Lãng phí trong đầu tư công trình nước sạch nông thôn

TMO - Hàng trăm công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung đã được nhà nước đầu tư xây dựng phục vụ người dân trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau mà hàng loạt công trình, nhất là ở miền núi hiện nay đang bị bỏ hoang, hư hỏng không phát huy hiệu quả, gây lãng phí...

Tính đến cuối năm 2022, toàn tỉnh Quảng Ngãi có 513 công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung. Trong số này, có đến 484 công trình hoạt động tương đối bền vững, kém bền vững và không hoạt động, chiếm tỷ lệ khoảng 94,35% tổng số công trình. Điều này có nghĩa là trên địa bàn tỉnh chỉ có 29 công trình hoạt động hiệu quả, còn lại là các công trình kém hiệu quả và ngừng hoạt động.

Tại các huyện miền núi Ba Tơ, Trà Bồng, Sơn Hà, Minh Long,…nhiều công trình nước sạch được đầu tư ít nhất vài tỷ đến hàng chục tỷ đồng nhưng khi làm xong đưa vào vận hành liên tục gặp trục trặc kỹ thuật, nguồn nước dẫn về không có hoặc có nơi đường ống hư hỏng, thiếu chi phí vận hành.

Tỉnh Quảng Ngãi hiện có đến 94% các công trình nước sạch nông thôn hoạt động tương đối bền vững, kém bền vững và không hoạt động. 

Tại huyện Trà Bồng, địa phương này hiện có 162 công trình cấp nước  thì có 87 công trình hoạt động bền vững và tương đối bền vững, 43 công trình hoạt động kém bền vững và 30 công trình dừng hoạt động. Theo UBND huyện Trà Bồng, công trình sau khi được bàn giao về địa phương, các xã giao cho cộng đồng dân cư, chọn thành viên tham gia vận hành, sử dụng. Do người dân được hưởng lợi từ công trình đa số có đời sống khó khăn, nên hầu như không thể thu tiền quản lý, duy tu, sửa chữa.

Bên cạnh đó, nguồn nước ngầm, nguồn nước mặt ngày càng bị suy thoái và khô cạn vào mùa khô nên các công trình thường xuyên bị thiếu nước, chất lượng nước sau xử lý không bảo đảm, vào mùa mưa bão hàng năm nhiều công trình, hạng mục công trình bị thiệt hại, hư hỏng, xuống cấp. Tuy nhiên, vì điều kiện khó khăn, địa phương chưa có nguồn kinh phí để sửa chữa dẫn đến hư hỏng lớn hơn, nhiều công trình phải ngừng hoạt động. 

Tình trạng này cũng xảy ra tại huyện Ba Tơ trong số 75 công trình cấp nước sạch, chỉ có 3 công trình hoạt động bền vững, còn lại 40 công trình không hoạt động, 22 công trình hoạt động kém bền vững và 10 công trình hoạt động tương đối bền vững. Tại huyện Minh Long, tính đến cuối năm 2022, trên địa bàn huyện có 33 công trình cấp nước sạch được nhà nước đầu tư xây dựng tại các địa phương, song theo thống kê, có đến 19 công trình không hoạt động và 6 công trình hoạt động không bền vững... 

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Ngãi cho biết, nguyên nhân công trình kém bền vững và không hoạt động là do công tác quản lý, đầu tư xây dựng còn nhiều thiếu sót. Công trình sau khi đầu tư xây dựng hoàn thành, chủ đầu tư không kiểm tra, đánh giá các thông số đạt được so với thiết kế; không có quy trình quản lý, vận hành; không có kế hoạch đào tạo đội ngũ nhân lực vận hành.

UBND xã quản lý, sử dụng và khai thác công trình không có cán bộ chuyên môn, nghiệp vụ để đảm nhiệm; công tác duy tu, bảo dưỡng gần như không thực hiện. Nhận thức của người dân về nước sạch có nâng cao, nhưng còn hạn chế trong công tác sử dụng và bảo quản công trình. Bão lũ hàng năm làm hư hỏng một số hạng mục công trình và đường ống cấp nước nhưng UBND xã, UBND huyện không có kinh phí để sửa chữa dẫn đến hư hỏng lớn làm cho công trình ngừng hoạt động.

Công trình cấp nước sinh hoạt Đức Hòa - Đức Thạnh (huyện Mộ Đức) không đáp ứng đủ công năng. Ảnh. NN. 

Để cung cấp nước ổn định, duy trì đủ áp lực, liên tục, đủ số lượng, bảo đảm chất lượng nước theo quy định, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và bảo vệ sức khỏe của người dân, tỉnh Quảng Ngãi phấn trong giai đoạn 2024-2028, 50% hệ thống (công trình) cấp nước sạch nông thôn tập trung có công suất từ 100 m3/ngày, đêm trở lên được lập và thực hiện kế hoạch cấp nước an toàn. Tỷ lệ thất thoát nước sạch bình quân là 15%, dịch vụ cấp nước liên tục, đủ áp lực 24 giờ trong ngày.

Trong giai đoạn 2024-2028, toàn tỉnh sẽ có 34 công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung thực hiện kế hoạch cấp nước an toàn. Nguồn kinh phí theo thông tư của Bộ trưởng Bộ Tài chính, lồng ghép vào 3 chương trình Mục tiêu Quốc gia và các nguồn vốn hợp pháp khác, đối với các cơ quan quản lý Nhà nước tham gia thực hiện kế hoạch cấp nước an toàn cấp tỉnh sử dụng kinh phí từ nguồn chi thường xuyên của đơn vị hàng năm. Để đạt được mục tiêu trên, tỉnh tập trung tổ chức lập, phê duyệt, thực hiện và kiểm tra, đánh giá về kế hoạch cấp nước an toàn đối với từng công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung và thực hiện quy trình kiểm soát và ứng phó trong trường hợp công trình cấp nước nông thôn tập trung gặp sự cố.

Kiểm tra, giám sát chất lượng nước sạch dùng cho sinh hoạt khu vực nông thôn theo Quy chuẩn kỹ thuật địa phương QCĐP 01:2023/QNg - Quy chuẩn kỹ thuật địa phương về chất lượng nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ban hành theo Quyết định số 05/2023/QĐ-UBND ngày 13/02/2023 của UBND tỉnh Quảng Ngãi. Bố trí huy động, lồng ghép các nguồn lực, đầu tư cải tạo, sửa chữa, nâng cấp công trình cấp nước bị hư hỏng, xuống cấp nhằm cung ứng đầy đủ, liên tục và bảo đảm chất lượng nguồn nước sạch phục vụ nhu cầu sinh hoạt của nhân dân, nhất là khu vực khó khăn về nguồn nước, vùng sâu, vùng xa.

Tăng cường công tác quản lý, sử dụng nước hiệu quả, tiết kiệm nguồn nước; bảo vệ chất lượng nguồn nước; xử lý nghiêm các vi phạm về xả thải, gây ô nhiễm nguồn nước, khai thác, sử dụng nguồn nước trái phép. Khuyến khích, ứng dụng tiến bộ khoa học trong đầu tư xây dựng, trong sản xuất, cung cấp nước sạch nông thôn bảo đảm chất lượng, an toàn, giảm tỷ lệ thất thoát nước và kịp thời ứng phó, xử lý sự cố.

Tăng cường công tác truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ nguồn nước, công trình cấp nước và sử dụng nước sạch tiết kiệm, hiệu quả như: Đa dạng hóa các hình thức tổ chức tuyên truyền, vận động, khuyến khích người dân tích cực sử dụng các nguồn nước sạch sinh hoạt; nâng cao nhận thức về nước sạch, vệ sinh môi trường nông thôn, trách nhiệm bảo vệ nguồn nước là bảo vệ sức khỏe đến người sử dụng nước.../.

Lê Hoàng