Cải tạo, nâng cấp công trình thuỷ lợi trọng yếu ở Hà Tĩnh

TMO - Với vai trò đặc biệt quan trọng trong phục vụ sinh hoạt, cũng như phòng chống thiên tai, các hồ chứa trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh sau một thời gian vận hành, sử dụng liên tục đã xuống cấp, hư hỏng. Đặc biệt, tại Hồ chứa nước Kẻ Gỗ (huyện Cẩm Xuyên) là một trong số những công trình cần phải khẩn trương nâng cấp, cải tạo để đảm bảo tưới tiêu, sinh hoạt.

Trên địa bàn toàn tỉnh Hà Tĩnh  hiện có 348 hồ chứa, trong đó có 1 hồ chứa quan trọng đặc biệt (hồ Ngàn Trươi, huyện Vũ Quang); 70 hồ chứa lớn và vừa do các doanh nghiệp quản lý, khai thác; 277 hồ chứa nhỏ do khối thủy nông cơ sở quản lý, khai thác. Hàng năm, các công trình này có nhiệm vụ cấp nước tưới phục vụ cho khoảng 44.500 ha diện tích sản xuất lúa vụ hè thu, 55.000ha diện tích sản xuất lúa vụ xuân, cấp nước cho sinh hoạt, công nghiệp, dịch vụ và nhiều ngành kinh tế khác.

Tuy nhiên, trong số đó có hơn 130 công trình hồ đập bị hư hỏng, xuống cấp, đặc biệt có 47 công trình hồ chứa xung yếu, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao khi mưa bão xảy ra.  Mặt khác, phần lớn các hồ chứa trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đều được xây dựng cách đây từ 40 đến 50 năm, vào thời điểm đó, điều kiện, phương tiện thi công còn thiếu và yếu, chủ yếu là thủ công và thủ công kết hợp cơ giới; số liệu thủy văn, tài liệu đo đạc chưa được đầy đủ, quá trình lập hồ sơ dự án và thiết kế kỹ thuật chưa đề cập hết các trường hợp bất lợi của thiên tai.

Bên cạnh đó, nhiều hồ, đập qua thời gian sử dụng lâu, thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng, cho nên khiến nhiều đập, hồ chứa bị hư hỏng, xuống cấp cần phải nâng cấp sửa chữa khắc phục kịp thời. Trước thực trạng này, đòi hỏi phải nhanh chóng tu sửa, nâng cấp các hồ chứa, nhất là hồ chứa nước Kẻ Gỗ.

Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã quyết định triển khai xây dựng Dự án nâng cấp, sửa chữa hồ Kẻ Gỗ với tổng mức đầu tư 350 tỷ đồng nhằm đảm bảo an toàn hồ đập. Hồ chứa nước Kẻ Gỗ được xây dựng từ năm 1976, có dung tích 345 triệu m3. Hồ có nhiệm vụ cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, cấp nước sinh hoạt và các ngành kinh tế cho huyện Cẩm Xuyên, Thạch Hà và thành phố Hà Tĩnh. Khu vực tràn Dốc Miếu của hồ Kẻ Gỗ đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu thoát lũ cho vùng hạ du. Tuy nhiên hiện đã bị xuống cấp, hư hỏng.

Vì thế, việc đầu tư xây dựng, nâng cấp tràn là việc làm cấp thiết hiện nay. Tại khu vực tràn Dốc Miếu của Hồ chứa nước Kẻ Gỗ các công nhân đang tập trung thi công. Đại diện đơn vị thi công cho biết, đơn vị đang tập trung tối đa nhân lực, phương tiện, máy móc. Việc thi công thực hiện liên tục 2 ca 2 kíp nhằm đẩy nhanh tiến độ của dự án. Theo Ban Quản lý đầu tư và xây dựng Thủy lợi 4 (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), dự án có nguồn vốn hơn 350 tỷ đồng từ nguồn vốn Trung ương.

Hồ chứa nước Kẻ Gỗ có vai trò quan trọng trong đời sống, sản xuất của tỉnh Hà Tĩnh. 

Quy mô gồm sửa chữa, nâng cấp đập chính, đập phụ 1 và 2, tràn Dốc Miếu, cống lấy nước, khu nhà quản lý vận hành tràn dốc miếu và sau đập chính; xây dựng mới tràn xả lũ. Dự án được khởi công vào tháng 12/2024, dự kiến hoàn thành sau 18 tháng thi công. Đại diện Ban quản lý đầu tư và xây dựng Thủy lợi 4 thông tin, với vai trò là chủ đầu tư đơn vị sẽ phối hợp với tư vấn giám sát và đơn vị thi công tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, qua đó, đẩy nhanh tiến độ và đảm bảo chất lượng dự án.

Theo đơn vị khai thác và quản lý  hồ Kẻ Gỗ, sau gần 50 năm khai thác, vận hành, nhiều hạng mục công trình đầu mối của hồ đã bị xuống cấp, hư hỏng. Việc này gây ảnh hưởng đến quá trình vận hành cũng như tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn công trình, dân sinh và các cơ sở hạ tầng vùng hạ du. Trong khi đó, khu vực nhà tháp thượng lưu, cống vận hành cổng Kẻ Gỗ có nhiều vị trí bê tông bị bào mòn, xâm thực.

Nhiều mảng bê tông tại vị trí mái taluy dưới chân đập chính bị xói mòn, hở hàm ếch sau thời gian dài sử dụng. Ngoài ra, một số vị trí khác tại cửa van phẳng thượng lưu, hệ thống van đĩa bị hỏng khiến van côn không thể đóng kín và gây rò nước, rung động lớn khi vận hành. Bên cạnh đó, chân đập chính bị xói mòn, hở hàm ếch gây nguy hiểm cho cống và thân đập.

Do vậy, việc sửa chữa, nâng cấp là hết sức cấp thiết để đảm bảo an toàn trong vận hành hồ chứa. Lãnh đạo đơn vị khai thác Thủy lợi Nam Hà Tĩnh cho biết, việc dự án nâng cấp được triển khai sẽ đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ của chiến lược phát triển thủy lợi Việt Nam; góp phần đảm bảo tiêu thoát nước, chống ngập úng, bảo vệ môi trường sinh thái, chủ động phòng chống và giảm nhẹ thiệt hại do nước gây ra.

Đồng thời, phục vụ tốt hơn cho sản xuất nông nghiệp và giúp người dân vùng hạ du yên tâm vào mùa mưa lũ. Đây là dự án mang tính trọng điểm, rất cấp thiết nhằm đảm bảo ổn định, tăng cường an toàn cho công trình trong mùa lũ.

Ngoài hồ Kẻ Gỗ, trên thực tế, hầu hết các công trình hồ, đập trên địa bàn  tỉnh Hà Tĩnh được xây dựng từ những năm 1960-1970 của thế kỷ trước (ngoại trừ một số công trình mới được xây dựng trong những năm gần đây) trong điều kiện tiêu chuẩn chưa đảm bảo yêu cầu. Trải qua hơn 50 năm vận hành khai thác, ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết, thiên tai khắc nghiệt, đến nay nhiều công trình đã xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn vào mùa mưa lũ.

Cống hồ Đập Bệ (xã Quang Thọ, huyện Vũ Quang) bị hỏng hóc, không còn chức năng điều tiết nước. (Ảnh: DC). 

Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Hà Tĩnh, những năm gần đây, biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, bất thường trong đó mưa lũ vượt ngoài các quy luật thông thường. Đồng thời, nắng nóng với nền nhiệt độ cao, kéo dài làm hạ thấp mực nước ngầm cũng là một trong số các nguyên nhân gây nên mất an toàn hồ chứa.

Trong khi đó, số lượng công trình thủy lợi bị xuống cấp không bảo đảm an toàn nhiều, kinh phí đầu tư cho sửa chữa, nâng cấp hạn chế, nguồn vốn phân bổ cho các dự án đã đầu tư xây dựng thiếu. Bên cạnh đó, trang thiết bị, phương tiện quản lý chưa tương xứng với quy mô, nhiệm vụ được giao, nhiều công trình hồ sơ bị thất lạc.

Việc triển khai thực hiện một số nhiệm vụ theo quy định pháp luật về thủy lợi còn nhiều khó khăn về kinh phí như: Xây dựng phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp, phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp cần phải có bản đồ ngập lụt kèm theo; cắm mốc hành lang bảo vệ công trình thủy lợi; lắp đặt thiết bị quan trắc đập, hồ chứa...

Để bảo đảm an toàn cho các hồ chứa nước thủy lợi trong mùa mưa, bão, lũ năm 2025, các địa phương trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh cần tổ chức kiểm tra tổng thể các hồ chứa thủy lợi, nhất là các hồ chứa bị hư hỏng nặng nhằm chủ động xây dựng, phê duyệt và triển khai phương án bảo đảm an toàn công trình theo phương châm "bốn tại chỗ"; tổ chức vận hành thử các cửa van, thiết bị phục vụ xả lũ của các hồ chứa nước và bố trí đủ vật tư, thiết bị dự phòng, bảo đảm kịp thời sửa chữa, thay thế trong trường hợp có sự cố vận hành; tăng cường đôn đốc, kiểm tra, hướng dẫn các tổ chức, cá nhân liên quan thực hiện các quy định của pháp luật về an toàn đập theo quy định…/.

Nguyễn Phúc