Sạt lở bờ biển làm suy giảm diện tích đất, rừng phòng hộ ven biển

TMO - Những năm gần đây, do tác động của biến đổi khí hậu, tình trạng sạt lở ven biển, đặc biệt bờ biển Đông của tỉnh Cà Mau ngày càng nghiêm trọng, khiến nhiều diện tích đất, rừng phòng hộ ven biển bị suy giảm. 

Theo đánh giá của Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau hiện tượng sạt lở bờ biển Đông ngày càng nghiêm trọng, tình hình này xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân chính là biến đổi khí hậu làm nước biển dâng, triều cường và sóng lớn xuất hiện thường xuyên hơn, gây sạt lở ngày càng nhanh và mạnh. Khi mực nước biển dâng, đường bờ có xu hướng dịch chuyển sâu vào đất liền. 

Theo thông tin từ UBND tỉnh, dữ liệu lịch sử và ảnh vệ tinh cho thấy từ năm 1904 đến năm 2014, bờ biển phía Đông tỉnh Cà Mau đã mất khoảng 5,8 km đất ven biển, trung bình 52 m/năm với tỷ lệ thay đổi lớn (xói lở cũng như bồi tụ). Những năm qua, địa phương này đã triển khai đồng bộ các giải pháp để khắc phục, chủ động ứng phó, giảm thiệt hại do sạt lở gây ra. Trong đó, tỉnh Cà Mau kiến nghị thực hiện dự án "Khôi phục đường bờ biển Đông Cà Mau phục vụ phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh".  

Tình hình sạt lở bờ biển diễn biến phức tạp đòi hỏi tỉnh Cà Mau cần triển khai đồng bộ giải pháp khắc phục.  

Theo đánh giá của tỉnh Cà Mau, đây sẽ là dự án hết sức cần thiết, trong bối cảnh bờ biển Đông Cà Mau là khu vực chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất của biến đổi khí hậu, triều cường, bão và sạt lở nghiêm trọng. Bởi thực tế các công trình bảo vệ bờ biển Cà Mau đã làm trong thời gian qua đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc giảm sạt lở, bảo vệ đất đai, dân cư, và giúp phục hồi hơn 1.000 ha rừng phòng hộ ven biển... 

Tuy nhiên, do Quy hoạch lấn biển hiện đang thực hiện theo Nghị định 42/2024/NĐ-CP ngày 16/4/2024 của Chính phủ về hoạt động lấn biển chưa có quy định về khôi phục đường bờ, UBND tỉnh Cà Mau đề xuất cấp thẩm quyền cho phép áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù nhằm khôi phục bờ biển Đông hoặc cho phép tỉnh vừa điều chỉnh quy hoạch tỉnh, điều chỉnh quy hoạch chi tiết, vừa triển khai thực hiện dự án "Khôi phục đường bờ biển Đông Cà Mau phục vụ phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh".

Việc triển khai xây dựng các tuyến kè ven biển là giải pháp quan trọng được tỉnh triển khai. 

Dự án sẽ thực hiện bao gồm 2 giai đoạn. Ở giai đoạn 1, mục tiêu sẽ chủ động phòng chống thiên tai ứng phó với biến đổi khí hậu, hạn chế tác động nước biến dâng, giảm thiếu sạt lở bờ biển. Đồng thời, chống xói lở - bảo vệ bờ - khôi phục rừng ngập mặn - phục hồi không gian bờ biển đã bị mất. Tạo phần diện tích "hình thành sau kè" là kết quả của giải pháp kỹ thuật gây bồi - giữ bùn cát. 

Giai đoạn 2 sẽ phát triển kinh tế - xã hội trên nền đất được phục hồi. Phần diện tích đất hình thành sau kè phục vụ phát triển cơ sở hạ tầng (kinh tế biển, du lịch sinh thái biển, hình thành các đô thị ven biển, khai thác tiềm năng năng lượng tái tạo, phát triển logistics....), bảo tồn hệ sinh thái, tạo cảnh quan du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, bố trí các công trình an ninh - quốc phòng có vị trí chiến lược, đảm bảo kiểm soát tuyến biển cực Nam của Tổ quốc. 

Các hạng mục khôi phục đường bờ biển sẽ bao gồm: kè chống sạt lở, khôi phục đường bờ biến, đầu tư khu logistics phục vụ Cảng tổng hợp Hòn Khoai; kè phá sóng, kết hợp cầu cạn, cách bờ khoảng 1 km, để khôi phục bờ biến khoảng 1.000 ha, đoạn từ Khai Long đến Đất Mũi (khoảng 10 km); kè phá sóng, kết hợp câu cạn, cách bờ khoảng 1 km, để khôi phục bờ biên khoáng 1.500 ha, đoạn từ Rạch Gốc đến khu logistics (khoảng 15 km); kè phá sóng, kết hợp cầu cạn, cách bờ khoảng 2 km, để khôi phục bờ biên khoảng 400 ha, đoạn bờ biển Nhà Mát (dài khoảng 2 km).

Theo UBND tỉnh Cà Mau, một trong những giải pháp quan trọng là hoàn thiện toàn bộ hệ thống đê, kè ven biển. Trong đó, quan trọng nhất là tuyến đê biển Đông dài 138km (từ Kênh 5 Rạch Chèo đến cửa Gành Hào) và 22km kè còn lại ven biển Tây, kết hợp làm đường giao thông trên đê tạo động lực phát triển kinh tế vùng ven biển. Song song với giải pháp công trình, tỉnh triển khai các giải pháp “phi công trình”, như trồng cây mắm, cây đước bản địa, khôi phục rừng ngập mặn, tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ rừng và đất ven biển trong cộng đồng dân cư.

Giai đoạn 2025–2030, Cà Mau định hướng xây dựng nền quản lý rủi ro thiên tai chủ động, dựa trên dữ liệu số và cộng đồng thích ứng. Trọng tâm chiến lược là chuyển từ ứng phó bị động sang phòng ngừa chủ động, lấy khoa học – công nghệ làm nền tảng và con người làm trung tâm.

Trước hết, tỉnh đặt mục tiêu hoàn thiện hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai, tích hợp dữ liệu khí tượng thủy văn, sạt lở, triều cường, xâm nhập mặn trên nền bản đồ số địa lý thống nhất; kết nối trực tuyến đến cấp xã, phục vụ chỉ huy thời gian thực. Song song đó, Cà Mau sẽ xây dựng trung tâm dữ liệu lớn (Data Center) phục vụ phân tích, dự báo và hỗ trợ ra quyết định nhanh trong điều hành phòng, chống thiên tai.

Tỉnh chú trọng hiện đại hóa hạ tầng công trình phòng, chống thiên tai như hệ thống đê, kè biển, cống ngăn mặn, hồ chứa nước, khu neo đậu tàu thuyền an toàn. Các công trình sẽ được thiết kế theo hướng đa mục tiêu: vừa bảo vệ dân cư, vừa phục vụ sản xuất, phát triển sinh kế ven biển. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp về quản lý thiên tai, được đào tạo chuyên sâu về công nghệ số, quản trị dữ liệu và phân tích dự báo./.

Ngọc Thảo