn để chuẩn bị hộ đê, bảo vệ công trình theo phương án được duyệt.

Tăng cường kiểm tra hệ thống công trình đê điều, thủy lợi nhằm kịp thời phát hiện, kiên quyết ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật về đê điều, thủy lợi. Rà soát, đánh giá quy trình vận hành của các cống dưới đê, các hồ chứa; rà soát, xác định các khu vực nguy hiểm để chủ động tổ chức di dời người, tài sản tới nơi an toàn…/.

Lê Hải