Phát huy lợi thế trong xuất khẩu rau quả

TMO - Với kim ngạch xuất khẩu 7 tháng năm 2023 đạt hơn 3,2 tỷ USD, tăng 68% so với cùng kỳ và vượt cả năm 2022, ngành hàng rau quả Việt Nam hoàn toàn có khả năng xác lập kỷ lục mới, chạm mốc 5 tỷ USD trong năm 2023.

Theo báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), Trung Quốc là thị trường dẫn đầu về trị giá xuất khẩu rau quả 7 tháng qua khi đạt 2 tỷ USD, tăng 128,5% so với cùng kỳ năm 2022. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, các nghị định thư mà Việt Nam đã ký với Trung Quốc trong năm ngoái đã giúp hoạt động xuất khẩu rau quả của Việt Nam từ đầu năm 2023 đến nay có nhiều thuận lợi. Xuất khẩu hàng rau quả sang thị trường Trung Quốc tăng trưởng cao góp phần thúc đẩy ngành hàng rau quả tăng trưởng khả quan trong năm 2023, bởi trị giá xuất khẩu sang thị trường này chiếm 64,7% tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả.

Ngay sau là thị trường Mỹ với trị giá xuất khẩu đạt 140,5 triệu USD, giảm 11,2% so với cùng kỳ năm 2022; Hàn Quốc đạt 125,1 triệu USD, tăng 13%; Nhật Bản đạt 105,6 triệu USD, tăng 5,5%...Sầu riêng, xoài, thanh long, chuối là những sản phẩm đóng góp kim ngạch lớn nhất. Trong đó, sầu riêng vươn lên dẫn đầu các nhóm hàng trái cây với kim ngạch có thể đạt 1 tỷ USD năm nay. Theo các doanh nghiệp xuất khẩu, sầu riêng và chuối của Việt Nam ngày càng được nhiều quốc gia ưa chuộng do chất lượng nâng cao. Đặc biệt, vụ sầu riêng Việt kéo dài, từ tháng 2 đến tháng 6 thu hoạch ở các tỉnh miền Tây; tháng 6 đến tháng 10 thu hoạch miền Đông và Tây Nguyên nên sản lượng dồi dào, giá cạnh tranh hơn so với hàng Thái Lan, Philippines.

Dự kiến năm 2023, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đạt 1,2 - 1,5 tỷ USD. 

Báo cáo đánh giá của Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng cho thấy, một trong những động lực tăng trưởng của ngành rau quả xuất khẩu là mặt hàng sầu riêng. Chỉ tính riêng trong 6 tháng năm 2023, xuất khẩu sầu riêng đạt khoảng 850 triệu USD, gấp đôi cả năm 2022, trong đó, 90% được xuất sang Trung Quốc. Dự kiến năm 2023, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đạt 1,2 - 1,5 tỷ USD.

Theo đánh giá chung, nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả tại các thị trường Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản là rất lớn, nhưng Việt Nam mới chỉ xuất khẩu chiếm một phần nhỏ so với tổng nhu cầu, do đó còn nhiều dư địa để các doanh nghiệp khai thác.

Cụ thể, tại thị trường Mỹ có nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả bình quân khoảng 46 tỷ USD/năm trong giai đoạn năm 2018- 2022, nhưng trị giá nhập khẩu từ Việt Nam chỉ chiếm chưa đến 0,6% tổng trị giá nhập khẩu. Đáng chú ý, đối với quả xoài, dự địa tại thị trường Mỹ hiện rất lớn. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), nhập khẩu quả xoài và sản phẩm từ xoài của Mỹ trong 5 tháng đầu năm 2023 đạt 341,4 nghìn tấn, trị giá 492,3 triệu USD, tăng 2,6% về lượng và tăng 3,4% về trị giá so với năm 2022.

Giá nhập khẩu quả xoài và sản phẩm từ xoài của Mỹ bình quân đạt 1.442,1 USD/tấn, tăng 0,7% so với năm 2022. Việt Nam là thị trường cung cấp xoài và sản phẩm từ xoài lớn thứ 12 cho Mỹ trong 5 tháng đầu năm 2023, tăng cả lượng và trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Giá xoài nhập khẩu từ Việt Nam đạt 3.017 USD/tấn, tăng 32,9% so với cùng kỳ năm 2022.

Tại thị trường Hàn Quốc có nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả trung bình đạt 3,9 tỷ USD/năm trong giai đoạn năm 2018- 2022, tuy nhiên trị giá nhập khẩu từ Việt Nam chỉ chiếm 4,3% tổng trị giá nhập khẩu. Thị trường Nhật Bản có nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả trung bình đạt 10 tỷ USD/năm, nhưng nhập khẩu từ Việt Nam chỉ chiếm 0,6% tổng trị giá nhập khẩu…

Mới đây, ngành hàng rau quả Việt Nam đón tin vui khi trái dừa sọ của Việt Nam đã chính thức được cấp “visa” sang Mỹ. Đây là tín hiệu tích cực thúc đẩy mặt hàng dừa và các sản phẩm từ dừa đạt mục tiêu xuất khẩu trên 1 tỷ USD trong năm 2023. Hiện, Việt Nam đứng thứ 7 về sản xuất dừa trên toàn thế giới. Diện tích trồng dừa vào khoảng 188.000ha, tập trung chủ yếu ở các tỉnh: Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang, Vĩnh Long. Cả nước cũng có hơn 90 doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm từ dừa, trong đó có 42 doanh nghiệp xuất khẩu những sản phẩm chế biến sâu.

Việc giám sát, kiểm soát chất lượng vùng trồng rau quả xuất khẩu là một trong những nhiệm vụ quan trọng được chú trọng triển khai. 

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) dự báo, với tốc độ tăng trưởng như hiện tại, xuất khẩu hàng rau quả trong nửa cuối năm 2023 có nhiều dư địa tăng trưởng khả quan, đặc biệt là vào mùa lễ hội khi nhu cầu tăng mạnh tại các thị trường. Trong quý III và quý IV/2023, cả nước có khoảng gần 7,6 triệu tấn trái cây chủ lực các loại cần được tiêu thụ. Nguồn cung trái cây dồi dào sẽ đáp ứng tốt các đơn hàng xuất khẩu trong thời gian tới.

Theo đánh giá của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nếu giữ vững tốc độ xuất khẩu như hiện tại thì kim ngạch xuất khẩu rau quả sẽ đạt 5 tỷ USD trong năm nay, sớm hơn 2 năm so với mục tiêu đề ra. Trong Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030, Bộ NN&PTNT đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu rau quả sẽ đạt 5 tỷ USD vào năm 2025.

Để phát huy lợi thế trong xuất khẩu ngành hàng rau quả, các địa phương, doanh nghiệp xuất khẩu cần xây dựng thương hiệu sản phẩm và xuất khẩu theo hình thức chính ngạch để đảm bảo về chất lượng hàng hoá cũng như tránh những rủi ro không đáng có. Địa phương, doanh nghiệp sản xuất cũng cần tăng cường áp dụng mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP nhằm đáp ứng đầy đủ các quy định về kiểm nghiệm kiểm dịch ngày càng khắt khe, nghiêm ngặt của Chính phủ Trung Quốc.

Ngoài ra, cần tập trung phát triển bền vững là tăng tỷ trọng rau quả chế biến, điều này không chỉ giúp kiểm soát được giá thành, mà còn nâng giá trị hàng hóa lên gấp 3 - 4 lần so với mặt hàng tươi. Đặc biệt, hoạt động này còn giúp tăng thời gian bảo quản nông sản, giải thoát tình trạng dư thừa cục bộ nguồn cung.

Đối với thị trường EU, hiện vẫn còn nhiều dư địa cho rau quả Việt Nam thâm nhập thị trường này vì quy mô của thị trường EU chiếm tới 43% giá trị thương mại rau quả toàn cầu. Bên cạnh đó, với lợi thế của Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Việt Nam được xóa bỏ đến 94% các dòng thuế cho rau quả, tạo lợi thế cạnh tranh lớn so với nhiều quốc gia xuất khẩu khác. Do vậy, các doanh nghiệp Việt Nam cần tận dụng cơ hội, đẩy mạnh xuất khẩu trái cây sang thị trường châu Âu.

Ngọc Ánh