Phát triển du lịch sinh thái gắn với công tác bảo tồn đa dạng sinh học

TMO - Các Vườn quốc gia ở nước ta với giá trị to lớn về hệ sinh thái được đánh giá là có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch sinh thái. Tuy nhiên, việc phát triển loại hình du lịch này tại các khu vực trên vẫn còn gặp nhiều khó khăn.

Báo cáo của Cục Lâm nghiệp cho thấy, với vị trí địa lý và các yếu tố địa hình, khí hậu có sự khác biệt đã tạo ra các hệ sinh thái rừng rất phong phú cho Việt Nam như: rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới; rừng kín nửa rụng lá ẩm nhiệt đới; rừng lá rộng thường xanh trên núi đá vôi; rừng lá kim tự nhiên; rừng thưa cây họ dầu/rừng khộp rụng lá; rừng tràm đầm lầy nước ngọt; rừng tre, nứa; rừng ngập mặn. 

Với diện tích đất có rừng trên 14,7 triệu ha, tỷ lệ che phủ rừng là 42,02%, rừng Việt Nam là nơi cư trú của hàng chục nghìn loài động, thực vật hoang dã; đã có hơn 10.000 loài động vật, 12.000 loài thực vật bậc cao có mạch đã được ghi nhận với hơn 7.000 loài cây cho lâm sản ngoài gỗ, trong đó khoảng 5.000 loài cây dược liệu.

Du lịch sinh thái tại các VQG, Khu BTTN...góp phần phát huy hiệu quả các giá trị của hệ sinh thái rừng. 

Cục Lâm nghiệp đánh giá, các hệ sinh thái rừng tại Việt Nam có đóng góp rất lớn cho nền kinh tế và phúc lợi của con người thông qua các dịch vụ mà rừng cung cấp, như: gỗ, lâm sản ngoài gỗ, điều tiết nguồn nước, hấp thụ khí nhà kính,… Rừng là không gian sinh sống của khoảng 25 triệu người dân sống phụ thuộc vào rừng, trong đó chủ yếu là cộng đồng các dân tộc thiểu số với những nét đặc trưng văn hóa, bản sắc dân tộc gắn với rừng; đây là tiềm năng to lớn để phát triển các giá trị của hệ sinh thái rừng, trong đó có phúc lợi rừng.

Đến nay, cả nước đã xác lập được 167 khu rừng đặc dụng; trong đó có 34 vườn quốc gia, 56 khu bảo tồn thiên nhiên, 14 khu bảo tồn loài/sinh cảnh, 54 khu bảo vệ cảnh quan và các khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học thuộc 9 đơn vị khoa học. Bên cạnh sự phong phú về tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học, cảnh quan hùng vĩ, gắn liền với những giá trị văn hóa, tâm linh và bảo vệ môi trường, hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam còn có tiềm năng to lớn để phát triển các giá trị của dịch vụ hệ sinh thái rừng, nhất là phát triển du lịch sinh thái.

Chính phủ Việt Nam đã dành sự quan tâm và nguồn lực, cùng với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, tổ chức phi Chính phủ để bảo vệ sự sống trên trái đất và cải thiện bảo tồn đa dạng sinh học trước các thách thức, nguy cơ đối với đa dạng sinh học. Hiện các khu rừng, vườn quốc gia... đã và đang là nơi tổ chức các hoạt động du lịch, điểm đến tham quan, trải nghiệm, nghỉ ngơi ngắm cảnh, quan sát động thực vật hoang dã. Qua đó đã tạo sinh kế cho người dân xung quanh, đặc biệt là những người dân ở "vùng đệm" góp phần cải thiện đời sống người dân, đảm bảo an ninh trật tự địa bàn vùng đó.

Tuy nhiên, hiện nay, các hoạt động khai thác du lịch sinh thái, phát huy các giá trị văn hóa bản địa của những cộng đồng sống gần rừng chưa phát huy hết tiềm năng. Du lịch sinh thái sẽ bao gồm bảo tồn, phát triển kinh tế địa phương và giáo dục môi trường. Nguyên tắc của du lịch sinh thái là giảm thiểu tác động với môi trường ở mức độ thấp nhất; xây dựng nhận thức về môi trường; xây dựng trải nghiệm đích thực.

Việt Nam cần xem xét để có những chính sách, chiến lược và cách tiếp cận phù hợp hơn để thúc đẩy việc đa dạng hóa các hình thức cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái rừng. Thời gian tới, Cục Lâm nghiệp sẽ có những điều tra, đánh giá, đồng thời phối hợp với các đơn vị xây dựng các chương trình truyền thông, quảng bá cho các vườn quốc gia, có thể xây dựng mô hình cấp "hộ chiếu rừng", mỗi du khách đến vườn được ghi dấu trong đó nhưng một hành trình khám phá thiên nhiên. 

Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà đẩy mạnh khai thác lợi thế tự nhiên trong phát triển du lịch sinh thái. 

Là một trong những vườn quốc gia nhận được sự hỗ trợ của Dự án quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học (VFBC) do Ban quản lý dự án lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT) là chủ dự án, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ, thời gian qua, Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà (tỉnh Lâm Đồng) nhận được nhiều chương trình về bảo tồn đa dạng sinh học, các chương trình tập huấn cho cộng đồng các dân tộc sống gần rừng để nâng cao ý thức bảo vệ rừng. 

Trong khu vực Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà có nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống, trong đó, đồng bào dân tộc thiểu số gốc bản địa K’ho chiếm tỷ lệ 75,1%. Trong năm 2022, VFBC đã hỗ trợ thành lập 10 nhóm bảo tồn cộng đồng (CCGs) tại các xã vùng đệm của Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà và Rừng phòng hộ Đa Nhim; tổ chức 5 lớp tập huấn, nâng cao nhận thức về nguy cơ vi phạm pháp luật liên quan đến bảo tồn động vật hoang dã tại Bidoup Núi Bà và Rừng phòng hộ Đa Nhim dành cho các nhóm bảo tồn cộng đồng. Theo thống kê của Trung tâm Dịch vụ du lịch, Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà, bình quân mỗi năm vườn đón 10.000 - 12.000 khách du lịch, riêng từ đầu năm 2023 đến nay, vườn đón trên 6.000 du khách.

Các chuyên gia cũng gợi ý cho Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà cũng như các Vườn quốc gia khác về việc nâng cao chất lượng dịch vụ, kết hợp với các tour, tuyến du lịch để khai thác hết các giá trị của vườn; gắn kết với các công ty lữ hành để tổ chức các hoạt động trải nghiệm, có thể biến vườn quốc gia thành một trường học thiên nhiên rộng lớn, giúp mọi người hiểu hơn về đa dạng sinh học cũng như ý nghĩa của việc bảo tồn đa dạng sinh học. Bên cạnh đó, các cấp, các ngành cần quan tâm, thúc đẩy việc đa dạng hóa hình thức cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái rừng hay có thể nói là đa dạng phúc lợi rừng cho cuộc sống của con người; từ đó giúp mỗi người Việt hiểu biết, trân trọng hơn về rừng, chung tay bảo vệ rừng nói riêng và bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học ở Việt Nam nói chung.

Thu Hà