Hiệu quả từ mô hình nuôi thuỷ sản thích ứng biến đổi khí hậu ở Quảng Trị

TMO - Trước tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu, xã Nam Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị đã chủ động phát triển mô hình nuôi cá lồng trên sông, hồ. Thực tế cho thấy, mô hình này không chỉ giúp người dân thích ứng với điều kiện thời tiết cực đoan mà còn mang lại hiệu quả kinh tế ổn định, góp phần nâng cao thu nhập.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, xã Nam Hải Lăng (tỉnh Quảng Trị) đã chủ động triển khai mô hình nuôi cá lồng trên các tuyến sông, kênh, hồ tự nhiên nhằm thích ứng với điều kiện thời tiết cực đoan. Thực tiễn cho thấy, mô hình này phát huy hiệu quả rõ rệt nhờ tận dụng tốt nguồn nước lưu thông, giảm thiểu rủi ro do nắng nóng kéo dài, mưa lũ bất thường so với hình thức nuôi ao truyền thống.

Người dân lựa chọn các đối tượng nuôi có khả năng thích nghi cao, áp dụng quy trình kỹ thuật phù hợp, kiểm soát mật độ thả nuôi và tăng cường theo dõi môi trường nước. Nhờ đó, tỷ lệ cá sống cao, thời gian nuôi rút ngắn, chi phí đầu tư được tiết giảm.

Nhiều hộ nuôi cá lồng tại Nam Hải Lăng đạt sản lượng ổn định, mang lại nguồn thu nhập khá, góp phần cải thiện đời sống. Không chỉ đem lại lợi ích kinh tế, mô hình còn tạo hướng chuyển đổi sinh kế phù hợp, giảm áp lực lên đất sản xuất nông nghiệp, từng bước hình thành phương thức nuôi trồng thủy sản bền vững, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu tại địa phương.

Theo chia sẻ của người dân thôn Văn Trị, trước đây, lồng nuôi chủ yếu có hình chữ nhật và được làm bằng vật liệu nhẹ nên vào mùa mưa lũ thường bị cuốn trôi, hư hỏng khi dòng chảy mạnh, gây thiệt hại lớn cho người nuôi.

Cá chình có giá trị kinh tế cao nhưng thời gian nuôi dài, từ lúc thả giống đến khi thu hoạch phải mất từ 1,5-2 năm. Việc nuôi theo chu kỳ dài như vậy đòi hỏi lồng nuôi phải có khả năng chịu đựng tốt trước tác động của thời tiết, đặc biệt trong mùa mưa lũ.

Trước đây, lồng nuôi chủ yếu có hình chữ nhật và được làm bằng vật liệu nhẹ nên vào mùa mưa lũ thường bị cuốn trôi, hư hỏng khi dòng chảy mạnh, gây thiệt hại lớn cho người nuôi. Sau khi tìm tòi, học hỏi, các hộ nuôi cá chình ở trong thôn đã nghiên cứu, cải tiến lồng nuôi theo hướng vát nhọn một phía của lồng như mũi thuyền để giảm sức cản của nước. Thiết kế mũi thuyền phát huy hiệu quả rất cao vào mùa lũ. Hai bên có đường rẽ sóng, phía dưới lại có gờ đỡ nên khi nước chảy mạnh, lồng tự nổi lên, giảm hẳn lực tác động.

Mô hình nuôi cá lồng theo hướng vát nhọn một phía giúp nông dân xã Nam Hải Lăng ứng phó hiệu quả trong điều kiện thời tiết bất thường. (Ảnh: TB). 

Mùa mưa bão chỉ cần kéo lồng vào gần bờ, nước lớn chừng nào thì mình kéo vào chừng đó. Lũ lớn mấy cũng an toàn hơn. Theo người dân cho biết, lồng nuôi cá có thể tích từ 12-14m3, chiều dài khoảng 5m, rộng 2m và cao khoảng 1,5m, được làm bằng nhôm tấm dày từ 2mm trở lên, tốt nhất là loại nhôm chuyên dùng để đóng thùng xe đông lạnh hoặc chế tạo ghe, thuyền cỡ lớn.

Đây là loại nhôm có ưu điểm rất cứng, bền và chịu va đập tốt. Vách lồng được khoan các lỗ nhỏ có đường kính từ 0,8-1,4cm. Lồng được giữ nổi trên mặt nước bằng 4-6 thùng phi bằng nhựa lắp đặt cố định bên trong lồng. Khi đưa vào nuôi, mũi lồng hướng về phía đầu nguồn của sông và được cố định chắc chắn giữa sông bằng dây neo có chiều dài từ 25-30m. Ngoài ra, lồng nuôi còn có các dây neo nối vào bờ để dễ dàng di chuyển vào sát bờ khi cần thiết.

Khi nước lũ đổ về, dòng nước mạnh sẽ trượt theo hai cạnh của mũi thuyền, giảm đáng kể lực tác động trực diện vào lồng nuôi. Phần khung nhôm nhẹ nhưng chắc chắn kết hợp với các phao nổi bên trong giúp lồng nổi tốt ngay cả khi nước lên nhanh. Thực tế trong nhiều năm liền, các đợt mưa lũ lớn tại địa phương đều không gây thiệt hại cho những hộ áp dụng mô hình này.

Còn theo đại diện phòng Kinh tế, UBND xã Nam Hải Lăng khẳng định, lồng nuôi hình mũi thuyền là lựa chọn hợp lý, phù hợp với địa hình sông ngắn, dốc và chảy xiết vào mùa mưa lũ như sông Ô Lâu, Ô Giang.

Không chỉ bảo đảm an toàn, hạn chế rủi ro, mô hình này còn giúp người nuôi giảm chi phí sửa chữa, bảo trì lồng mỗi năm. Đồng thời tăng tính chủ động trong việc di chuyển, neo đậu lồng khi thời tiết xấu. Cấu tạo lồng hình mũi thuyền giúp người nuôi hoàn toàn chủ động trước thời tiết.

Vào mùa nắng nóng thì đưa lồng ra giữa sông, khi nước dâng thì đưa lồng vào sát bờ. Đặc biệt, ngoài mũi thuyền giúp lồng không bị cản nước, các lồng nuôi còn được kết nối lại với nhau chắc chắn nên bảo đảm an toàn.

Đại diện phòng Kinh tế, xã Nam Hải Lăng thông tin thêm, thực tế những năm qua cho thấy thời tiết ngày càng bất thường, nhiều đợt mưa lũ xuất hiện sớm hoặc kéo dài, gây thiệt hại lớn cho người nuôi cá lồng. Trong bối cảnh đó, việc người dân tự cải tiến lồng nuôi theo hướng an toàn hơn không chỉ là nhu cầu tự thân mà còn là yêu cầu của quá trình phát triển sản xuất bền vững. Đây cũng là một ví dụ tiêu biểu cho sự sáng tạo của người dân trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu.

Với việc sử dụng vật liệu bền, thiết kế khoa học, mô hình giúp giảm rủi ro, tiết kiệm chi phí và bảo đảm nguồn thu lâu dài. Nhờ vậy, đến nay toàn xã Nam Hải Lăng có khoảng 70 lồng nuôi cá, trong đó khoảng 2/3 số lồng là nuôi cá chình, còn lại là cá leo. Nhờ lồng chắc chắn và di chuyển được nên nhiều năm rồi, lũ lớn mấy các hộ nuôi cá lồng ở địa phương cũng không bị thiệt hại.

Chính sự an toàn này đã giúp nghề nuôi cá lồng trở thành sinh kế bền vững của người dân trước tác động của biến đổi khí hậu. Đây cũng là mô hình hoàn toàn phù hợp với điều kiện sông ngắn, nước chảy mạnh như ở Quảng Trị, rất cần được lưu tâm, nhân rộng.

Có thể khẳng định, mô hình nuôi cá lồng thích ứng với biến đổi khí hậu tại xã Nam Hải Lăng đã và đang chứng minh tính phù hợp cả về kinh tế lẫn môi trường. Trước những tác động khó lường của thời tiết, việc chuyển đổi từ phương thức nuôi truyền thống sang nuôi cá lồng giúp người dân chủ động hơn trong sản xuất, giảm thiểu rủi ro, đồng thời nâng cao hiệu quả khai thác mặt nước sẵn có.

Nuôi cá lồng góp phần ổn định thu nhập cho các hộ dân. (Ảnh: SH). 

Kết quả đạt được không chỉ góp phần ổn định thu nhập cho các hộ tham gia mà còn mở ra hướng phát triển thủy sản theo hướng bền vững, thích ứng lâu dài với biến đổi khí hậu.

Khi được tổ chức bài bản và nhân rộng hợp lý, nuôi cá lồng không chỉ là giải pháp trước mắt mà còn là hướng đi chiến lược, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu ở Nam Hải Lăng nói riêng và toàn tỉnh Quảng Trị nói chung.

Cùng với việc phát triển nông nghiệp, thuỷ sản phù hợp với điều kiện thời tiết, UBND tỉnh Quảng Trị ban hành Kế hoạch số 1870/KH-UBND hành động ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 của tỉnh Quảng Trị.

Mục tiêu chung của kế hoạch nhằm nâng cao năng lực ứng phó với BĐKH, đảm bảo được sự phát triển bền vững của các ngành, lĩnh vực trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, giảm nhẹ những hiểm hóa do biến đổi khí hậu, nước biển dâng gây ra.

Mục tiêu cụ thể là xác định được các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu đối với quá trình phát triển của các ngành, lĩnh vực trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Xác định được các giải pháp ưu tiên nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, lộ trình triển khai và nguồn lực thực hiện cho các giai đoạn (2021-2025, 2026-2030), tầm nhìn 2050; rà soát, điều chỉnh, bổ sung vấn đề biến đổi khí hậu trong chiến lược, chương trình, quy hoạch, kế hoạch phát triển ở cấp địa phương…/.

Thu Thảo