Quảng Ninh ứng dụng khoa học công nghệ trong bảo tồn nguồn gen

TMO- Hiện Quảng Ninh có trên 40 nguồn gen đang được khai thác và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Thời gian qua, với việc ứng dụng khoa học công nghệ, công tác bảo tồn các nguồn gen động, thực vật trên địa bàn tỉnh đạt được nhiều kết quả.

Tỉnh Quảng Ninh có khoảng 4.350 loài, 2.236 chi, 721 họ thuộc 19 ngành, 3 giới động vật, nấm và thực vật và 19 hệ sinh thái chính. Trong đó có 182 loài đặc hữu, 154 loài nguy cấp thuộc Sách đỏ Việt Nam 2007, 56 loài thuộc Nghị định 32/NĐ-CP và 72 loài thuộc Danh mục đỏ IUCN 2009. Theo rà soát của Sở Khoa học và Công nghệ hiện địa phương này có nhiều nguồn gen nguy cấp, quý hiếm cần được bảo tồn; trong đó có nhiều loài có giá trị kinh tế cao, như: Gà Tiên Yên, lợn Móng Cái, rươi nước lợ Đông Triều, thông lá tre ngắn, cây tùng La Hán, lúa chiêm đá, cây nấm chẹo…

Trong nhiều năm qua, xác định bảo vệ tài nguyên đa dạng sinh học là một nhiệm vụ quan trọng mang tính chiến lược, là yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo các mục tiêu phát triển bền vững Quảng Ninh đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, hiệu quả. Tỉnh đã ban hành Quyết định 2415/QĐ-UBND (12/9/2013) phê duyệt Đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn gen cấp tỉnh, giai đoạn 2015-2020; Quyết định 4618/QĐ-UBND (15/12/2020) phê duyệt Đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn gen cấp tỉnh, giai đoạn 2021-2025.

Nghị quyết số 13-NQ/TU (28/4/2023) của BCH Đảng bộ tỉnh và Chương trình hành động số 2163/CTr-UBND (9/8/2023) của UBND tỉnh đã thể hiện rõ nhiệm vụ “Xây dựng Khu trình diễn, giới thiệu, chuyển giao mô hình thực nghiệm ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, lưu trữ nguồn gen Tiên Yên” và “Ban hành chính sách duy trì, lưu giữ nguồn gen trên địa bàn tỉnh”.

Giai đoạn 2021-2025, Quảng Ninh đã xác định 19 nhiệm vụ trọng điểm nhằm bảo tồn các nguồn gen quý, hiếm và có giá trị. Các nhiệm vụ này bao gồm 7 nguồn gen lâm nghiệp, 7 nguồn gen dược liệu, 2 nguồn gen thủy sản và 3 nguồn gen vật nuôi quan trọng cho nông nghiệp. Đến nay, việc triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ này đã được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo chất lượng, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương và các lĩnh vực chuyên sâu.

Thời gian qua, để bảo vệ nguồn gen lợn Móng Cái thuần chủng, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh đã phối hợp với Học viện Nông nghiệp Việt Nam triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ “Bảo tồn nguồn gen lợn Móng Cái trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”. Mục tiêu của nhiệm vụ nhằm phục tráng và phát triển đàn lợn Móng Cái thuần chủng bằng ứng dụng công nghệ gen, công nghệ hỗ trợ sinh sản và công nghệ dinh dưỡng.

HTX Sản xuất thực phẩm an toàn và dịch vụ thương mại nông lâm ngư Hoàng Nam (TP.Móng Cái) đã được cán bộ kỹ thuật của Học viện Nông nghiệp hướng dẫn và chuyển giao công nghệ hỗ trợ sinh sản phân ly giới tính hướng cái và áp dụng công nghệ dinh dưỡng nâng cao năng suất sinh sản và sức sản xuất của lợn thương phẩm.

Thông qua công nghệ, kỹ thuật được chuyển giao, HTX đã sản xuất ra được những con giống lợn Móng Cái thuần chủng và chủ động lựa chọn giới tính con giống, đáp ứng nhu cầu cung cấp giống cho các hộ chăn nuôi trên địa bàn. Đặc biệt, quá trình chăn nuôi khi áp dụng công nghệ dinh dưỡng cũng mang lại hiệu quả cao hơn trước kia, nâng giá trị cung ứng giống và thịt lợn thương phẩm.

Công tác bảo tồn các nguồn gen động, thực vật được tỉnh đẩy mạnh triển khai (Ảnh minh họa). 

Cùng với nhiều nguồn gen thực vật trên địa bàn tỉnh, nấm chẹo với giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao cũng đã được thử nghiệm nuôi trồng thành công. Mô hình được triển khai tại xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên trên quy mô 2 hecta đã cho năng suất và chất lượng nấm tương đương với nấm mọc tự nhiên, mật độ trung bình khoảng 15 thể quả trên một mét vuông. 

Thời gian qua, ngành chức năng tỉnh triển khai nhiệm vụ “Bảo tồn nguồn gen cây Re hương trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”. Từ tháng 1 đến hết tháng 10/2024, Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao kỹ thuật Lâm sinh đã triển khai thực hiện việc: Nghiên cứu bổ sung kỹ thuật nhân giống và trồng cây Re hương; xây dựng mô hình bảo tồn tại chỗ cây Re hương (quy mô 2,0 ha và 400 cây Re hương trồng bổ sung tại Thôn Phạt Chỉ, xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu);

Xây dựng Mô hình nhân giống cây Re hương (quy mô 3.000 cây, phối hợp với Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Bình Liêu nhân giống, chăm sóc cây con Re hương); xây dựng mô hình bảo tồn chuyển chỗ cây Re hương (quy mô 2,0 ha tại xã Thanh Sơn, huyện Ba Chẽ thuộc đất của Ban quản lý rừng phòng hộ Ba Chẽ); xây dựng phương án bảo tồn cây Re hương trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

Với nhiệm vụ “Bảo tồn nguồn gen cây Đẳng sâm trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” cũng từ tháng 1 đến hết tháng 10/2024, Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao kỹ thuật Lâm sinh đã thực hiện các công việc: Điều tra, đánh giá đặc điểm nguồn gen và xây dựng bản đồ số phân bố tự nhiên nguồn gen cây Đẳng sâm trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; xây dựng mô hình bảo tồn chuyển chỗ cây Đẳng sâm (quy mô 500 m2); Xây dựng mô hình vườn giống cây Đẳng sâm (quy mô 15.000 cây); xây dựng mô hình trồng cây Đẳng sâm (quy mô 1,0 ha). 3 mô hình đều thuộc địa bàn xã Vô Ngại, huyện Bình Liêu, đất do Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Bình Liêu, đơn vị phối hợp quản lý sử dụng... 

Hiện trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh có trên 40 nguồn gen đang được khai thác và mang lại hiệu quả kinh tế cao với các loài cây như: Sở Bình Liêu, Quế, Thông nhựa, Trà hoa vàng, Ba kích tím cùng một số giống lúa năng suất cao, các loại cây ăn quả. Về thủy sản và vật nuôi, các loại như: sá sùng, ngán, gà Tiên Yên, gà bản Đầm Hà, lợn Móng Cái, lợn Hương… đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế địa phương. 

Hiện Sở Khoa học và Công nghệ đang tham mưu cho tỉnh xây dựng đề án khu bảo tồn lưu giữ nguồn gen tỉnh Quảng Ninh. Đề án này có các mục tiêu chính là rà soát lại, số hóa và xây dựng cơ sở dữ liệu các nguồn gen trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, đề xuất xây dựng hạ tầng khoa học kỹ thuật để thực hiện nhiệm vụ lưu trữ, nghiên cứu và thương mại hóa các nguồn gen.../.

Duy Khánh