Đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng thị trường xuất khẩu thủy sản

TMO - Trước những biến động từ các thị trường xuất khẩu, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam nhấn mạnh: Các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần đa dạng hóa sản phẩm, nghiên cứu để mở rộng thị trường xuất khẩu bên cạnh các thị trường truyền thống.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong tháng 9/2025 đạt gần 991 triệu USD, tăng 7,5% so với tháng 9/2024.  Tính chung 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 8,33 tỷ USD, tăng 15,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu, tôm tiếp tục dẫn đầu xuất khẩu, đạt hơn 3,38 tỷ USD, tăng 20,3%. 

Đối với ngành hàng cá tra, kim ngạch xuất khẩu tháng 9 đạt gần 191 triệu USD, tăng 11%. Lũy kế 9 tháng, xuất khẩu cá tra đạt hơn 1,6 tỷ USD, tăng gần 10% so với cùng kỳ. Ngoài ra, nhóm cá biển và mực – bạch tuộc tăng trưởng mạnh. Kim ngạch xuất khẩu 9 tháng của cá biển đạt 1,61 tỷ USD (tăng 18,5%), mực – bạch tuộc đạt 550 triệu USD (tăng 18,7%), trong khi nhuyễn thể có vỏ tăng hơn 30%, đạt 192 triệu USD. Riêng cá ngừ giảm nhẹ còn 705 triệu USD (giảm 3,2%), phản ánh sự cạnh tranh khốc liệt ở phân khúc cá đại dương.

Về thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông dẫn đầu thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam với 1,76 tỷ USD, tăng 32,1% so với cùng kỳ trong 9 tháng đầu năm 2025. Thị trường này được đánh giá hấp dẫn nhờ nhu cầu dồi dào và chi phí logistics thuận lợi. Thị trường Mỹ cũng tăng 6,8% kim ngạch xuất khẩu thủy sản, lên 1,41 tỷ USD. 

Thị trường Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU) duy trì đà tăng ổn định. Cụ thể, Nhật Bản đạt 1,27 tỷ USD (tăng 15,6%), EU đạt 885 triệu USD (+13,3%). Đáng chú ý, Hàn Quốc trở thành thị trường bứt phá với mức tăng gần 50% trong tháng 9 và hơn 13% trong 9 tháng, đạt 645 triệu USD. Ngoài ra, thị trường các nước khu vực Đông Nam Á, và Trung Đông cho thấy nhiều tiềm năng. Khu vực Đông Nam Á  đạt 536 triệu USD (+23,3%), Trung Đông gần 295 triệu USD (+7,6%), riêng tháng 9 tăng hơn 50%, cho thấy sự dịch chuyển chiến lược của doanh nghiệp sang các thị trường khu vực.

Đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng thị trường xuất khẩu thủy sản góp phần nâng cao giá trị xuất khẩu ngành hàng trên (Ảnh: TTX). 

Mặc dù triển vọng tăng trưởng tích cực, ngành thủy sản Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn: Tại thị trường Mỹ, thuế chống bán phá giá và thuế đối ứng đang khiến biên lợi nhuận thu hẹp. Trong khi đó, Đạo luật Bảo vệ động vật có vú biển (MMPA) tại Mỹ với quy định khắt khe về khai thác gây áp lực cho nhóm hải sản. Với thị trường EU, Thẻ vàng IUU chưa được gỡ bỏ, ảnh hưởng đến uy tín và chi phí xuất khẩu. Cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ trong khu vực như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Ecuador… đặc biệt trong mặt hàng tôm và cá tra.

Nhận định về thị trường EU, các chuyên gia tại VASEP cho rằng đây tiếp tục là thị trường trọng điểm và tiềm năng, song đi kèm là hệ thống quy định dày đặc và liên tục thay đổi. Mỗi năm, EU ban hành khoảng 180 quy định mới hoặc sửa đổi liên quan đến nông sản, thực phẩm và thủy sản – đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải cập nhật thường xuyên để tránh rủi ro pháp lý.

EU điều chỉnh hàng năm khoảng 40–60 mức dư lượng thuốc trừ sâu tối đa (MRLs), tác động đến vùng nuôi và quy trình kiểm soát chất lượng. Dự kiến từ quý 4/2025, EU sẽ ban hành quy định giới hạn thạch tín vô cơ trong cá và giáp xác ở mức 0,10–0,50 mg/kg, yêu cầu doanh nghiệp kiểm soát chặt nguồn nguyên liệu. Các quy định kỹ thuật mới với cá ngừ đông lạnh ngâm nước muối, như bắt buộc trang bị thiết bị giám sát nhiệt độ và xác nhận khả năng đông lạnh của tàu, sẽ tạo thêm áp lực cho doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản.

Từ tháng 9/2026, EU sẽ cấm hoàn toàn việc sử dụng chất kháng khuẩn dành cho người hoặc làm chất kích thích tăng trưởng trong sản phẩm động vật, bao gồm thủy sản. EU cũng đang chuyển sang đánh giá sản phẩm tổng hợp theo mức độ rủi ro sức khỏe cộng đồng, thay vì tỷ lệ thành phần động vật – điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải chủ động điều chỉnh hồ sơ và quy trình chứng nhận.

Trong đó, AGRINFO là nền tảng thông tin do EU tài trợ đang là công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp Việt Nam theo dõi, hiểu và chuẩn bị cho các thay đổi trong quy định của EU. Do đó, VASEP khuyến cáo các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản nên cập nhật vào nền tảng AGRINFO để nắm bắt các thông tin, quy định mới tại thị trường EU, để có các giải pháp thích ứng kịp thời, tránh bị động khi xuất khẩu vào thị trường này. 

Trước những biến động về chính sách thuế quan, những những hàng rào kỹ thuật mới được dựng lên từ Mỹ và EU, các doanh nghiệp cần theo sát biến động thị trường và chính sách thương mại quốc tế, điều chỉnh chiến lược linh hoạt để tránh rủi ro khi rào cản mới xuất hiện.

Cơ cấu lại thị trường xuất khẩu – duy trì các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Nhật Bản, đồng thời tăng cường hiện diện tại ASEAN, Trung Đông và các thị trường ngách. Đa dạng hóa sản phẩm, tăng giá trị gia tăng, ứng dụng công nghệ cao trong nuôi trồng, chế biến, và xây dựng thương hiệu quốc gia thông qua các kênh ẩm thực cao cấp và thương mại điện tử.../.

Đức Hải