Bảo tồn và phát triển cây dược liệu cho giá trị cao

TMO - Lạng Sơn là tỉnh có tiềm năng rất lớn để phát triển cây dược liệu, với tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp chiếm hơn 74% diện tích tự nhiên, cùng điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng thuận lợi. Trong những năm qua, địa phương này đẩy mạnh công tác bảo tồn, phát triển các loài dược liệu.

Nhận thấy tiềm năng từ cây dược liệu, thời gian qua, các doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn tỉnh đã phát triển một số cây dược liệu như: hồi, quế, thạch đen với số lượng lớn. Cùng đó, một số cây như: ba kích, hà thủ ô đỏ, sa nhân, bảy lá một hoa, gừng, nghệ… cũng được phát triển mạnh trong những năm gần đây.

Đối với cây dược liệu lâu năm, Lạng Sơn là tỉnh có diện tích trồng cây nguyên liệu hồi lớn nhất cả nước với trên 30.000 ha, tập trung ở các huyện Văn Quan, Bình Gia, Văn Lãng, Cao Lộc, Chi Lăng… Sản lượng thu hoạch hàng năm đạt khoảng 10.000 - 14.000 tấn quả hồi khô (còn gọi là hoa hồi...

Vùng trồng quế toàn tỉnh với diện tích trên 3.000 ha, sản lượng hàng năm khoảng trên 800 tấn, phân bố chủ yếu ở các huyện Tràng Định, Bình Gia, Bắc Sơn… Hiệu quả kinh tế ước đạt 250 triệu đồng/ha/năm. Sa nhân hiện có gần 300 ha, sản lượng thu hoạch trên 26 tấn, được trồng chủ yếu tại huyện Đình Lập (203,97 ha) và Tràng Định (77,17 ha)... 

Nhiều diện tích đương quy được trồng mở rộng trên địa bàn (Ảnh minh họa) 

Do sự phức tạp của địa hình miền núi với có nhiều tiểu vùng khí hậu độc đáo, tạo nên nhiều sinh cảnh cho các loài thực vật rừng tồn tại, trong đó có nhiều loại dược liệu hầu như chỉ có ở Lạng Sơn. Theo kết quả khảo sát tiềm năng cây thuốc cho thấy, trên địa bàn tỉnh có 788 loài cây thuốc thuộc 514 chi, 175 họ của 6 ngành thực vật bậc cao có mạch và nhóm nấm.

Trong đó, có nhiều loài nằm trong sách đỏ Việt Nam như: ngũ gia bì, ba kích, kim tuyến, bình vôi… Các loài dược liệu trong có 8 loài gồm: ngũ gia bì gai, lá khôi, đẳng sâm, ba kích tím, bình vôi, hà thủ ô đỏ, hoàng tinh hoa đỏ, hoàng tinh hoa trắng có ý nghĩa rất lớn đối với ngành công nghiệp dược, chế biến thuốc y học cổ truyền cũng như giúp các nhà khoa học trong việc tìm ra các hoạt chất có lợi cho sức khỏe.

Với tiềm năng vô cùng lớn, Lạng Sơn đã triển khai thực hiện quy hoạch một số cây dược liệu là cây trồng chủ lực của tỉnh cần quan tâm đầu tư và phát triển. UBND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển vùng cây nguyên liệu gắn với chế biến và xuất khẩu trên địa bàn tỉnh đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Theo đó, giai đoạn 2021-2030, Lạng Sơn định hướng xây dựng mở rộng vùng dược liệu ba kích tại huyện Đình Lập lên 680 ha, trong đó trồng mới 355 ha, sản lượng dự tính đạt 3.740 tấn củ tươi.

Vùng trồng hồi tại các huyện Văn Quan, Bình Gia, Văn Lãng với sản lượng trung bình đạt 15.000 tấn/năm. Giai đoạn 2026-2030 phấn đấu trồng dược liệu dưới tán rừng là 500 ha/năm, mở rộng diện tích cây hồi lên 22.150 ha, trong đó trồng mới 1.240 ha, sản lượng hồi tươi dự tính đạt 57.387 tấn. Sản lượng vỏ quế đạt 3.000 tấn/năm.

Thông tin từ Sở NN&PTNT tỉnh Lạng Sơn cho biết, thời gian tới địa phương sẽ tập trung phát triển 16 loài dược liệu, bao gồm 13 loài bản địa như: Ba kích, đinh lăng, địa liền, hồi, quế, sa nhân tím... và 3 loài nhập nội là bạch chỉ, bạch truật, địa hoàng (ưu tiên phát triển ba kích, gấc, địa hoàng, duy trì và khai thác bền vững hồi và quế trên diện tích đã có). 

Thời gian qua, thực hiện “Chiến lược quốc gia phát triển ngành Dược giai đoạn đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030” được UBND tỉnh phê duyệt, các cơ quan liên quan trên địa bàn tỉnh đã tiến hành đánh giá hiện trạng một số loài dược liệu chính của tỉnh tại 6 huyện: Bắc Sơn, Hữu Lũng, Chi Lăng, Lộc Bình, Đình Lập, Tràng Định; đánh giá hiện trạng khai thác, phát triển và sử dụng dược liệu trên địa bàn tỉnh. 

Vườn ươm cây chè hoa vàng tại huyện Đình Lập. Ảnh: Trung Quân 

Xây dựng danh mục cây thuốc tỉnh Lạng Sơn; danh mục cây thuốc cần bảo vệ; sưu tầm được hơn 200 bài thuốc dân gian sử dụng các loại dược liệu trên địa bàn tỉnh. Cùng đó, một số đơn vị cũng đã và đang nghiên cứu, triển khai mô hình bảo tồn một số loại dược liệu quý như: ba kích tím, lan kim tuyến (tại Đình Lập), bảy lá một hoa (Lộc Bình), thạch hộc (Sở Khoa học và Công nghệ).

Trong năm 2021, Chi cục Kiểm lâm tỉnh đã nghiên cứu thành công quy trình nhân giống sa nhân tím bằng phương pháp tách chồi và xây dựng các tài liệu hướng dẫn bảo tồn, thâm canh…  Đây là tiền đề để bảo tồn, phát triển nguồn gen các loài dược liệu trên địa bàn tỉnh.

Không chỉ quan tâm công tác bảo tồn nguồn gen, Sở KH&CN tỉnh còn hướng đến xây dựng quy trình kỹ thuật bảo tồn, nhân giống, mở rộng diện tích trồng cũng như các biện pháp kỹ thuật canh tác bền vững. Từ đó, phổ biến rộng rãi cho người dân cải thiện sinh kế, nâng cao thu nhập. 

Ðể phát huy tiềm năng, nâng cao hệ số sử dụng đất và giá trị thu được trên một đơn vị diện tích đất lâm nghiệp, UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết: Trong những năm tới, tỉnh sẽ thực hiện quản lý, sử dụng và phát triển bền vững tài nguyên rừng; phát triển ngành lâm nghiệp thành ngành sản xuất chủ lực, đóng góp quan trọng vào giảm nghèo bền vững và làm giàu cho người dân sản xuất lâm nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng xây dựng nông thôn mới.

Đồng thời, nâng cao hiệu quả sản xuất lâm nghiệp thông qua tăng năng suất và giá trị rừng trồng theo hướng tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong thâm canh cây lâm sản ngoài gỗ đặc biệt là cây dược liệu, ứng dụng công nghệ cao trong canh tác và chế biến sản phẩm, thiết lập chuỗi liên kết giữa trồng rừng, chế biến lâm sản và tiêu thụ sản phẩm. 

Thu Uyên