Nỗ lực triển khai các giải pháp nhằm bảo vệ tầng ozone

TMO - Cùng với cộng đồng quốc tế, Việt Nam đã nỗ lực triển khai các hoạt động nhằm bảo vệ tầng ozone, kiểm soát và loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ozone (CFC, Halon, CTC, HCFC, Methyl Bromide), chất gây hiệu ứng nhà kính (HFC). 

Trước đó, thế giới đã phát hiện ra các chất làm suy giảm tầng ozone được sử dụng trong các bình xịt aerosols và các thiết bị làm lạnh đã tạo ra một lỗ hổng trên bầu trời, các quốc gia trên thế giới đã nỗ lực hợp tác để loại bỏ dần các chất làm suy giảm tầng ozone. Năm 1985, các quốc gia trên thế giới đã cùng ký kết Công ước Viên về bảo vệ tầng ozone, đánh dấu bước khởi đầu quan trọng cho nỗ lực bảo vệ tầng ozone trên phạm vi toàn cầu. Năm 1987, Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone ra đời trong khuôn khổ Công ước Viên. 

Sau 35 năm thực hiện Nghị định thư Montreal, sự suy giảm tầng ozone đã được ngăn chặn và đang dần phục hồi, tiếp tục bảo vệ nhân loại khỏi bức xạ cực tím của mặt trời. Hàng triệu người đã được bảo vệ khỏi ung thư da và đục thủy tinh thể, giúp duy trì các hệ sinh thái quan trọng, bảo vệ sự sống trên trái đất và góp phần làm chậm lại quá trình biến đổi khí hậu.

Theo Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu Tăng Thế Cường, Việt Nam là một trong những nước sớm gia nhập Công ước Vienna về bảo vệ tầng ozone và Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone. Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã nỗ lực triển khai các hoạt động nhằm bảo vệ tầng ozone, kiểm soát và loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính.

Các chất gây suy giảm tầng ozone thường được sử dụng trong làm lạnh công nghiệp 

Tính đến ngày 1/1/2010, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn được 3 chất, đó là CFC, Halon và CTC. Hiện nay, Việt Nam đang thực hiện giai đoạn 2 (2018-2023) để loại trừ chất các chất HCFC có trong điều hòa không khí gia đình, các hệ thống cấp đông kho lạnh, sản xuất xốp cách nhiệt, điều hòa không khí trung tâm, dung môi trong sản xuất mỹ phẩm và dụng cụ y tế, chất dập cháy… 

Cục Biến đổi khí hậu đã hỗ trợ thành công cho 2 doanh nghiệp chuyển đổi sang công nghệ R32 thân thiện với môi trường. Trong lĩnh vực sản xuất thiết bị lạnh, đã hỗ trợ một doanh nghiệp hoàn thành chuyển đổi công nghệ sang NH3, loại trừ tiêu thụ các chất HCFC trong sản xuất. Ngoài ra, một doanh nghệp đang triển khai chuyển đổi công nghệ để loại trừ HCFC trong sản xuất. 

Trong lĩnh vực sản xuất xốp, có một doanh nghiệp hoàn thành chuyển đổi công nghệ thân thiện với môi trường, một doanh nghiệp đã hoàn thành lắp đặt và bắt đầu sản xuất theo công nghệ thay thế từ tháng 10/2022, 3 doanh nghiệp đang triển khai thực hiện chuyển đổi công nghệ loại trừ HCFC. Ngoài ra, trong lĩnh vực sửa chữa, bảo dưỡng thiết bị lạnh, Cục đã tổ chức 3 khóa đào tạo, tập huấn về quản lý rò rỉ HCFC cho 71 giảng viên nguồn và 39 khóa đào tạo, tập huấn cho 1.120 kỹ thuật viên về quản lý rò rỉ HCFC.

Lực lượng Hải quan tăng cường kiểm tra, siết chặt hoạt động xuất nhập khẩu các chất làm suy giảm tầng ozone 

Bộ Tài nguyên và Môi trường đang phối hợp với các bên liên quan xây dựng Kế hoạch quản lý loại trừ các chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal. Công tác quản lý bảo vệ tầng ozone được luật hóa thành các quy định về bảo vệ tầng ozone tại Điều 92 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật gồm Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone; Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 7/1/2022 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Nghị định 06/2022/NĐ-CP đã đề ra các nội dung cơ bản về lộ trình quản lý, loại trừ các chất theo trách nhiệm và nghĩa vụ của Việt Nam thực hiện Nghị định thư Montreal; trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan đến các chất được kiểm soát; quy định nguyên tắc quản lý và trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong quản lý các chất được kiểm soát.

Nghị định đã quy định tổ chức sản xuất, nhập khẩu thiết bị, sản phẩm có chứa hoặc sản xuất từ chất được kiểm soát; sở hữu thiết bị có chứa các chất được kiểm soát, “bắt buộc thực hiện thu gom các chất được kiểm soát khi không còn sử dụng trong thiết bị, sản phẩm từ ngày 1/1/2024.”

Theo Nghị định trên, Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát trước ngày 31/12/2023.

Về Kế hoạch tăng cường sự phối hợp liên ngành và hợp tác trong nước, nước ngoài để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện theo lộ trình cam kết của Chính phủ, Cục Biến đổi khí hậu có kế hoạch tiếp tục thúc đẩy việc triển khai các Bản ghi nhớ hợp tác đã ký kết với các bên nhằm phổ biến các quy định pháp luật, hướng dẫn các bên trong tổ chức thực thi.

Qua quá trình thực hiện, tham mưu việc rà soát, chỉnh sửa và bổ sung các quy định trong nước tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp. Đồng thời, tiếp tục tăng cường hợp tác với các đối tác nước ngoài triển khai các chương trình, kế hoạch quản lý loại trừ các chất được kiểm soát theo lộ trình cam kết của Chính phủ.

Các buổi tập huấn kiểm soát hoạt động xuất nhập khẩu làm suy giảm tầng ozone được đẩy mạnh tổ chức 

Trong giai đoạn 2020-2025, Việt Nam cần thực hiện loại trừ 35% mức tiêu thụ cơ sở các chất HCFC (tương đương với hạn ngạch nhập khẩu các chất HCFC chỉ còn 2.600 tấn, giảm 1.000 tấn so với giai đoạn trước); giảm dần trong giai đoạn sau đó cho đến khi chấm dứt nhập khẩu các chất HCFC vào năm 2040.

Để đạt được mục tiêu trên, sự hợp tác giữa các chính phủ, sự phối hợp giữa các bộ, ngành liên quan và  địa phương, sự hỗ trợ của quốc tế, đặc biệt sự tham gia của doanh nghiệp là rất quan trọng. Ngoài ra, việc ban hành các quy định pháp luật về bảo vệ tầng ozone của Việt Nam thời gian qua cũng đã góp phần nội luật hóa các quy định quốc tế, từ đó nâng cao nhận thức, ý thức của doanh nghiệp, người dân, tổ chức.

Minh Thanh