Đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp trong mùa khô

TMO - Giai đoạn 2023 - 2025, tỉnh Trà Vinh thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp phòng chống hạn hán, thiếu nước, mặn xâm nhập trên địa bàn, trong đó, chú trọng việc ngăn mặn, trữ ngọt phục vụ nhu cầu sản xuất, sinh hoạt của người dân, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do hạn hán, mặn xâm nhập gây ra.

Trà Vinh là tỉnh ven biển phía Đông Nam vùng ĐBSCL, có điều kiện phát triển sản xuất nông nghiệp ngọt, lợ, mặn. Tuy nhiên do chịu sự tác động của triều cường từ Biển Đông và thiếu hụt nguồn nước từ dòng chảy thượng nguồn sông Mê Kông đổ về nên Trà Vinh thường xuyên đối mặt với nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn. Bên cạnh đó, do tác động của biến đổi khí hậu, tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ngày càng phức tạp, xâm nhập mặn lấn sâu vào nội đồng làm ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống sinh hoạt của người dân.

Địa phương này đã đưa ra hai kịch bản để lên phương án ứng phó với nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn trong mùa khô tới. Theo đó, tại kịch bản thứ nhất: Khi cửa sông Cổ Chiên và sông Hậu bị nhiễm mặn với ranh giới độ mặn 4‰, xâm nhập vào sâu từ 25 km - 50 km tính từ cửa sông. Ranh giới độ mặn trên sông Cổ Chiên là 4‰ xâm nhập từ cống Bà Trầm đến cống Cái Hóp. Trên sông Hậu: Độ mặn 4‰ xâm nhập từ cống Trẹm đến cống Rạch Rum. Theo kịch bản này, khu vực bị ảnh hưởng gồm các huyện: Duyên Hải, Cầu Ngang, Trà Cú, Châu Thành, thị xã Duyên Hải và một số xã của các huyện: Tiểu Cần, Càng Long và thành phố Trà Vinh.

Đối với kịch bản thứ hai: Khi cửa sông Cổ Chiên và sông Hậu bị nhiễm mặn với ranh giới độ mặn 4‰, xâm nhập vào sâu hơn 50 km tính từ cửa sông. Ranh giới độ mặn trên sông Cổ Chiên là 4‰ xâm nhập vượt qua cống Cái Hóp (vượt qua phạm vi ranh giới tỉnh về phía thượng nguồn). Trên sông Hậu: Độ mặn 4‰ xâm nhập vượt qua cống Rạch Rum, cống Tân Dinh (khi độ mặn 4‰ xâm nhập vào sâu hơn 60 km). Mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng như đợt hạn mặn lịch sử các năm 2015 - 2016, năm 2019 - 2020, độ mặn có khả năng xâm nhập và gây ảnh hưởng đến toàn bộ các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh.

Theo đó, tỉnh đã chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân các huyện, thị xã, thành phố và các đơn vị có liên quan theo dõi chặt chẽ diễn biến, tình hình hạn hán, thiếu nước, mặn xâm nhập để kịp thời thông tin, dự báo, cảnh báo đến các cơ quan, đơn vị liên quan và người dân chủ động phòng, tránh, ứng phó. Trường hợp xảy ra hạn hán, thiếu nước, mặn xâm nhập nghiêm trọng cần ưu tiên nguồn nước để cấp nước sinh hoạt cho người dân, chăn nuôi gia súc và tưới cho cây trồng có giá trị kinh tế cao, đặc biệt không để hộ dân nào thiếu nước sinh hoạt.

Các địa phương vận hành hiệu quả công trình thủy lợi đảm bảo ngăn mặn, trữ ngọt hiệu quả, đảm bảo nguồn nước cho sản xuất.  

 Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, trong mùa khô năm 2023 - 2024, tổng lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Kông (trạm Kratie - Campuchia) về hạ lưu và ĐBSCL có khả năng thấp hơn trung bình nhiều năm từ 05 - 10%. Mực nước đầu nguồn sông Cửu Long dao động theo thủy triều với xu thế xuống dần. Xâm nhập mặn mùa khô năm 2023 - 2024 sẽ đến sớm hơn và cao hơn trung bình nhiều năm, tại một số thời điểm có khả năng thiếu nước cục bộ do xâm nhập mặn vào sâu. Thời gian xâm nhập mặn ở các cửa sông Cửu Long có thể xuất hiện từ tháng 12/2023, trong đó xâm nhập mặn cao tập trung trong tháng 02, 3/2024; riêng các sông Vàm Cỏ (Tiền Giang), sông Cái Lớn (Kiên Giang) vào tháng 3, 4, 5 năm 2024.

Trên cơ sở đó, UBND tỉnh Trà Vinh yêu cầu các ngành chức năng triển khai đồng bộ các giải pháp trong đó, chú trọng việc ngăn mặn, trữ ngọt phục vụ nhu cầu sản xuất, sinh hoạt của người dân, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do hạn hán, mặn xâm nhập gây ra. Cụ thể, rà soát, duy tu, sửa chữa các công trình thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp; thực hiện việc nạo vét khu vực cửa cống lấy nước, hệ thống kênh mương, đắp đập ngăn mặn, tận dụng tối đa nguồn nước; đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình thủy lợi, kịp thời ngăn mặn, trữ ngọt phục vụ sản xuất và dân sinh vào mùa khô hàng năm.

Đối với các hệ thống công trình thủy lợi đã được đầu tư khép kín, địa phương trữ nước ngọt trước khi kết thúc mùa mưa hàng năm. Với các hệ thống chưa được đầu tư khép kín, vận động người dân đắp kín bờ bao từng tiểu vùng, đắp đập tạm để ngăn mặn, trữ ngọt. Đồng thời, xây dựng kế hoạch vận hành, điều tiết, điều hòa, cung cấp, phân phối nước hợp lý, đảm bảo đủ nguồn nước cung cấp cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của người dân vào mùa khô.

Sở NN&PTNT phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND các huyện, thị xã, thành phố và các đơn vị có liên quan theo dõi chặt chẽ diễn biến, tình hình hạn hán, thiếu nước, mặn xâm nhập để kịp thời thông tin, dự báo, cảnh báo đến các cơ quan, đơn vị liên quan và người dân chủ động phòng, tránh, ứng phó. Trường hợp xảy ra hạn hán, thiếu nước, mặn xâm nhập nghiêm trọng cần ưu tiên nguồn nước để cấp nước sinh hoạt cho người dân, chăn nuôi gia súc và tưới cho cây trồng có giá trị kinh tế cao, đặc biệt không để hộ dân nào thiếu nước sinh hoạt.

Các địa phương bố trí mùa vụ sản xuất phù hợp với từng đối tượng cây trồng, vật nuôi; quản lý, kiểm tra chất lượng giống cây trồng, vật nuôi, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và vật tư nông nghiệp phục vụ sản xuất nông nghiệp; đồng thời, theo dõi tình hình sản xuất, triển khai có hiệu quả, kịp thời các biện pháp phòng, chống dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi để đảm bảo năng suất, chất lượng nông sản. Đặc biệt, ngành nông nghiệp đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn, hướng dẫn nông dân các biện pháp phòng, ứng phó với hạn hán, thiếu nước, mặn xâm nhập.

Đối với lĩnh vực trồng trọt, rà soát, điều chỉnh cơ cấu cây trồng, lịch thời vụ sản xuất phù hợp, tránh thời điểm hạn hán, mặn xâm nhập gay gắt trùng thời gian sinh trưởng nhạy cảm của cây trồng, nhất là vụ lúa đông - xuân hàng năm. Khuyến cáo người dân xuống giống theo đúng lịch thời vụ, phù hợp với khả năng đáp ứng nguồn nước của từng vùng, sử dụng giống thích nghi với điều kiện hạn, mặn; ứng dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật về canh tác, chăm sóc cây trồng trong điều kiện thiếu nước ngọt, tưới tự động, tưới nhỏ giọt, phun sương, tưới ướt khô xen kẽ... để tiết kiệm nước.

Tỉnh cũng khuyến cáo các hộ người dân không sản xuất tự phát, không theo quy hoạch, trái lịch thời vụ ở những khu vực có nguy cơ thiếu nước tưới. Đối với cây màu chỉ xuống giống ở những vùng canh tác truyền thống và chủ động được nguồn nước tưới. Riêng cây ăn trái, cây lâu năm, người dân cân đối nguồn nước cần thiết trong thời gian bị ảnh hưởng xâm nhập mặn để chủ động tích trữ nước ngọt tưới cho cây trồng.

Các địa phương nạo vét kênh mương, khơi thông luồng lạch, đảm bảo dòng chảy cho nguồn nước về nội đồng. Ảnh: TH.  

Trong lĩnh vực chăn nuôi, ngành nông nghiệp hướng dẫn người dân dự trữ thức ăn, nước uống cho đàn vật nuôi; các biện pháp vệ sinh tiêu độc, sát trùng chuồng trại, phòng ngừa các loại dịch bệnh thường xảy ra đối với gia súc, gia cầm trong mùa khô; thường xuyên kiểm tra, kiểm soát, xử lý tốt các ổ dịch để can thiệp kịp thời, ngăn chặn, tránh lây lan, bùng phát dịch bệnh. Ở lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, ngành chuyên môn theo dõi tình hình biến động của thời tiết và môi trường nước (nhiệt độ, độ mặn, pH,...) để hướng dẫn, khuyến cáo người dân bố trí loại thủy sản và thời vụ nuôi cho phù hợp.

Sở NN&PTNT, Sở Xây dựng chỉ đạo các cơ quan, đơn vị cấp nước xây dựng kế hoạch cấp nước đảm bảo nguồn nước đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân trong mùa khô, trong đó chú trọng các giải pháp kiểm tra, duy tu, sửa chữa, nâng cấp các hệ thống cấp nước của các nhà máy, trạm cấp nước; chuẩn bị đầy đủ vật tư dự phòng để kịp thời khắc phục những hư hỏng trên các tuyến ống, đảm bảo vận hành liên tục phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân.

Bên cạnh đó, các đơn vị liên quan đẩy nhanh tiến độ thi công các dự án đầu tư xây dựng mới và nâng cấp mở rộng các trạm cấp nước sinh hoạt tập trung, mở rộng tuyến ống cấp nước, đảm bảo cung cấp nước sinh hoạt cho người dân khi xảy ra tình trạng hạn hán, mặn xâm nhập, nhất là ở địa bàn xảy ra gay gắt như: huyện Càng Long, huyện Châu Thành, huyện Cầu Ngang, huyện Cầu Kè, huyện Trà Cú và huyện Duyên Hải. Đài Khí tượng thủy văn Trà Vinh đo kiểm tra độ mặn; kịp thời dự báo, cảnh báo, cung cấp thông tin về diễn biến tình hình xâm nhập mặn đến các ngành, địa phương và người dân biết, chủ động phòng, chống, ứng phó với hạn hán, xâm nhập mặn.

Từ nay đến năm 2025, Trà Vinh tập trung rà soát, duy tu, sửa chữa các công trình thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp; thực hiện việc nạo vét khu vực cửa cống lấy nước, hệ thống kênh mương, đắp đập ngăn mặn, tận dụng tối đa nguồn nước. Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình thủy lợi, kịp thời ngăn mặn, trữ ngọt phục vụ sản xuất và dân sinh vào mùa khô hàng năm. Đối với các hệ thống công trình thủy lợi đã được đầu tư khép kín, địa phương trữ nước ngọt trước khi kết thúc mùa mưa hàng năm. Với các hệ thống chưa được đầu tư khép kín, vận động người dân đắp kín bờ bao từng tiểu vùng, đắp đập tạm để ngăn mặn, trữ ngọt. Đồng thời, xây dựng kế hoạch vận hành, điều tiết, điều hòa, cung cấp, phân phối nước hợp lý, đảm bảo đủ nguồn nước cung cấp cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của người dân vào mùa khô.

Theo nhận định của Bộ NN&PTNT, mùa khô năm 2023-2024, xâm nhập mặn xuất hiện sớm hơn và ở mức sâu hơn trung bình nhiều năm, có khả năng ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh, nhưng ở mức ít nghiêm trọng hơn so với mùa khô năm 2015-2016 và năm 2019-2020. Hạn hán, xâm nhập mặn có thể dẫn đến nguy cơ thiếu nước sản xuất, ảnh hưởng khoảng 56.260 ha lúa và 43.300 ha cây ăn trái (trong đó Trà Vinh chịu ảnh hưởng khoảng 15.000 ha lúa); thiếu nước sinh hoạt ở khu vực ven biển thuộc các huyện Ba Tri, Bình Đại, Thạnh Phú tỉnh Bến Tre; Duyên Hải tỉnh Trà Vinh…

Bộ NN&PTNT cho biết: Để chủ động đối phó với hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL cần nhận thức rõ tính chất của đợt hạn hán, xâm nhập mặn đang diễn ra để có chỉ đạo và thực hiện các giải pháp mạnh mẽ, quyết liệt, kịp thời, hạn chế thiệt hại.Triển khai các giải pháp cấp bách phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn. Đồng thời, tính đến các phương án ứng phó lâu dài, hiệu quả, phù hợp với quy hoạch phát triển chung toàn vùng. các địa phương cần lồng ghép giữa các giải pháp công trình và phi công trình. Đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn để đưa vào khai thác, sử dụng, phát huy hiệu quả trong mùa khô 2023 – 2024.  

Bên cạnh đó, các địa phương cần hỗ trợ người dân thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp điều kiện hạn hán, thiếu nước. Áp dụng các biện pháp canh tác hiệu quả, phù hợp với diễn biến nguồn nước. Chủ động dự báo, thông tin kịp thời về diễn biến của hạn hán và xâm nhập mặn để người dân chủ động trong việc lấy nước, tích trữ nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt.

Thu Trang