Bình Định: Bảo tồn gene cây dừa nước bằng công nghệ DNA

TMO - Trung tâm Thông tin - Ứng dụng Khoa học công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ Bình Định đã nghiên cứu và bảo tồn thành công gene cây dừa nước nhờ công nghệ DNA. Nghiên cứu này đã mở ra hướng đi mới trong việc phục hồi, phát triển rừng ngập mặn Cồn Chim.

Khu sinh thái Cồn Chim (huyện Tuy Phước, Bình Định) có hệ thống rừng ngập mặn hàng chục năm tuổi, trải rộng gần 500ha đang là điểm hấp dẫn du khách đến tham quan, trải nghiệm. Du khách thường đến đây vào buổi chiều để khám phá không gian miền sông nước và chiêm ngưỡng nhiều loài chim bay về kiếm ăn, trú ngụ và ngủ qua đêm trên rừng đước. Đặc biệt hơn, nơi đây có những hàng dừa nước được du khách và người dân yêu thích khi thưởng thức trái.

Trước thực tế trên, nhằm phục hồi rừng ngập mặn, phục vụ du lịch sinh thái và ứng phó với biến đổi khí hậu trên địa bàn tỉnh Bình Định,  Trung tâm Thông tin - Ứng dụng Khoa học công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ Bình Định chủ trì đã nghiên cứu "Bảo tồn nguồn gene dừa nước (Nypa fruticans)". Trong nghiên cứu, công nghệ DNA đã được ứng dụng để xác định chính xác mã gene của loài dừa nước, tạo cơ sở khoa học cho việc bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh thái rừng ngập mặn Cồn Chim - nơi được xem là lá phổi xanh của tỉnh. Nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu lá dừa nước tại ba điểm khác nhau thuộc huyện Tuy Phước để nghiên cứu DNA.

Theo chia sẻ của nhóm nghiên cứu, nhóm đã sử dụng hai chỉ thị gene là matK và rbcL để xác định chính xác đặc điểm di truyền của loài dừa nước tại địa phương. Kết quả phân tích cho thấy các mẫu dừa nước tại Bình Định có độ tương đồng 100% với loài Nypa fruticans trong ngân hàng gene quốc tế geneBank.

Đặc biệt, nghiên cứu cũng chỉ ra sự tương đồng cao về mặt di truyền giữa các mẫu thu thập từ ba địa điểm khác nhau tại xã Phước Hòa, Phước Thắng và Phước Sơn. Hiện có rất ít nghiên cứu về đặc điểm di truyền của cây dừa nước. Nhóm đang đăng ký công bố dữ liệu mã vạch DNA dừa nước trên geneBank.

Điều này giúp nhóm nghiên cứu có thể giám sát các quần thể dừa nước, phát hiện sớm những biến đổi bất thường và có biện pháp bảo vệ kịp thời. Dự án cũng áp dụng cả hai phương pháp ươm giống tiên tiến là invivo và invitro để tạo ra những cây giống khỏe mạnh, có khả năng thích nghi tốt với môi trường.

Cây dừa nước giúp bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn. (Ảnh minh hoạ). 

Nhóm nghiên cứu đang hoàn thiện quy trình ươm giống dừa nước bằng các phương pháp tiên tiến invivo và invitro. Trước đó chưa có quy trình nào tại Việt Nam được xây dựng và công bố. Các cây giống được tạo ra từ quy trình này sẽ được trồng phân tán tại nhiều địa điểm khác nhau trong hệ sinh thái rừng ngập mặn Cồn Chim, tạo thành một mạng lưới rừng dừa nước bảo vệ môi trường sinh thái. Là loài cây ngập mặn bản địa tại Cồn Chim và đầm Thị Nại, cây dừa nước đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và hệ sinh thái.

Tại Bình Định, loài cây này phân bố chủ yếu tại khu vực đầm Thị Nại và vùng cửa sông các xã Phước Sơn, Phước Hòa, Phước Thắng thuộc huyện Tuy Phước. Những cánh rừng dừa nước không chỉ là lá chắn tự nhiên chống biến đổi khí hậu và xói lở, tạo môi trường sống đa dạng cho vi sinh vật, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học. Cây dừa nước đang mở ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế.

Các sản phẩm phụ từ cây có thể được chế biến thành thực phẩm và hàng thủ công mỹ nghệ độc đáo. Đặc biệt, những cánh rừng dừa nước còn là điểm nhấn cho phát triển du lịch sinh thái tại đầm Thị Nại. Lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ Bình Định đánh giá việc bảo tồn gene dừa nước là bước đi quan trọng trong chiến lược phục hồi hệ sinh thái đất ngập mặn của tỉnh.

Thành công của việc ứng dụng công nghệ DNA trong bảo tồn dừa nước tại Bình Định mở ra triển vọng áp dụng phương pháp này cho nhiều loài cây quý hiếm khác, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học của địa phương.

Việc bảo tồn, lưu giữ nguồn gen dừa nước cũng là một phần trong công cuộc bảo vệ tài nguyên di truyền nhằm cung cấp nguồn nguyên liệu khởi thủy phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, cải tạo giống, đảm bảo duy trì được sự đa dạng sinh học và những tiền đề cần thiết về tài nguyên sinh học trên địa bàn tỉnh Bình Định nói riêng và trên cả nước nói chung, từ đó phục vụ cho sự phát triển bền vững của loài cây này trong hiện tại và tương lai.

Minh An