Nâng cao nhận thức cộng đồng trong phòng chống thiên tai vùng ĐBSCL

TMO - Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là khu vực thường xuyên phải chịu nhiều ảnh hưởng do thiên tai gây ra, thiên tai đã uy hiếp đến tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái. Để giảm thiểu tối đa thiệt hại do sạt lở, ngập lụt, sụt lún… đòi hỏi cần 'Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng chống thiên tai vùng ĐBSCL', nhất là trong giai đoạn hiện nay.

ĐBSCL là vùng đất với tiềm năng đa dạng và phong phú, nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức lớn từ biến đổi khí hậu, thiên tai, như xâm nhập mặn, ngập úng, sạt lở bờ sông bờ biển, sụt lún đất, nước biển dâng…

Theo Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam, vùng ĐBSCL là phần cuối của lưu vực sông Mê Kông, với tổng diện tích 39.400km2, chiếm khoảng 12% diện tích cả nước. Dân số toàn vùng khoảng 18 triệu người, trong đó 75% người dân hoạt động sản xuất nông nghiệp.

Hiện nay có 8 loại hình thiên tai thường xảy ra ở ĐBSCL là hạn hán, xâm nhập mặn; lũ, ngập úng; sạt lở bờ sông, bờ biển; mưa lớn; nắng nóng; bão, áp thấp nhiệt đới; giông lốc, sét; cháy rừng do tự nhiên. Các loại hình thiên tai này đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của người dân, đặc biệt là những cộng đồng nông thôn vốn phụ thuộc lớn vào nông nghiệp.

Điển hình, mùa khô năm 2023 – 2024, hạn hán và xâm nhập mặn đã khiến 1.189ha lúa giảm năng suất; khoảng 73.900 hộ dân bị ảnh hưởng thiếu nước sinh hoạt. Bên cạnh đó, vùng ĐBSCL có 2.059 điểm sụt lún; 686 vị trí sạt lở bờ sông và 57 vị trí sạt lở bờ biển.

Với mục tiêu phát triển bền vững ĐBSCL, thích ứng với biến đổi khí hậu, thời gian qua, thông qua các Nghị quyết của Đảng và Chính phủ, Bộ NN&PTNT đã ban hành nhiều chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phòng chống thiên tai cho vùng ĐBSCL. Trong đó có chiến lược phát triển thủy lợi Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Bên cạnh đó còn có Chiến lược Quốc gia về phòng, chống thiên tai giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến 2050; Đề án Nâng cao nhận thức cộng đồng và Quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng đến năm 2030. Lãnh đạo Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam cho rằng, giải pháp phòng, chống giảm thiểu thiên tai vùng là phải nâng cao năng lực, chất lượng công tác dự báo, cảnh báo; xây dựng, rà soát phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo rủi ro thiên tai, nhất là lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn.

Đồng thời, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nước phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn. Tăng cường khả năng phòng chống triều cường, nước dâng khu vực vùng giữa và ven biển ĐBSCL. Phòng chống xói lở bờ sông bờ biển, vùng có nguy cơ xảy ra sạt lở được cảnh báo kịp thời và được hướng dẫn kỹ năng ứng phó khi xảy ra sạt lở.

Lũ lụt, triều cường…gây ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của người dân vùng ĐBSCL. (Ảnh minh hoạ: HL). 

Cùng với đó là chủ động sắp xếp lại dân cư, di dời dân cư ra khỏi khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở bờ sông, bờ biển. Giải pháp phòng, chống giảm thiểu thiên tai vùng là phải nâng cao năng lực, chất lượng công tác dự báo, cảnh báo. Hiện nay, công tác dự báo diễn biến thiên tai vùng ĐBSCL trong bối cảnh mới phức tạp hơn, khó lường hơn do biến đổi khí hậu. Vì vậy, hạ tầng thủy lợi đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu và phòng chống thiên tai đối với vùng ĐBSCL, hiện đã từng bước được hoàn thiện.

Lãnh đạo Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam cũng đã nhấn mạnh về các giải pháp để vùng ĐBSCL phát triển bền vững, ổn định, về giải pháp dài hạn từ Trung ương cho đến địa phương đã chuẩn bị rất kỹ và thông qua các nghị quyết, các chương trình, các chiến lược, các quy hoạch, kế hoạch. Ngoài giải pháp phi công trình thì giải pháp công trình là một trong những giải pháp rất quan trọng để giúp cho ĐBSCL phát triển bền vững, ổn định.

Từ đầu năm tới nay, tình hình biến đổi khí hậu, thiên tai diễn ra rất phức tạp trên thế giới và tại Việt Nam, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Những ngày qua, sạt lở đất, lũ quét, sạt lở bờ sông, bờ biển tiếp tục gây thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng, nhà cửa, tài sản của nhân dân và nhiều tuyến giao thông, cơ sở hạ tầng bị hư hại, gây tâm lý bất an trong nhân dân.

Sạt lở, sụt lún khiến người dân bị thiệt hại nằng nề về tài sản. (Ảnh minh hoạ: BCL). 

Là địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng về chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, phát triển bền vững, nhưng ĐBSCL đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Tốc độ sụt lún đất cao gấp 3-4 lần, có nơi tới 10 lần so với tốc độ nước biển dâng, cho thấy Đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ chìm dần do cả sụt lún đất và nước biển dâng. Nhiều tuyến đê biển, đường ven biển trước đây thiết kế đủ cao độ nhưng giờ lại bị thủy triều tràn qua gây ngập…

Thống kê 50 năm qua diện tích rừng ngập mặn giảm khoảng 80%, từ năm 2011-2016 giảm trên 15.300 ha. Mỗi năm mất 300-500 ha rừng ngập mặn, hàng nghìn hộ dân ven biển, ven sông, kênh rạch bị ảnh hưởng…

Do đó, cùng với Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Quốc Hội, Chính phủ luôn quan tâm và đã ban hành nhiều chính sách, triển khai nhiều giải pháp để phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, phát triển bền vững.

Đại diện Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam thông tin thêm, ĐBSCL đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ giảm 50% thiệt hại về người trong các trận lũ lớn so với giai đoạn 2011-2020; hoàn chỉnh hệ thống pháp luật cơ cấu tổ chức phòng, chống thiên tai, phòng chống hạn hán cho diện tích có nguy cơ ở vùng giữa vùng ven biển 530.000ha thuộc các tiểu vùng ngọt hóa; giảm thiểu tác động xâm nhập mặn cho 600.000ha khu vực ven biển thuộc vùng dự án thủy lợi; sắp xếp lại, di dời dân cư, phấn đấu hoàn thành 90% việc di dời các hộ dân ra khỏi khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt lở.

Đồng thời, ĐBSCL sẽ tăng cường tổ chức tuyên truyền, truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng chống thiên tai; lồng ghép nội dung tuyên truyền phòng chống thiên tai vào các chương trình, hoạt động của các địa phương; trong đó, tập trung tuyên truyền, phổ biến kiến thức phòng chống, ứng phó với thiên tai ở các khu vực xung yếu, đông dân cư…/.

Hoàng Long