Đà Nẵng phát triển khu công nghiệp sinh thái, hướng mục tiêu giảm phát thải

TMO - Theo Đề án “Xây dựng Đà Nẵng - thành phố môi trường” giai đoạn 2021-2030, TP. Đà Nẵng đặt mục tiêu đến năm 2025 có ít nhất 1 khu công nghiệp (KCN) đáp ứng các tiêu chuẩn KCN sinh thái theo tiêu chuẩn quốc gia; đến năm 2030 có 2-3 KCN sinh thái.

Trong bối cảnh phát triển bền vững trở thành mục tiêu toàn cầu, việc phát triển các KCN sinh thái đóng góp đáng kể trong ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển công nghiệp xanh, đảm bảo an ninh năng lượng, thể hiện quyết tâm chính trị của Chính phủ về cam kết phát triển bền vững. Cùng với các địa phương trên cả nước, những năm qua TP.Đà Nẵng cũng triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển các KCN sinh thái, hướng tới mục tiêu giảm phát thải.

Cụ thể, từ năm 2015 đến 2019, KCN Hòa Khánh được lựa chọn là một trong các KCN trên cả nước thí điểm chuyển đổi theo Dự án “Triển khai sáng kiến KCN sinh thái hướng tới mô hình khu công nghiệp bền vững tại Việt Nam”. Việc thí điểm được thực hiện theo hướng nâng cao hiệu suất sản xuất, sử dụng hiệu quả tài nguyên, thúc đẩy sản xuất sạch hơn (RECP) và xây dựng các liên kết cộng sinh công nghiệp giữa các doanh nghiệp trong KCN.

Ban Quản lý khu công nghệ cao và các KCN Đà Nẵng đã phối hợp với Trung tâm Sản xuất sạch Việt Nam phổ biến Chương trình RECP đến từng doanh nghiệp trong KCN Hòa Khánh Đồng thời, tiến hành đánh giá cho 29 doanh nghiệp và đề xuất 334 giải pháp sản xuất sạch hơn. Trong đó, có 228 giải pháp được thực hiện, giúp các doanh nghiệp tiết kiệm hơn 14.000 tỷ đồng/năm, giảm khoảng 50.000m3 nước thải, 7.000 tấn CO2 và 2.700 tấn chất thải rắn/năm.

Trong số 228 giải pháp này, có 127 giải pháp thuộc nhóm tiết kiệm điện (chiếm tỷ lệ cao nhất); 31 giải pháp tiết kiệm nguyên, vật liệu hóa chất; 31 giải pháp tiết kiệm nước; 33 giải pháp tiết kiệm nhiên liệu; 3 giải pháp giảm thiểu tác động đến môi trường; 3 giải pháp tiết kiệm khác...

TP. Đà Nẵng cần tiếp tục triển khai các giải pháp để đạt được mục tiêu xây dựng KCN sinh thái (Ảnh minh họa). 

Theo Đề án “Xây dựng Đà Nẵng - thành phố môi trường” giai đoạn 2021-2030 và Chương trình Quản lý ô nhiễm công nghiệp TP Đà Nẵng đến năm 2030, TP.Đà Nẵng đặt mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ chuyển đổi 1 KCN theo mô hình KCN sinh thái theo tiêu chí quốc gia và đến 2030 có từ 2 - 3 KCN được công nhận là KCN sinh thái. Đây là định hướng đúng, là giải pháp căn cơ nhất giúp các KCN nói riêng, thành phố nói chung hướng tới phát triển bền vững lâu dài cả về kinh tế, môi trường và xã hội.

Để triển khai hiệu quả mục tiêu trên, thành phố xây dựng lộ trình chuyển đổi một số khu công nghiệp hiện trạng sang mô hình khu công nghiệp sinh thái. Bên cạnh đó, tổ chức điều tra, khảo sát, báo cáo đánh giá thực trạng phát triển của các khu công nghiệp; tham vấn ý kiến các bên liên quan về bộ tiêu chí khu công nghiệp sinh thái...Tổ chức một số hội thảo, hoạt động tập huấn để tăng cường năng lực về chuyển đổi mô hình khu công nghiệp sinh thái cho các doanh nghiệp tại các khu công nghiệp nhằm phổ biến, hướng dẫn thực hiện các tiêu chí về khu công nghiệp sinh thái, sản xuất sạch hơn, kiểm toán năng lượng...

Cùng với đó, hỗ trợ thực hiện báo cáo đánh giá, đề xuất giải pháp sản xuất sạch hơn trong công nghiệp cho 16 doanh nghiệp trên địa bàn thành phố; hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị cho 45 doanh nghiệp, cơ sở công nghiệp nông thôn về trang bị ứng dụng máy móc thiết bị với tổng kinh phí thực hiện hơn 22,697 tỷ đồng, trong đó kinh phí từ nguồn khuyến công địa phương hơn 8 tỷ đồng; có 4 doanh nghiệp sản xuất công nghiệp được hỗ trợ thực hiện các giải pháp để giảm thiểu phát thải khí nhà kính...

Tuy nhiên, theo đánh giá của UBND TP.Đà Nẵng về tiến độ thực hiện Đề án mục tiêu có ít nhất 1 KCN đạt chuẩn KCN sinh thái theo tiêu chí quốc gia vào năm 2025 là rất khó khả thi.  Nguyên nhân là khu công nghiệp đã đi vào hoạt động hơn 20 năm, cơ sở hạ tầng xuống cấp, nhiều cơ sở sản xuất cũ và công nghệ lạc hậu...

Mặt khác, các tiêu chí về khu công nghiệp sinh thái được quy định chung tại Nghị định số 35/2022/NĐ-CP của Chính phủ chưa có phương thức đánh giá cụ thể về quy định đối với mô hình cộng sinh công nghiệp, trách nhiệm ban hành khung dữ liệu thông tin về nguyên liệu sản xuất và phát thải, mốc thời gian đối chiếu số liệu sản xuất sạch hơn... Một số tiêu chí được xác định là rất khó đạt được trong điều kiện hiện nay.

Theo các chuyên gia tại Sở Khoa học và Công nghệ Đà Nẵng, để chuyển đổi sang mô hình KCN sinh thái, đòi hỏi các doanh nghiệp trong KCN phải có năng lực quản trị và dự báo tốt, thêm vào đó cần có nguồn lực tài chính dồi dào để đầu tư trang thiết bị máy móc và công nghệ hiện đại, đầu tư vốn chuyển đổi công nghệ mới, xây dựng hệ thống quản lý và xử lý chất thải công nghiệp tạo ra trong quá trình sản xuất.

Trong khi đó, phần lớn các doanh nghiệp tại các KCN là doanh nghiệp vừa, nhỏ, siêu nhỏ với nguồn vốn hạn chế, nhất là nguồn vốn đầu tư cho sự phát triển các doanh nghiệp theo hướng sinh thái, tăng trưởng xanh và nguồn nhân lực chất lượng cao cũng như khả năng kết nối giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Ngoài ra, việc chuyển đổi các KCN sang mô hình KCN sinh thái từ nền tảng KCN đã có sẵn kéo theo việc có thể điều chỉnh quy hoạch và kế hoạch đầu tư phát triển hạ tầng với nhiều vấn đề phát sinh. Trong khi đó, việc điều chỉnh cơ sở hạ tầng hiện có để hỗ trợ các hoạt động KCN sinh thái đòi hỏi các khoản đầu tư đáng kể.

Trước thách thức trên, việc cụ thể hóa khung quốc tế, ban hành khung quốc gia về KCN sinh thái để các bên hiểu đúng về các yếu tố cấu thành cũng như các định hướng xây dựng, phát triển và chuyển đổi khu công nghiệp sinh thái là rất cần thiết. TP.Đà Nẵng cần quy hoạch, thành lập khu công nghiệp sinh thái đón đầu cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 được xây dựng và quản lý dựa trên nguyên tắc sinh thái công nghiệp, cộng sinh công nghiệp.

Các khu công nghiệp mới cần được xây dựng thành các khu công nghiệp sinh thái ngay từ đầu trên cơ sở lợi thế, điều kiện và khả năng thực hiện. Ngoài ra cần tập trung xây dựng kế hoạch và thực hiện chuyển đổi nhanh các khu công nghiệp hiện hữu tiệm cận với mô hình khu công nghiệp sinh thái Trước hết cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu nhằm đánh giá hiện trạng hoạt động của các KCN trên địa bàn thành phố.

Dữ liệu này bao gồm thông tin về sử dụng năng lượng, nước, nguyên vật liệu, hóa chất và chất thải – là cơ sở để xác định tiềm năng chuyển đổi theo hướng cộng sinh công nghiệp. Có thể áp dụng bộ chỉ số đánh giá quốc tế do Tổ chức Phát triển Công nghiệp của Liên hợp quốc (UNIDO) khuyến nghị để xác định mức độ sẵn sàng chuyển đổi của từng KCN.

Đồng thời xây dựng lộ trình và thí điểm chuyển đổi tại một số KCN phù hợp, dựa trên nguồn lực tài chính, nhân lực và mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp, hạ tầng. Song song đó, cần nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, tổ chức tài chính và các bên liên quan về lợi ích của KCN sinh thái, như tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải và nâng cao hiệu quả sản xuất.../.

Đức Hiệp