Ngành Xây dựng đẩy mạnh kiểm kê khí nhà kính, giảm phát thải

TMO - Việc giảm phát thải khí nhà kính trong ngành Xây dựng sẽ góp phần quan trọng trong thực hiện cam kết Thủ tướng Việt Nam tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc lần thứ 26 (COP26) và tiếp tục được khẳng định tại Hội nghị COP28 là “đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”. 

Thông tin từ Vụ Khoa học công nghệ và môi trường cho biết: Phát thải khí nhà kính của ngành Xây dựng từ hai nguồn chính. Nguồn thứ nhất là phát thải từ quá trình công nghiệp, gọi tắt là IP (phát thải khí nhà kính thông qua các phản ứng hóa học) trong sản xuất vật liệu xây dựng (VLXD), phần lớn là từ sản xuất xi măng, khí nhà kính (KNK) phát thải trong quá trình nung clinker.

Nguồn phát thải thứ hai từ quá trình sử dụng năng lượng là nhiên liệu hoá thạch cho các hoạt động và vận hành sản xuất, thương mại, sản xuất VLXD, như xi măng sử dụng năng lượng và lượng lớn nhiên liệu hóa thạch, đất sét… nguồn phát thải này gọi là phát thải trực tiếp, thuộc nhóm phát thải năng lượng. 

Bên cạnh đó, việc phát thải từ quá trình sử dụng điện lưới cho các hoạt động sản xuất, thương mại được tính đến trong hệ thống kiểm kê quốc gia thuộc nhóm sản xuất năng lượng và là phát thải gián tiếp. Việc giảm nhu cầu sử dụng điện trong hoạt động sản xuất sẽ đóng góp vào giảm nhu cầu sản xuất năng lượng và giảm phát thải KNK. Ngoài ra, ngành Xây dựng còn có các nguồn phát thải khi tính đến chuỗi giá trị hay carbon như sử dụng VLXD trong các toà nhà, công trình; phát thải rò rỉ khi sử dụng máy lạnh, phát thải khi sử dụng dịch vụ vận chuyển... 

Sản xuất xi măng là ngành có tỷ trọng phát thải khí nhà kính lớn nhất, chiếm gần 80% tổng phát thải trong sản xuất vật liệu xây dựng.  

Theo số liệu kiểm kê, tổng phát thải KNK đối với sản xuất VLXD năm 2014 là 59,91 triệu tấn CO2 tương đương và năm 2022 là 101,89 triệu tấn CO2 tương đương, tức là tăng gần gấp đôi. Theo đánh giá của cơ quan chức năng, sản xuất xi măng là ngành có tỷ trọng phát thải khí nhà kính lớn nhất, chiếm gần 80% tổng phát thải trong sản xuất vật liệu xây dựng. Hệ số phát thải của từng nhóm ngành sản phẩm cũng cho thấy cường độ phát thải và phát thải công nghiệp của nhóm sản xuất xi măng là cao nhất.

Cụ thể trong năm 2014, hoạt động sản xuất ximăng phát thải 47,64 triệu tấn CO2 tương đương; đến năm 2022, lượng phát thải tăng lên 91,93 triệu tấn. Ngành xi măng có 3 nguồn phát thải chính bao gồm: Phát thải từ nguyên liệu sản xuất clanhke, xi măng; Phát thải từ nguồn nhiên liệu nung; Phát thải gián tiếp từ việc sử dụng điện. Loại xi măng chiếm tới 99% sản lượng toàn cầu hiện nay là xi măng Portland.

Theo Ủy ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), sản xuất 1 tấn clanhke (một thành phần cơ bản của xi măng Portland) phát thải tới 57% CO2 từ nguyên liệu và không thể thay đổi được. Hiện nay, sản xuất 1 tấn clanhke ở Việt Nam đang phát thải khoảng 905 kg CO2. Trong đó, phát thải từ nguyên liệu đầu vào đã chiếm 525 kg CO2/tấn clanhke; phần năng lượng cần cung cấp cho các phản ứng hóa học tạo ra 1 tấn clanhke cũng phát thải ra khoảng 179 kg CO2.  

Bộ Xây dựng đã ban hành Quyết định số 385/QĐ-BXD phê duyệt “Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng ứng phó với BĐKH giai đoạn 2022 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Kế hoạch nêu rõ những nhiệm vụ ưu tiên thực hiện gồm kiểm kê KNK, thực hiện đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) giảm nhẹ phát thải KNK trong lĩnh vực sản xuất VLXD… Đồng thời, Bộ đang nghiên cứu xây dựng Kế hoạch thực hiện giảm phát thải KNK lĩnh vực quản lý của ngành Xây dựng (thực hiện theo quy định tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP). Dự kiến, kế hoạch này sẽ được ban hành vào năm 2024.

Với sự hỗ trợ của một số tổ chức quốc tế và tư vấn trong nước, Bộ Xây dựng đã xây dựng dự thảo hướng dẫn kiểm kê KNK và đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) giảm nhẹ phát thải KNK đối sản xuất VLXD. Riêng trong năm 2024, Bộ Xây dựng dự kiến ban hành: Tiêu chuẩn quốc gia xác định phát thải KNK của ngành công nghiệp xi măng; Tiêu chuẩn quốc gia “Nguồn phát thải tĩnh - Xác định phát thải KNK của ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng - Các quy định chung”. 

Bộ Xây dựng đã xây dựng dự thảo hướng dẫn kiểm kê KNK và đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) giảm nhẹ phát thải KNK đối sản xuất VLXD. 

Cùng với đó, Bộ Xây dựng triển khai các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học về ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH) của ngành như: Kiểm kê KNK trong sản xuất VLXD, tòa nhà; Xây dựng hệ thống kiểm kê KNK và MRV cho sản xuất VLXD, công trình xây dựng; Xây dựng định mức phát thải cho một số VLXD.

Tại Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính, trong đó có 50 cơ sở sản xuất xi măng đã được ghi nhận là đơn vị đầu tiên phải thực hiện nghĩa vụ kiểm kê khí nhà kính và đến năm 2026 bắt đầu xây dựng, triển khai các hành động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính để đáp ứng hạn ngạch phát thải trước khi được phép tham gia thị trường giao dịch tín chỉ carbon.

Theo Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, định hướng đến năm 2050, các dây chuyền công nghệ sản xuất đã đầu tư hay đầu tư mới đều phải giảm phát thải xuống từ 650 kg CO2/tấn xi măng trở xuống vào năm 2030. Để đạt mục tiêu này, đến hết năm 2025, 100% các dây chuyền sản xuất xi măng có công suất từ 2.500 tấn clanhke/ngày trở lên phải lắp đặt và vận hành hệ thống phát điện tận dụng nhiệt khí thải; sử dụng tối thiểu 20% tro bay nhiệt điện hoặc chất thải công nghiệp khác làm nguyên liệu thay thế trong sản xuất clanhke và làm phụ gia trong sản xuất xi măng và tăng lên 30% vào năm 2030. Việc sử dụng nhiên liệu thay thế lên đến 15% tổng nhiên liệu dùng để sản xuất clanhke xi măng.

Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho biết, giải pháp giảm phát thải hiệu quả nhất là giảm tiêu thụ điện năng/sử dụng năng lượng tái tạo và sử dụng nhiên liệu đốt thay thế. Cụ thể là tái sử dụng nhiệt thải lò nung để phát điện và dùng rác thải thay cho than đốt. Công nghệ sử dụng nhiệt thải có thể giúp các nhà máy tự túc từ 25 - 30% nhu cầu điện. Dù phát thải từ điện không lớn nhưng đó cũng thể hiện nỗ lực của doanh nghiệp. Hiện nay, đã có 40% nhà máy xi măng có công suất thiết kế ≥ 2.500 tấn clanhke/ngày đã lắp đặt thiết bị thu hồi nhiệt thải này.  

Nguyễn Minh