Doanh nghiệp gặp nhiều thách thức khi phát triển logistics xanh

TMO - Một yếu tố quan trọng của quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh là xây dựng được chuỗi cung ứng xanh. Trong đó, logistics xanh là tiền đề quan trọng để “xanh hóa” chuỗi cung ứng, hướng tới lộ trình phát triển bền vững.   

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, Việt Nam hiện đang là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu. Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam tăng trưởng liên tục kể từ năm 2010 và hiện Việt Nam là quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới về một số mặt hàng như gạo, cà phê, dệt may, da giày, điện thoại và linh kiện,… Hoạt động xuất khẩu tác động đến tăng trưởng ngành logistics, khiến nhu cầu đối với dịch vụ vận chuyển quốc tế, vận tải nội địa và dịch vụ phân phối gia tăng. Năm 2023, Việt Nam đứng thứ 64/160 nước về mức độ phát triển logistics; đứng ở vị trí 43 về chỉ số hiệu quả logistics (LPI). Trong khu vực ASEAN, Việt Nam thuộc nhóm 5 nước đứng đầu cùng với Philippines, Singapore, Malaysia, Thái Lan.

Đánh giá về thực trạng phát triển logistics với vấn đề môi trường, Cục Xuất nhập khẩu cho rằng, cơ cấu dịch vụ vận tải chưa cân đối, thiếu bền vững, tỷ trọng loại hình vận tải đường bộ còn chiếm tỷ trọng cao hơn đường sắt, đường thủy nội địa, đường biển, đường hàng không. Lượng phát thải khí nhà kính vận tải đường bộ cao gấp 21,95 lần so với vận tải đường hàng không, gấp 19,94 lần so với đường biển và gấp tới 245,49 lần so với vận tải đường sắt.

Theo Ngân hàng thế giới (WB), trung bình mỗi năm hoạt động vận tải ở Việt Nam phát thải hơn 50 triệu tấn CO2, trong đó vận tải đường bộ chiếm tỷ trọng 85% lượng khí phát thải. Lượng phát thải này được dự báo sẽ tăng trung bình 6-7% mỗi năm, đồng thời, lượng phát thải khí nhà kính của Việt Nam đang bị đánh giá cao hơn nhiều so các quốc gia phát triển và đang phát triển trên thế giới. Dự báo phát thải CO2 của các ngành vận tải đạt 60 triệu tấn CO2 vào năm 2024 và 90 triệu tấn CO2 vào năm 2030.

Trước bối cảnh người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm thân thiện môi trường và xu hướng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh đang diễn ra trên toàn cầu, logistics xanh cũng ngày càng được doanh nghiệp quan tâm và đầu tư một cách chuyên nghiệp. Logistics xanh là hoạt động logistics hướng tới các mục tiêu bền vững, thân thiện với môi trường, giảm đến mức thấp nhất những tác động tiêu cực, từ đó đạt tới sự cân bằng bền vững giữa các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường.

Các doanh nghiệp còn gặp nhiều thách thức khi hướng tới mục tiêu phát triển logistics xanh. 

Báo cáo logistics Việt Nam 2023 cho thấy, thời gian vừa qua các doanh nghiệp sản xuất và thương mại đã nỗ lực đầu tư để tự thực hiện các hoạt động logistics, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung và hoạt động logistics nói riêng cũng như thực hiện logistics xanh.

Nhiều doanh nghiệp thực hiện khảo sát đã đề cập đến cơ sở hạ tầng kho bãi thực hiện hoạt động lưu trữ và bảo quản tạm thời hàng hoá của doanh nghiệp khi nguyên vật liệu mới về hoặc thành phẩm đã hoàn thiện chờ bán hàng. Khoảng 19,4% doanh nghiệp khảo sát không có kho hàng để lưu trữ bảo quản tạm thời mà phải thuê ngoài kho hàng để hoàn thiện, đóng gói, và bảo quản chờ bán. Khoảng 26,4% doanh nghiệp được khảo sát có kho với diện tích dưới 100 m2, có 28,2% khách hàng và đối tác có diện tích kho sử dụng từ 1.000 m2 - 5.000 m2; các doanh nghiệp có kho từ 5.000 m2 trở lên đối với doanh nghiệp sản xuất và thương mại thì không nhiều. 

Trong doanh nghiệp sản xuất và thương mại, việc xanh hóa hoạt động logistics đã và đang được triển khai ở mức độ thấp và trung bình vì hoạt động này đòi hỏi sự đầu tư vốn, sự sáng tạo và những công nghệ mới. Hoạt động xanh hoá rõ nét nhất là: Sử dụng năng lượng tái tạo và năng lượng sạch (xăng sinh học, năng lượng mặt trời, năng lượng gió,...); Sử dụng hệ thống quản lý vận tải thông minh trong việc tối ưu lộ trình vận tải và giảm thiểu nhiên liệu tiêu thụ; Thay thế dần các thiết bị, phương tiện vận tải cũ và chuyển sang dùng các công nghệ mới; Giảm tỷ lệ % phương tiện chạy rỗng; Thực hiện việc chia sẻ vận tải cho các đơn hàng; Sử dụng các bao bì đóng gói có khả năng tái chế.

Tuy nhiên, nhìn chung hoạt động sử dụng năng lượng tái tạo và năng lượng sạch vẫn còn nhiều khó khăn với các doanh nghiệp sản xuất và thương mại vì liên quan đến vốn đầu tư lớn nên 64% doanh nghiệp chưa thực hiện. Khoảng 41% doanh nghiệp sản xuất và thương mại cũng chưa ứng dụng hệ thống phần mềm quản lý vận tải thông minh cho hoạt động của mình. Việc sử dụng bao bì đóng gói có khả năng tái chế có tỷ lệ cao trong việc thực hiện từ trên 60% trở lên. 

Thông tin từ Hiệp hội Doanh nghiệp logistics Việt Nam, nhận thức và hiểu biết của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa về yêu cầu xanh hóa ngành logistics đang rất hạn chế. Nhiều doanh nghiệp đang hiểu không đúng về khái niệm logistics xanh. Bên cạnh đó là thách thức về nguồn lực tài chính, về trình độ, năng lực cũng như vấn đề quản trị con người. Ngoài ra vấn đề công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng cũng là thách thức trong thúc đẩy logistics xanh tại doanh. Việc đưa ra các giải pháp giúp doanh nghiệp đẩy nhanh và toàn diện quá trình xanh hóa ngành logistics cần phải được nhìn nhận rộng hơn, đưa ra các giải pháp tổng thể, khó ở đâu gỡ ở đó.

Trong bối cảnh khách hàng ngày càng quan tâm đến hàng hoá, dịch vụ thân thiện với môi trường, việc phát triển logistics xanh đang trở thành xu hướng tất yếu. Hiện nhiều doanh nghiệp logistics toàn cầu khi thuê ngoài dịch vụ cũng yêu cầu tiêu chuẩn khí thải đối với các doanh nghiệp logistics thứ ba. Vì vậy, các doanh nghiệp Việt Nam cần nâng cao nhận thức về vai trò phát triển logistics xanh trong việc tối ưu hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh. Việc thực hiện tốt hoạt động logistics xanh không chỉ là trách nhiệm mà còn giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh, bảo đảm sự phát triển bền vững.

Các doanh nghiệp cần thay đổi phương tiện vận tải cho phù hợp cơ sở hạ tầng sẵn có; ưu tiên chuyển sang sử dụng các phương tiện vận tải mới, thân thiện với môi trường. Ảnh: NL. 

Các chuyên gia kiến nghị, đối với các doanh nghiệp chưa có mục tiêu phát triển logistics xanh trong chiến lược kinh doanh cần nhanh chóng xây dựng, bổ sung chiến lược để phù hợp định hướng phát triển xanh và bền vững trong hoạt động sản xuất, kinh doanh hiện nay. Đối với các doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư hay thậm chí xác định mục tiêu phát triển logistics xanh, cần thường xuyên rà soát các nội dung chiến lược và tình hình thực hiện để có điều chỉnh phù hợp, đúng thực tiễn.

Các doanh nghiệp cần thay đổi phương tiện vận tải cho phù hợp cơ sở hạ tầng sẵn có; ưu tiên chuyển sang sử dụng các phương tiện vận tải mới, thân thiện với môi trường. Doanh nghiệp cũng cần chủ động ứng dụng công nghệ tiên tiến vào hoạt động để thúc đẩy sự phát triển sạch và hiệu quả, thí dụ như sử dụng công nghệ GPS quản lý thông tin, định vị trong vận tải; tăng cường phát triển công nghệ lạnh trong quản lý kho bãi nhằm giải quyết các vấn đề kỹ thuật và thiết bị liên quan đến bảo quản nhiệt, lạnh và tiết kiệm năng lượng cho hệ thống kho bãi;…

Các chuyên gia nghiên cứu về logistics cho rằng, phát triển logistics xanh bao gồm nhiều hoạt động, như cải tiến các phương tiện vận tải sử dụng nhiều nhiên liệu và thải ra môi trường khí thải độc hại, nâng cấp chất lượng hệ thống hạ tầng giao thông, chuyển đổi từ vận chuyển đường bộ sang đường thủy, đường sắt; sử dụng phương tiện vận tải thân thiện với môi trường hoặc ít phát thải khí carbon và vận hành hệ thống vận tải một cách tối ưu là những giải pháp quan trọng để xanh hoá hoạt động vận tải. ]

Bên cạnh đó là xanh hóa hoạt động kho bãi, như thiết kế và xây dựng kho không chỉ yêu cầu đảm bảo lưu trữ an toàn cho hàng hóa như duy trì độ ẩm tốt, chống ăn mòn, chống thấm, chống biến dạng, chống bay hơi, không bị rò rỉ… mà còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường. Rồi đến xanh hóa hoạt động đóng gói; theo đó, công nghệ đóng gói sáng tạo sẽ giúp giảm thiểu tổn thất của sản phẩm trong quá trình vận chuyển, đồng thời giảm tác động đến môi trường. 

Thúc đẩy logistics xanh để tăng trưởng toàn diện và bền vững không chỉ là yêu cầu của riêng Việt Nam mà là yêu cầu của cả thế giới về một xu hướng chung, do đó, các doanh nghiệp trong nước, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa phải tự tìm hiểu và tự cứu mình, vừa giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa xây dựng hình ảnh, thương hiệu đẹp, uy tín hơn với cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài, từ đó, hướng tới phát triển bền vững và toàn diện hơn.

Hồng Hạnh