Hậu Giang khắc phục ô nhiễm môi trường trong sản xuất than củi

TMO - Tỉnh Hậu Giang đang xây dựng nhiều giải pháp để khắc phục triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng từ hàng trăm lò hầm than củi thủ công của người dân trên địa bàn tỉnh. 

Hầm than củi là một nghề truyền thống của người dân ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Hậu Giang. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, các lò hầm than củi phát tán khói, bụi ra môi trường. Do vậy, rất cần có giải pháp xử lý bảo đảm sự phát triển hài hòa, bền vững.

Thông tin từ UBND tỉnh Hậu Giang: Hoạt động sản xuất than củi bắt đầu từ những năm 1975 tại huyện Châu Thành và phát triển mạnh trong khoảng thời gian từ 14-16 năm gần đây, phân bố chủ yếu ở huyện Châu Thành và thành phố Ngã Bảy. Hiện trên địa bàn tỉnh có 384 hộ làm nghề sản xuất than củi với 1.281 lò than củi tại xã Đại Thành, xã Tân Thành thuộc thành phố Ngã Bảy và xã Phú Tân, huyện Châu Thành.  

Theo đánh giá của ngành chức năng tỉnh Hậu Giang, mặc dù nghề sản xuất than củi đã và đang tạo công ăn việc làm cho nhiều người dân địa phương, nhưng khói, bụi từ quá trình sản xuất than củi không được xử lý phát tán trực tiếp ra khu vực xung quanh gây ô nhiểm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe con người cũng như năng xuất, chất lượng cây trồng. Mặc dù là sinh kế của hàng chục lao động nhưng điều đáng quan tâm là các lò than đang hoạt động đều không có hệ thống xử lý chất thải, khói, bụi phát tán ra môi trường chung quanh ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và năng suất vùng cây ăn trái gần đó. 

Trong những năm qua để khắc phục ảnh hưởng môi trường của các lò hầm than, nhiều giải pháp được chính quyền địa phương, ban, ngành chuyên môn đưa ra nhưng chưa thể áp dụng rộng rãi. Năm 2013, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hậu Giang thực hiện thí điểm mô hình xử lý khí thải lò hầm than củi tại một hộ dân ở xã Tân Thành, thị xã (nay là thành phố) Ngã Bảy với chi phí khoảng 90 triệu đồng.

Hệ thống xử lý chất thải này đã mang lại hiệu quả tích cực, khí thải sau khi được xử lý đạt quy chuẩn môi trường. Sở Tài nguyên và Môi trường dự tính nhân rộng mô hình, nhưng không có kinh phí và người dân cũng không đủ tiền để tự đầu tư. Đến nay, mô hình chỉ dừng lại ở một hộ thí điểm. Sau hơn 5 năm hoạt động, hộ này cũng không còn sử dụng do chi phí vận hành khá tốn kém.

Tỉnh Hậu Giang đang xây dựng nhiều giải pháp để khắc phục triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng từ hàng trăm lò hầm than củi thủ công của người dân trên địa bàn tỉnh. 

Năm 2014, Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Ngã Bảy thực hiện mô hình với chi phí đầu tư 85,5 triệu đồng cũng khá hiệu quả, khí thải đạt quy chuẩn môi trường nhưng tuổi thọ kém, đã hư hỏng. Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Châu Thành cũng phối hợp Trường đại học Cần Thơ thí điểm mô hình xử lý chất thải lò than củi với chi phí đầu tư khoảng 35 triệu đồng nhưng hiệu quả không cao...

Thực tế, các ngành chức năng đã tìm nhiều mô hình ứng dụng khoa học-công nghệ vào xử lý môi trường lò hầm than, nhưng chưa được áp dụng rộng rãi do người sản xuất lo ngại chi phí đầu tư lớn cho nên không lắp đặt. Mặt khác, các mô hình khi đưa vào vận hành một phần đã làm giảm chất lượng sản phẩm than củi, cho nên mọi cố gắng đều không có hiệu quả như mong đợi...

Cuối năm 2023, UBND tỉnh Hậu Giang đã triển khai Đề án kiểm soát môi trường tại khu vực sản xuất than củi trên địa bàn tỉnh. Mục tiêu của Đề án này là từ nay đến năm 2030, sẽ kiểm soát, xử lý khí thải phát sinh tại các lò sản xuất than củi nhằm cải thiện chất lượng môi trường không khí ở khu vực sản xuất than củi, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường trên địa bàn. Giai đoạn sau năm 2030, tỉnh Hậu Giang phấn đấu giải quyết, ngưng hoạt động ít nhất khoảng 870/1.281 lò sản xuất than củi, trong đó, TP. Ngã Bảy là 193 lò, huyện Châu Thành là 677 lò. Trong trường hợp hộ dân tiếp tục làm nghề sản xuất than củi thì phải đáp ứng đầy đủ các quy định của Luật Đất đai 2024, Luật Bảo vệ môi trường 2020.

Nhằm góp phần triển khai thực hiện hiệu quả Đề án, từ đầu năm 2024 đến nay, Sở Tài nguyên và Môi trường Hậu Giang đã ban hành Kế hoạch thực hiện Đề án; in ấn phát hành hơn 4.600 cuốn sổ tay; lắp đặt 09 pano tuyên truyền đến người dân, đặc biệt là những người trực tiếp làm nghề sản xuất than củi các nội dung về tác động tiêu cực của khói, bụi than củi đối với môi trường, sức khỏe con người; tham mưu UBND tỉnh Hậu Giang ban hành các văn bản chỉ đạo lộ trình thực hiện xử lý hành vi vi phạm đối với các lò than hiện hữu không đáp ứng quy định của pháp luật về lĩnh vực đất đai, bảo vệ môi trường; đồng thời, đề xuất cơ quan có thẩm quyền xây dựng chính sách hỗ trợ đối với chủ lò than tự nguyện tháo dỡ, ngưng sản xuất than củi.

Sở TN&MT tỉnh Hậu Giang còn phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị, địa phương có liên quan đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động chủ lò hầm than củi giảm quy mô sản xuất tiến tới ngưng hoạt động; phổ biến các chính sách pháp luật và các quy định liên quan lĩnh vực môi trường, đất đai, kinh doanh; rà soát, thống kê cụ thể tổng số lò than đang hoạt động nằm trong phạm vi quy hoạch của các cụm công nghiệp Tân Thành, TP. Ngã Bảy và Phú Tân, huyện Châu Thành; tổng số lò than nằm ngoài quy hoạch các cụm công nghiệp… trên địa bàn tỉnh. 

Với các nhóm giải pháp như trên thì giải pháp căn cơ nhất là tuyên truyền, vận động hộ dân giảm quy mô sản xuất than củi, tiến tới ngưng hoạt động sản xuất than củi để chuyển đổi nghề nghiệp khác. Kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo không phát sinh thêm lò than mới không đúng quy định về lĩnh vực môi trường, đất đai, sản xuất, kinh doanh. Xử lý nghiêm hành vi vi phạm và thực hiện các giải pháp chế tài đối với trường hợp phát sinh thêm lò than mới không đúng quy định về lĩnh vực môi trường, đất đai, sản xuất, kinh doanh.

Đồng thời, đẩy nhanh thành lập các khu, cụm công nghiệp Tân Thành, Phú Tân theo quy hoạch tỉnh nhằm phát triển, tăng trưởng kinh tế, giảm số lò sản xuất than củi và tạo việc làm mới cho người dân địa phương. Đối với lò than nằm ngoài quy hoạch, nếu tiếp tục hoạt động thì phải đầu tư hệ thống xử lý khí thải theo quy định.

Theo Quyết định của Đề án kiểm soát môi trường tại khu vực sản xuất than củi trên địa bàn tỉnh Hậu Giang, trong nhóm giải pháp về nguồn lực thì ngoài việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ theo quy định đối với các lò than nằm trong phạm vi quy hoạch khu, cụm công nghiệp tại địa phương, cần thiết sử dụng ngân sách nhà nước theo quy định và vận động xã hội hóa trong việc đào tạo nghề nghiệp, tạo việc làm cho hộ gia đình, cá nhân đang sản xuất than củi chuyển đổi nghề nghiệp. Hỗ trợ (khoảng từ 50-70% giá trị đầu tư lò than) đối với chủ lò than nằm ngoài phạm vi quy hoạch khu, cụm công nghiệp tại địa phương tự nguyện tháo dỡ, ngưng sản xuất than củi.

Đức Toàn