Nhiều công trình nước sạch nông thôn tại Lào Cai hoạt động kém bền vững

TMO - Trên địa bàn tỉnh Lào Cai có đến 55% công trình nước sạch nông thôn hoạt động kém bền vững. UBND tỉnh yêu cầu các sở, ngành liên quan phối hợp với các địa phương rà soát tham mưu UBND tỉnh có giải pháp khắc phục, xây dựng mô hình quản lý, vận hành các công trình để phát huy hiệu quả bền vững.  

Những năm qua, thông qua nhiều chương trình dự án, Lào Cai đã dành kinh phí xây dựng trên 1.100 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nông thôn. Ngoài ra, địa phương còn thực hiện chính sách hỗ trợ các hộ gia đình vay vốn để đầu tư xây dựng các công trình cấp nước nhỏ, lẻ quy mô hộ gia đình. Theo số liệu thống kê từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tỷ lệ hộ số dân nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 96,2% tổng số hộ dân, ước thực hiện hết năm 2023 đạt 96,5%. Tỷ lệ số hộ dân nông thôn sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn quốc gia (QCVN) là 43% tổng số hộ dân (ước thực hiện hết năm 2023 đạt 46%).

Đến nay, tổng số công trình cấp nước sinh hoạt tập trung trên địa bàn tỉnh là 834 công trình, cung cấp nước cho khoảng 43.960 hộ dân. Tuy nhiên, nếu xét theo 5 tiêu chí đánh giá mức độ bền vững của công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nông thôn ban hành kèm Quyết định số 4826/QĐ-BNN-TCTL ngày 07/12/2018 của Bộ NN&PTNT, cả tỉnh Lào Cai hiện chỉ có 35 công trình hoạt động bền vững, 179 công trình tương đối bền vững, 461 công trình hoạt động kém bền vững, 159 công trình không hoạt động. Phần lớn là các công trình cấp nước có quy mô nhỏ, chỉ cấp nước cho khoảng dưới 250 hộ gia đình. Các công trình này không đảm bảo đạt các tiêu chí trong Bộ chỉ số như: có tổ quản lý vận hành nhưng trách nhiệm chưa cao nên không thu được tiền sử dụng nước; chất lượng nước chưa đạt quy chuẩn QCVN; tỷ lệ số hộ dân được cấp nước <60% số hộ thiết kế; khả năng cấp nước của công trình không được thường xuyên liên tục. 

Nhiều công trình cấp nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh Lào Cai chưa phát huy hiệu quả, hoạt động kém bền vững. 

Việc đầu tư công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại các địa phương trên địa bàn tỉnh còn đơn giản, chưa có thiết bị, công nghệ lọc khử khuẩn, chất lượng nước chỉ đạt ở mức hợp vệ sinh. Một số công trình đã sử dụng lâu năm, xuống cấp, bị mưa lũ phá hỏng chưa khắc phục được, một số công trình bị mất nguồn cung cấp nước vào mùa khô dẫn đến khả năng cấp nước hạn chế, chất lượng nước không đảm bảo, không đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng nước của người dân. Công trình cấp nước được giao cho cộng đồng quản lý, xong các tổ hoạt động chưa hiệu quả, không kiên quyết trong việc thu tiền nước, vì vậy không có kinh phí chi trả công cho người quản lý và duy tu, bảo dưỡng công trình. 

Người dân khu vực nông thôn điều kiện kinh tế còn khó khăn, tập quán sử dụng nước không phải trả tiền đã trở thành thói quen, dịch vụ cấp nước nông thôn trong tỉnh còn mang tính công ích, nên đa số các công trình đang thu được tiền sử dụng nước hiện nay chỉ thu ở mức thấp hoặc rất thấp so với quy định. Mức giá đang áp dụng thu tiền sử dụng nước trong tỉnh hiện đang thấp hơn nhiều so với giá tính đúng, tính đủ các loại chi phí (chỉ bằng khoảng 0,3 – 0,5 lần); trong khi tỉnh Lào Cai chưa có chính sách cấp bù hỗ trợ giá tiền nước sinh hoạt nông thôn. Thực tế trên ảnh hưởng lớn đến việc hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh. 

Với 4% tỷ lệ số hộ dân nông thôn hiện đang sử dụng nguồn nước được đánh giá là không hợp vệ sinh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lào Cai cho biết, tỉnh sẽ thực hiện phối hợp với chính quyền địa phương hằng năm tổ chức rà soát, vận động người dân tham gia trong các chương trình sắp xếp dân cư, đảm bảo tối ưu số hộ dân được tiếp cận với nguồn nước sạch và hợp vệ sinh; đồng thời, vận động nhân dân di chuyển khu vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi ra xa nguồn nước sinh hoạt, tăng cường áp dụng các biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi.

UBND tỉnh vừa phê duyệt Dự án “Mô hình điểm về bảo vệ môi trường, cấp nước sạch nông thôn năm 2023". Mô hình được thực hiện tại xã Nghĩa Đô, huyện Bảo Yên. Dự án được triển khai hướng tới mục tiêu tối thiểu 15% hộ dân trên địa bàn xã Nghĩa Đô, huyện Bảo Yên được tiếp cận bền vững với nước sạch từ công trình cấp nước tập trung. Duy trì và nâng cao chất lượng tiêu chí số 17 “Môi trường” và tiêu chí số 18 “Chất lượng môi trường sống” theo Bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao tỉnh Lào Cai giai đoạn 2022 - 2025.

Đồng thời nâng cao hơn nhận thức, kiến thức bảo đảm vệ sinh môi trường nông thôn cho cán bộ, Nhân dân các thôn thực hiện dự án, giúp họ thay đổi thói quen, hành vi và quan điểm sống thân thiện với môi trường, biết bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ cho người dân đồng thời bảo vệ cảnh quan, giữ gìn không gian truyền thống. Thu hút người dân tích cực tham gia triển khai dự án trên địa bàn, tự nguyện đóng góp kinh phí, công sức và có trách nhiệm bảo vệ, duy trì mô hình một cách bền vững. Trong năm 2023, Dự án sẽ tập trung triển khai thực hiện 04 nội dung: (1) Tập huấn nâng cao nhận thức, kiến thức bảo vệ môi trường. (2) Hỗ trợ nâng cấp thiết bị lọc nước cho 01 công trình cấp nước sinh hoạt đã có trên địa bàn xã. (3) Quản lý, chỉ đạo; kiểm tra, giám sát. (4) Tổ chức nghiệm thu, bàn giao công trình cho địa phương quản lý, vận hành và tổng kết dự án.

Sở NN&PTNT tiếp tục phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện rà soát, đánh giá tình hình nguồn nước, nhu cầu sử dụng nước của người dân, tổng hợp đề nghị UBND tỉnh xem xét đầu tư các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung ưu tiên đối với các khu vực khó khăn về nguồn nước, đồng bào dân tộc thiểu số. Cùng với đó, để nâng cấp, nâng cao chất lượng và hiệu quả của các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nông thôn, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tham mưu cho UBND tỉnh Lào Cai chỉ đạo chấn chỉnh, yêu cầu thực hiện công tác đầu tư công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn dựa trên nguyên tắc: phải có ít nhất 90% số hộ đăng ký nhu cầu sử dụng nước tại công trình và cam kết tham gia đóng góp xây dựng công trình, cam kết quản lý, cam kết chi trả tiền sử dụng nước theo quy định.

UBND tỉnh yêu cầu các địa phương rà soát, đánh giá hiện trạng đồng thời tìm giải pháp thúc đẩy hiệu quả các công trình cấp nước sinh hoạt. Ảnh: BH. 

UBND tỉnh chỉ đạo Sở NN&PTNT chủ trì, phối hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố rà soát, tổng hợp các danh mục công trình cấp nước tập trung hư hỏng xuống cấp đề xuất xem xét, bố trí nguồn lực sửa chữa, nâng cấp các công trình và chất lượng nước đạt quy chuẩn; đảm bảo cấp nước sạch thường xuyên liên tục, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu các loại bệnh liên quan đến nước; nghiên cứu đề xuất xây dựng chính sách cấp bù giá nước từ ngân sách tỉnh để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đơn vị cấp nước, quản lý công trình.

Đề xuất xây dựng chính sách “Hỗ trợ đầu tư, nâng cấp công trình nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2023 - 2030” trình HĐND tỉnh ban hành trong năm 2023. Sở Y tế khẩn trương trình UBND tỉnh ban hành Quy chuẩn kỹ thuật địa phương về chất lượng nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt cho công trình cấp nước sinh hoạt tập trung và công trình cấp nước nhỏ lẻ quy mô hộ gia đình để làm cơ sở căn cứ triển khai đánh giá, thẩm định đối với các xã về đích nông thôn mới nâng cao, hoàn thành trong năm 2023. 

UBND các huyện, thị xã, thành phố tiếp tục triển khai có hiệu quả việc giao kế hoạch thu chi tiền sử dụng nước từ công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nông thôn cùng với giao dự toán ngân sách nhà nước hàng năm của các đơn vị quản lý. Định kỳ tổ chức hội nghị đánh giá công tác quản lý khai thác công trình cấp nước sạch trên địa bàn cấp huyện 6 tháng/1 lần để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, nhằm nâng cao tính bền vững các công trình cấp nước sinh hoạt ở địa phương; chỉ đạo các phòng ban chuyên môn đánh giá thực trạng công trình cấp nước sinh hoạt trên địa bàn, làm rõ những tồn tại hạn chế, khó khăn vướng mắc và đề xuất giải pháp khắc phục; rà soát và thực hiện công tác thanh lý các công trình cấp nước tập trung không hoạt động đủ điều kiện thanh lý; chỉ đạo UBND các xã/thị trấn ưu tiên lựa chọn giao khoán việc quản lý, khai thác công trình cho Doanh nghiệp hoặc Hợp tác xã thực hiện. 

Minh Đức