El Nino sẽ gây thiếu hụt mưa, hạn hán nhiều nơi trên cả nước

TMO - Theo dự báo, hiện tượng El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 - 50%, cần đề phòng hạn hán xảy ra ở các tháng cuối năm 2023 và đầu năm 2024.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết, căn cứ vào số liệu quan trắc nhiệt độ mặt nước biển dọc theo vùng xích đạo ở phía Đông và vùng trung tâm Thái Bình Dương, hiện tượng El Nino đã chính thức xuất hiện từ tháng 6/2023. Dự báo hiện tượng El Nino sẽ tiếp tục duy trì trong những tháng cuối năm 2023 và sang đầu năm 2024 với xác suất khoảng 80-90%.

Dự báo thời gian đỉnh điểm của El Nino có thể xảy ra từ tháng 11/2023 đến tháng 1/2024 với xác suất El Nino có cường độ mạnh vào khoảng 56%, xác suất El Nino đạt cường độ trung bình vào khoảng 84%. Như vậy, nhiều khả năng El Nino sẽ xảy ra với cường độ từ trung bình đến mạnh. Dự báo El Nino sẽ gia tăng dần về cường độ vào các tháng mùa đông năm 2023-2024, nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023.

El Nino sẽ gia tăng dần về cường độ vào các tháng mùa đông năm 2023-2024, nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ tại nhiều nơi trên cả nước. 

Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối. Hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo. Điều đáng lưu ý là El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%. Vì thế nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023.

Cần đề phòng khả năng ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. Dựa trên một số thống kê khí hậu, vào thời kì chịu tác động của El Nino khu vực Việt Nam có một số biến động đáng lưu ý như trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ), ít hơn trung bình nhiều năm (TBNN) khoảng 28%.

Hoạt động của bão/ATNĐ có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tiềm ẩn tính chất dị thường cả về cường độ và quỹ đạo. Trong những năm El Nino, số đợt không khí lạnh ảnh hưởng đến nước ta ít hơn bình thường, chỉ bằng 70% trung bình nhiều năm. Thời gian kết thúc hoạt động của không khí lạnh ở Việt Nam sớm hơn bình thường. Nhiệt độ trong điều kiện El Nino trung bình các tháng đều cao hơn bình thường, mùa đông chênh lệch rõ rệt hơn mùa hè, các khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Bắc.

Để ứng phó với El Nino, Tổng cục Khí tượng Thủy văn đã có Công văn báo cáo Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai về cảnh báo tác động của El Nino, thông tin cho các Bộ, ngành, địa phương có phương án ứng phó. Những nhiệm vụ cần triển khai trước mắt và lâu dài đối với các bộ, ngành, địa phương đã được Thủ tướng yêu cầu trong Công điện về chủ động triển khai các biện pháp cấp bách ứng phó với nguy cơ nắng nóng, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ trưởng và Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố chủ động chỉ đạo, triển khai quyết liệt các giải pháp cấp bách phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, không để thiếu nước cho sinh hoạt, thủy điện và ảnh hưởng tới sản xuất, nhất là đối với các lĩnh vực trọng yếu.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chịu trách nhiệm theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, nguồn nước, hướng dẫn điều tiết nước tại các hồ chứa thủy lợi, quản lý nguồn nước trong các hệ thống công trình thủy lợi; thường xuyên kiểm tra, đánh giá cân đối nguồn nước để điều chỉnh kế hoạch sử dụng nước phù hợp đáp ứng tốt nhất nhu cầu nước sinh hoạt và sản xuất. Tổng hợp tình hình hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn ở các địa phương, chủ động phối hợp với các bộ, ngành đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, hỗ trợ các địa phương, nhất là các tỉnh khu vực Trung Bộ và Tây Nguyên thực hiện các giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn theo quy định của pháp luật.

Bộ Tài nguyên và Môi trường và các đơn vị liên quan có trách nhiệm xây dựng kế hoạch thực hiện ứng phó, trong đó tăng giám sát và tăng cường tần suất bản tin chuyên đề về hiện tượng El Nino, dự báo lượng mưa và nguồn nước trên các lưu vực sông... 

Các Bộ, ngành chức năng, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp đảm bảo nguồn nước cho sản xuất, sinh hoạt của người dân trước tác động của tình trạng El Nino. 

Với khả năng cao El Nino sẽ duy trì sang đầu năm 2024 thì cần rà soát đánh giá nhu cầu dùng nước cho sản xuất và sinh hoạt để có điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp, đặc biệt là đối với vụ hè thu ở Bắc Trung Bộ, Trung Bộ hay các khu có hoạt động phát triển du lịch lớn trong những tháng mùa khô 2023-2024.

Cục Thủy lợi nhận định, hạn hán năm nay chỉ diễn ra cục bộ, không gay gắt và nơi chịu tác động hạn hán trong những tháng tới là miền Trung. Do phải cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và thời tiết nắng nóng làm nước bốc hơi nhanh nên nguồn nước hồ chứa sẽ giảm nhanh, giảm từ 5-10% dung tích thiết kế, đặc biệt các hồ chứa nhỏ trên địa bàn các tỉnh Bình Định, Phú Yên và Ninh Thuận. 

Hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn vụ Hè Thu có nguy cơ xảy ra tại 9 tỉnh miền Trung, phần lớn là ở Thanh Hóa và Nghệ An. Tuy nhiên, tổng diện tích có nguy cơ hạn hán, thiếu nước chỉ chiếm khoảng 2% tổng diện tích gieo trồng của cả khu vực miền Trung. 

Theo bản đồ so sánh tổng lượng mưa tháng 4 vừa qua với trung bình nhiều năm, phần lớn cả nước đều thiếu mưa, một số nơi ở Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ thiếu tới 100%. Sang tháng 5, phía Nam được cải thiện vì vào mùa mưa. Miền Bắc tình trạng thiếu mưa trầm trọng hơn, có nơi thiếu hụt tới 80% do nắng nóng gay gắt. Các con sông lớn nhỏ dòng chảy suy kiệt. Đồng loạt các hồ thủy điện lớn nhất miền Bắc và miền Trung lần đầu tiên đều bị thiếu nước nghiêm trọng. Trong đó có gần chục hồ thủy điện đã giảm xuống dưới mực nước chết. 

Căn cứ vào các kết quả dự báo về thời gian và cường độ El Nino, các chuyên gia khí tượng thủy văn quốc gia nhận định, chu kỳ El Nino 2023-2024 có khả năng tương tự với một số chu kỳ El Nino của các năm: 1965-1966, 1982-1983 và 2009-2010 và cũng không ngoại trừ khả năng nó sẽ phát triển mạnh hơn.

Năm 2009, El Nino cũng bắt đầu vào thời điểm này. Bắc bộ là nơi chịu tác động rõ rệt nhất. có tới 9 tháng trong năm có lượng mưa ít hơn trung bình, thiếu hụt mưa ngay cả giữa mùa mưa bão, từ 40-70%. Mùa mưa lũ còn kết thúc sớm 1 tháng, dòng chảy trên các sông suối giảm nhanh. Từ tháng 8 đến tháng 12, mực nước hạ lưu sông Hồng liên tục xuất hiện những giá trị nhỏ nhất lịch sử trong các tháng. Còn tại ĐBSCL, mùa mưa kết thúc sớm và không có mưa trái mùa nên mặn xâm nhập vào sâu trong nội đồng, làm ảnh hưởng đến sản xuất và thiếu nước sinh hoạt. 

"El Nino" là hiện tượng nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương cao hơn so với trung bình nhiều năm từ 0,5 độ C trở lên, thường kéo dài 8-12 tháng, với tần suất lặp lại khoảng 3-4 năm 1 lần. Sau 3 năm ảnh hưởng của La Nina gây mưa lũ lớn, ENSO hiện đang chuyển sang thái trung tính. Dự báo hiện tượng El Nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%. 

Ngọc Yến