Nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt nông thôn

TMO - Công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh Bình Định vẫn còn nhiều khó khăn, đòi hỏi địa phương này cần triển khai đồng bộ các giải pháp.

Chi cục Bảo vệ môi trường Bình Định cho biết, tính đến năm 2022, tổng lượng chất thải rắn (CTR) sinh hoạt phát sinh trên địa bàn tỉnh khoảng 1.030 tấn/ngày. Tổng lượng rác thải được thu gom, xử lý trên địa bàn tỉnh khoảng hơn 705 tấn/ngày, chiếm gần 68,5% tổng lượng rác phát sinh. Trong khi tỷ lệ thu gom rác ở khu vực  nông thôn chỉ đạt gần 52,5%. Dự báo đến năm 2025, lượng CTR sinh hoạt phát sinh trên địa bàn tỉnh khoảng 1.200 tấn/ngày và đến năm 2030, khoảng 1.500 tấn/ngày.

Theo thống kê của ngành chức năng, trên địa bàn tỉnh hiện có 58 tổ chức, cá nhân tham gia dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn (CTR) sinh hoạt, gồm 7 doanh nghiệp, 9 đơn vị sự nghiệp công ích, 17 HTX và 25 cá nhân. Hiện 4/11 địa phương là thành phố Quy Nhơn, thị xã An Nhơn, huyện Tuy Phước và  huyện Vân Canh có 1 hoặc 2 đơn vị sự nghiệp tham gia dịch vụ thu gom; các địa phương còn lại (nhất là cấp xã) vẫn phổ biến tình trạng chỉ có 1 đơn vị thu gom, vận chuyển. Tần suất và tỷ lệ thu gom CTR sinh hoạt ở khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh chuyển biến chậm, đến tháng 10/2023 chỉ đạt 54,8%, tăng hơn 2% so với năm 2022, tuy nhiên chưa đạt mục tiêu tỷ lệ thu gom phải đạt 61% theo Kế hoạch quản lý chất thải rắn tỉnh Bình Định giai đoạn 2023- 2025, định hướng đến năm 2030. 

Các địa phương trên địa bàn tỉnh chú trọng nâng cao hiệu quả công tác thu gom, vận chuyển CTRSH đến khu xử lý. Ảnh: VL. 

Chi cục Bảo vệ môi trường (Sở TN&MT) Bình Định cho biết, việc hình thành nhiều đơn vị thu gom nhỏ lẻ ở cấp xã do cá nhân đảm nhận, không đảm bảo về nhân lực, phương tiện, kinh phí đã dẫn đến tần suất, tỷ lệ thu gom rác thải ở khu vực nông thôn chưa đạt theo quy định đề ra của tỉnh. Tình trạng chưa có dịch vụ thu gom, vận chuyển CTR sinh hoạt chuyên nghiệp dẫn đến tần suất, tỷ lệ thu gom thấp là khó khăn chung của rất nhiều địa phương cấp xã trên địa bàn tỉnh. Bên cạnh đó, một bộ phận không nhỏ người dân chưa thấy được lợi ích, tầm quan trọng của công tác thu gom, xử lý CTR sinh hoạt tại khu vực nông thôn nên không tham gia dịch vụ này.

Để công tác thu gom, vận chuyển, xử lý CTR sinh hoạt đảm bảo về tần suất và tỷ lệ theo kế hoạch, nhất là tại khu vực nông thôn, các địa phương cần tăng tần suất thu gom. Cụ thể, khu vực đô thị cần tăng tần suất lên mức 5 - 7 lần/tuần, khu vực nông thôn đảm bảo ít nhất 2 ngày/lần (4 lần/tuần). Các địa phương phải hoàn thành việc tăng tần suất trong quý IV/2023. Bên cạnh đó, các huyện, thị xã, thành phố tổ chức quản lý, vận hành xe ép rác chuyên dụng theo đúng quy định về sử dụng tài sản công. Khẩn trương giao dự toán, đảm bảo kinh phí bổ sung mục tiêu của tỉnh năm 2023 nhằm gia tăng tần suất, tỷ lệ thu gom tại các địa phương.

Ngoài ra, các xã, thị trấn cần chuẩn hóa những điểm tập kết rác. Trong đó, đối với các vị trí không phù hợp, gần khu vực dân cư, phải chấm dứt việc tập kết rác, tổ chức dọn vệ sinh, lắp đặt camera, giao trách nhiệm quản lý, giám sát, nhắc nhở và xử lý vi phạm. Tổ chức lại các điểm thu gom rác công cộng tại các vị trí phù hợp, đặt các thùng rác công cộng, hướng dẫn người dân bỏ rác đúng nơi quy định. Hợp đồng với đơn vị có chức năng để thu gom với tần suất theo quy định và kế hoạch đề ra.

UBND tỉnh yêu cầu UBND các huyện, thị xã, thành phố xây dựng phương án thu gom, vận chuyển, xử lý cụ thể, chi tiết, phù hợp điều kiện thực tiễn từng địa phương. Trong phương án cần nêu rõ phương thức, số lượng đơn vị thu gom; ưu tiên để đơn vị sự nghiệp công ích, doanh nghiệp, HTX thực hiện. Bên cạnh đó, cơ cấu lại từng khu vực, phương thức thu gom và đặt ra yêu cầu về tần suất, tỷ lệ CTR sinh hoạt được thu gom. Các địa phương xây dựng phương án thu gom, vận chuyển phù hợp; sau đó xây dựng đơn giá trên nguyên tắc tính đúng, tính đủ và tổ chức đấu thầu/đặt hàng; chỉ đơn vị có đủ năng lực mới tham gia đấu thầu.      

Tỉnh Bình Định hướng đến mục tiêu nâng tỷ lệ thu gom rác thải tại khu vực nông thôn lên 61%.           

Theo thống kê, lượng rác thải sinh hoạt ở khu vực nông thôn trong cả nước có khoảng 32.000 tấn/ngày. Trong đó, rác thải vô cơ chỉ chiếm tỷ lệ thấp nhưng hầu hết đều là loại khó phân hủy, có khả năng tác động có hại lâu dài đến môi trường… Việt Nam hiện có khoảng 62 triệu dân sinh sống ở vùng nông thôn, chiếm xấp xỉ 65% dân số. Cùng với đà tăng dân số, mỗi năm khu vực này thải ra môi trường khoảng 13 triệu tấn rác thải sinh hoạt, 1.300 triệu m3 nước thải sinh hoạt, 47 triệu tấn chất thải chăn nuôi và hơn 14 nghìn tấn bao bì hóa chất bảo vệ thực vật, phân bón…

Tuy nhiên, chỉ khoảng 50% khối lượng rác thải trên được thu gom, xử lý. Số còn lại chủ yếu là chất thải rắn và khó phân hủy, tiềm ẩn nguy cơ gây hại rất lớn cho môi trường và sức khỏe người dân. Chưa kể, phần lớn lượng rác thải được xử lý thông qua phương pháp chôn lấp; về lâu dài sẽ tác động ngược đối với môi trường, nguồn nước, cũng như hệ sinh thái bên cạnh nó. Rác thải sinh hoạt ở nông thôn tràn lan ở nhiều nơi và chưa được xử lý triệt để khiến cho nhiều địa phương phải đau đầu tìm phương án. Bên cạnh việc thành lập các tổ, hợp tác xã, công ty… thu gom chất thải sinh hoạt là tìm địa điểm để chôn lấp, tìm nguồn kinh phí để xây dựng lò đốt.

Đề xuất giải quyết khó khăn về rác thải nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường định hướng xử lý rác thải thay vì chôn lấp, không hợp vệ sinh sang tái sử dụng, tái chế có hiệu quả. Trước mắt, cần đánh giá toàn bộ các trung tâm xử lý chất thải, qua đó nắm rõ hơn tình trạng môi trường trên cả nước hiện nay; đồng thời, tìm kiếm và công bố những công nghệ phù hợp để các địa phương chủ động lựa chọn phù hợp với nhu cầu của địa phương. 

Lê Bình