Quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học tại Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên

TMO - Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên (tỉnh Thanh Hóa) được đánh giá là trung tâm đa dạng sinh học đại diện cho khu vực Tây Bắc và Bắc Trung Bộ. Nhằm quản lý, bảo tồn hiệu quả các giá trị đa dạng sinh học tại khu vực này, tỉnh Thanh Hóa đã triển khai đồng bộ các giải pháp chú trọng bảo vệ rừng, các kiểu hệ sinh thái. 

Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên được thành lập năm 1999, với tổng diện tích hơn 27.000 ha, nằm giáp ranh với tỉnh Nghệ An và gần biên giới Việt - Lào. Đây là một trong những khu bảo tồn có dự trữ đa dạng sinh học quý giá của Việt Nam với nhiều loài động thực vật nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới.

Theo kết quả điều tra, hiện nay Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên có 1.142 loài thực vật bậc cao, trong đó 38 loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam (2007) và Danh lục Đỏ IUCN (2012); hệ động vật có 1.631 loài, với 64 loài đặc hữu quý hiếm có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới, trong đó khu hệ thú có 80 loài, với 27 loài thuộc danh lục quý hiếm đang đứng trước nguy cơ bị đe dọa cao cần bảo vệ nghiêm ngặt, như: Gấu chó, gấu ngựa, bò tót, mang, sơn dương và các loài thú trong bộ linh trưởng như: Vượn đen má trắng, voọc xám, các loài khỉ... 

Mới đây, thực hiện dự án “Điều tra bảo tồn, cứu hộ và nuôi dưỡng các loài Rùa tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2020 - 2023”, đến nay, các Kiểm lâm viên thuộc Ban Quản lý Khu bảo tồn đã phát hiện được 4 cá thể rùa Hộp trán vàng miền Bắc, 2 cá thể rùa Đầu to, 2 cá thể rùa Núi viền và các loài rùa đất Speng lơ, rùa Sa nhân, rùa Bốn mắt, Ba ba trơn mỗi loài phát hiện được 1 cá thể. Theo Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, trong số các cá thể rùa được phát hiện, nhiều loài đã có tên trong Sách đỏ Việt Nam cần được bảo tồn.

Chồn họng vàng tại Khu BTTN Xuân Liên. Ảnh: NN 

Bên cạnh đó, việc triển khai dự án khoa học Điều tra, bảo tồn và phát triển các loài trong họ Cầy (Viverridae) tại Khu bảo tồn (2021-2023). Tới thời điểm này, dự án đã điều tra thực địa với 8 đợt bẫy ảnh, từ đó phát hiện được 4 loài Cầy quý hiếm gồm Cầy Vằn bắc, Cầy Vòi mốc, Cầy Vòi hương và Cầy Móc cua đang sinh sống, kiếm ăn tại các tiểu khu rừng.

Giới nghiên cứu chuyên môn đánh giá Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên là khu rừng nguyên sinh có nhiều loại cây quý có tuổi đời hàng ngàn năm, đã có trong hồ sơ cây di sản Việt Nam đang được bảo vệ nghiêm ngặt và được bảo tồn nguồn gien quý hiếm. Trong đó, quần thể sa mu, pơ mu ở khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên được coi là lớn nhất Bắc Trung Bộ với nhiều cây trăm tuổi, đặc biệt có cây gần 1.500 tuổi.

Loài lan hài vân bắc quý hiếm được phát hiện ở Khu BTTN Xuân Liên. Ảnh: NN. 

Nhằm bảo tồn và phát triển hiệu quả đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, thời gian tới tỉnh Thanh Hóa tiếp tục triển khai nhiệm vụ điều tra, phát hiện các loài động, thực vật quý hiếm. Vừa qua,UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt đề cương và dự toán chi tiết thực hiện nhiệm vụ điều tra, bảo tồn các loài rái cá nguy cấp, quý hiếm và nhiệm vụ điều tra, bảo tồn và phát triển 2 loài vù hương, re gừng tại Khu BTTN Xuân Liên. Việc thực hiện dự án này sẽ nâng cao nhận thức của người dân, chính quyền địa phương trong công tác bảo tồn các loài thú quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng được phục hồi, tạo nên sự cân bằng sinh thái, qua đó góp phần bảo vệ các loài động vật rừng hoang dã tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên nói riêng và ở Việt Nam nói chung.

Nhằm bảo tồn phát huy các giá trị cảnh quan thiên nhiên; khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế về đa dạng sinh học, danh lam thắng cảnh, tín ngưỡng gắn với bản sắc văn hóa các dân tộc; thu hút, kêu gọi đầu tư phát triển Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, tỉnh Thanh Hóa triển khai Đề án Du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong rừng đặc dụng Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Khu BTTN Xuân Liên tiếp tục triển khai các dự án điều tra đánh giá đa dạng sinh học, kết hợp với các giải pháp bảo vệ, phát triển. 

Qua đó, tạo điều kiện để nhân dân địa phương tham gia các loại hình du lịch, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ tính đa dạng sinh học, hệ sinh thái cũng như bảo tồn các loài động thực vật quy hiếm trong khu vực. Xác định được hiện trạng tài nguyên thiên nhiên; danh lam thắng cảnh và các loại sản phẩm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong rừng đặc dụng Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên.

Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên đã lập được danh mục các loài thực vật, động vật, cây dược liệu, nghiên cứu các giải pháp nhằm bảo tồn, phát triển nguồn gen quý cùng các tài nguyên động, thực vật phổ biến; ứng dụng khoa học, công nghệ vào quản lý tài nguyên và quan sát đa dạng sinh học bằng công nghệ GPS trong tuần tra, kiểm tra an ninh rừng.

Khu bảo tồn đã xây dựng thành công nhiều mô hình hỗ trợ người dân vùng đệm phát triển kinh tế, như: Dự án, “Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật xây dựng mô hình nhân giống, trồng, chế biến và tiêu thụ sản phẩm cây Quế Ngọc theo chuỗi giá trị tại huyện Thường Xuân”; “Phát triển đời sống thông qua chuyển đổi cơ cấu cây trồng cho người dân tộc thiểu số tại thôn Vịn, xã Bát Mọt”; các mô hình “Trồng cây chè vằng”... góp phần quan trọng trong việc bảo tồn hệ sinh thái gắn với nâng cao đời sống của người dân tại khu vực này. 

Minh Phương