Ngư dân linh hoạt, chủ động ứng phó biến đổi khí hậu

TMO - Biến đổi khí hậu gây nhiều thách thức cho đời sống ngư dân Quảng Trị, tuy nhiên các ngư dân đã chủ động thay đổi cách thức khai thác thuỷ sản, áp dụng mô hình sản xuất bền vững. Sự linh hoạt trong thích ứng không chỉ giúp ổn định sinh kế mà còn góp phần bảo vệ nguồn lợi từ biển.

Cộng đồng ven biển, đặc biệt là cộng đồng nghề cá là đối tượng phải đối mặt với tác động của biến đổi khí hậu sớm nhất và nhiều nhất. Đó là tình trạng nước biển dâng, lũ lụt bất thường gia tăng, sự tàn phá của bão ngày càng lớn đã ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng, phương tiện sản xuất, kế hoạch làm ăn của ngư dân. Dẫn đến nguy cơ hủy diệt này càng trở nên báo động khi biến đổi khí hậu trở thành một thách thức lâu dài, to lớn.

Bên cạnh đó, sự giảm sút nguồn lợi thủy sản do khai thác quá mức và biến đổi khí hậu là mối đe dọa trước mắt và cả lâu dài. Vì vậy, các ngư dân trên cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh Quảng Trị nói riêng vừa phải tìm cách thích nghi, ứng phó dần, vừa phải thay đổi và coi đây như một vấn đề cấp bách cần giải quyết.

Tỉnh Quảng Trị có đường bờ biển dài 191km, với hơn 8.700 tàu, thuyền và gần 24.200 lao động gắn bó trực tiếp với nghề biển.  Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đã và đang gây ra nhiều tác động tiêu cực đến đời sống của ngư dân. Theo chia sẻ của một số ngư dân, việc thích ứng đòi hỏi ngư dân phải tích cực ứng dụng công nghệ và các trang thiết bị hiện đại. Việc ứng dụng công nghệ như: Máy định vị vệ tinh giúp xác định vị trí chính xác; máy dò cá bằng sóng siêu âm, được nâng cấp qua các thế hệ từ dò đứng, dò ngang đến dò chụp, giúp tìm kiếm luồng cá hiệu quả hơn; máy radar và máy nhận dạng tự động AIS để bảo đảm an toàn, tránh va chạm trên biển; máy thông tin liên lạc từ sóng ngắn HF, tầm trung, tầm xa đến loại tích hợp định vị vệ tinh…góp phần nâng cao sản lượng khai thác cho người dân.

Ngư dân khai thác thuỷ sản trên biển. 

Đồng thời, tiết kiệm nhiên liệu và tối đa hóa lợi nhuận cho mỗi chuyến biển. Tuy nhiên, việc đầu tư này đòi hỏi nguồn vốn lớn, chi phí cao. Bên cạnh đó, việc khai thác thuỷ sản gần bờ bằng tàu giã cào có công suất lớn không chỉ làm cạn kiệt nguồn lợi thủy hải sản, mà còn gây thiệt hại, hư hỏng ngư lưới cụ, tài sản của ngư dân. Việc khai thác trái phép bằng kích điện, thuốc nổ, giã cào và đánh bắt vào thời điểm sinh trưởng của các loài thủy sản đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tái tạo nguồn lợi.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị cho biết, trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn biến ngày càng phức tạp, cộng đồng ngư dân tỉnh Quảng Trị là nhóm chịu ảnh hưởng trực tiếp và dễ tổn thương nhất. Bão, áp thấp nhiệt đới, lũ lụt và nắng nóng kéo dài gây nguy hiểm cho tàu, thuyền đánh bắt thủy sản xa bờ, làm gián đoạn hoạt động khai thác.

Bên cạnh đó, tình trạng xói lở bờ biển, biến đổi nhiệt độ và dòng hải lưu đã khiến nhiều loài thủy sản di cư ra xa bờ, làm giảm sản lượng khai thác ven bờ. Điều này buộc ngư dân phải đầu tư nhiều hơn vào nhiên liệu, trang thiết bị để vươn khơi xa, dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp. Nhiều ngư dân phụ thuộc chủ yếu vào khai thác thủy sản nhỏ lẻ, ven bờ phải đối mặt với nguy cơ mất sinh kế.

Bên cạnh đó, một bộ phận ngư dân đã rời bỏ nghề biển, làm ảnh hưởng đến tính ổn định xã hội và duy trì nghề truyền thống…Trước thực trạng trên, thông qua việc điều chỉnh hoạt động sản xuất, đa dạng hóa sinh kế, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và tăng cường liên kết cộng đồng, ngư dân trong tỉnh đang từng bước thích ứng với biến đổi khí hậu.

Cùng với sự hỗ trợ kịp thời của trung ương và địa phương, cộng đồng ngư dân ven biển sẽ có cơ hội phát triển bền vững, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế biển. Để ngư dân thích ứng với biến đổi khí hậu, thời gian tới, Quảng Trị tiếp tục chú trọng các giải pháp như: Trang bị thêm máy định vị, thiết bị liên lạc tầm xa, dự báo thời tiết để giảm thiểu rủi ro; chủ động điều chỉnh mùa vụ, chuyển hướng khai thác thủy sản gần bờ sang xa bờ; tham gia các tổ đội đoàn kết trên biển để hỗ trợ nhau khi gặp thiên tai;

Từng bước chuyển đổi nghề như chuyển sang nuôi tôm công nghệ cao trong nhà màng, nuôi cá lồng bè ở vùng nước lợ… để giảm dần phụ thuộc vào khai thác thủy sản tự nhiên; đa dạng hóa sinh kế bằng việc đánh bắt thủy sản kết hợp làm dịch vụ hậu cần nghề cá, chế biến thủy sản, buôn bán nhỏ hoặc tham gia du lịch cộng đồng gắn với biển; tham gia trồng rừng ngập mặn ven biển, phục hồi rạn san hô và hưởng ứng phong trào “ngư dân tự quản”, bảo vệ bãi giống, bãi đẻ tự nhiên… của nguồn lợi thủy sản.

Tại phiên họp thường ký đánh giá tình hình kinh tế-xã hội của Quảng Trị trong 8 tháng năm 2025 cho thấy, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Trị tiếp tục ổn định và đạt nhiều kết quả nổi bật trên các lĩnh vực, tạo nền tảng cho phát triển bền vững. Đặc biệt, thủy sản khai thác đạt hơn 82.300 tấn, tăng 0,7%. Để ngành thuỷ sản tiếp tục có sự ổn định, tạo sinh kế lâu dài cho ngư dân, chính quyền địa phương và người dân đã tích cực triển khai đồng bộ các giải pháp tháo gỡ khó khăn.

Đơn cử như, người dân không còn phụ thuộc hoàn toàn vào khai thác truyền thống, nhiều hộ đã mạnh dạn đầu tư tàu thuyền công suất lớn, trang thiết bị hiện đại để vươn khơi xa, giảm áp lực đánh bắt ven bờ. Song song đó, một số địa phương khuyến khích ngư dân chuyển hướng sang nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, gắn với bảo vệ môi trường biển.

Sự thay đổi này không chỉ mang lại nguồn thu ổn định hơn mà còn góp phần bảo tồn nguồn lợi thủy sản vốn đang suy kiệt do biến đổi khí hậu. Đáng chú ý, tinh thần chủ động, sáng tạo của ngư dân được hỗ trợ bởi các chính sách của địa phương trong đào tạo nghề, hỗ trợ vốn, khuyến khích ứng dụng khoa học – kỹ thuật. Nhờ đó, cộng đồng ngư dân Quảng Trị không chỉ giữ vững sinh kế mà còn dần hình thành tư duy sản xuất bền vững, thích ứng hiệu quả với biến động khí hậu, góp phần phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ môi trường.

Nhằm ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu UBND tỉnh Quảng Trị đã ban hành Kế hoạch số 1870/KH-UBND hành động ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH) giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050. Mục tiêu chung của kế hoạch nhằm nâng cao năng lực ứng phó với BĐKH, đảm bảo được sự phát triển bền vững của các ngành, lĩnh vực trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, giảm nhẹ những hiểm hóa do BĐKH, nước biển dâng gây ra.

Mục tiêu cụ thể đó là xác định được các hoạt động ứng phó với BĐKH đối với quá trình phát triển của các ngành, lĩnh vực trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Xác định được các giải pháp ưu tiên nhằm thích ứng với BĐKH, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, lộ trình triển khai và nguồn lực thực hiện cho các giai đoạn (2021-2025, 2026-2030), tầm nhìn 2050; rà soát, điều chỉnh, bổ sung vấn đề biến đổi khí hậu trong chiến lược, chương trình, quy hoạch, kế hoạch phát triển ở cấp địa phương…/.

Hoài An