Bảo đảm môi trường trong nuôi trồng thủy sản

TMO - Nuôi trồng thủy sản là một trong những hoạt động kinh tế nổi bật tại tỉnh Bắc Ninh. Hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế thủy sản bền vững, địa phương này chú trọng công tác bảo vệ môi trường, đẩy mạnh quan trắc chất lượng môi trường tại khu vực nuôi, đồng thời thực hiện nuôi trồng theo tiêu chuẩn an toàn. 

Bắc Ninh là một trong những địa phương có phong trào nuôi trồng thủy sản phát triển mạnh mẽ nhất ở khu vực đồng bằng sông Hồng. Đến hết tháng 7, diện tích nuôi trồng thủy sản của tỉnh ước đạt 4.787 ha, tương đương với cùng kỳ năm trước. Số lồng nuôi cá trên sông hiện có 2.593 lồng, tăng 4,3% so với cùng kỳ năm 2022 (tăng 184 lồng). Tổng sản lượng thủy sản ước đạt 22.701 tấn, tăng 1,8% so với cùng kỳ năm trước Các địa phương có nhiều lồng cá như: huyện Gia Bình: 684 lồng cá trên sông Đuống;  thị  xã Quế Võ có 631 lồng; thị xã Thuận Thành 274 lồng…

Chiến lược phát triển thủy sản của tỉnh giai đoạn 2022-2025, định hướng đến 2030, tầm nhìn đến 2045, ngành Nông nghiệp tỉnh Bắc Ninh đặt mục tiêu trong giai đoạn 2022-2025: Diện tích nuôi trồng, 4.800 ha; sản lượng thủy sản 42.000 tấn; tốc độ tăng trưởng 1,2%/ năm. Đến năm 2030, diện tích nuôi trồng sẽ bị thu hẹp nhường đất cho phát triển công nghiệp, đô thị hóa, chỉ còn 4.500 ha, sản lượng thủy sản khoảng 40.000 tấn, nhưng vẫn bảo đảm tốc độ tăng trưởng 1,2%/ năm, giá trị sản xuất đạt 300 triệu đồng/ ha mặt nước.

Công tác quan trắc môi trường định kỳ, kiểm soát dịch bệnh trong nuôi trồng được ngành chức năng tỉnh triển khai nhằm ngăn ngừa nguy cơ ô nhiễm nguồn nước. 

Hằng năm, Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện quan trắc định kỳ 4 lần và quan trắc đột xuất khi có diễn biến bất thường của thời tiết, khu vực nuôi có dấu hiệu xảy ra dịch bệnh. Các thông số cơ bản khi quan trắc bao gồm nhiệt độ, độ pH, lượng ô xy hòa tan trong nước (DO), nồng độ nitơ trong nước… Từ kết quả quan trắc, cơ quan quản lý có căn cứ đánh giá tác động của hoạt động nuôi thủy sản đến môi trường xung quanh, định hướng quy hoạch, phát triển nghề nuôi thủy sản. Đồng thời, đưa ra cảnh báo, giúp các cơ sở nuôi trồng thủy sản chủ động khâu phòng ngừa dịch bệnh, chăm sóc đàn nuôi một cách bài bản khoa học nhằm đạt được hiệu quả và giá trị cao nhất.

Để sản xuất thủy sản trở thành ngành kinh tế gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, UBND tỉnh giao Sở NN&PTNT chủ trì phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, đơn vị liên quan đầu tư, hoàn thiện cơ sở hạ tầng vùng nuôi trồng thủy sản nhằm phát triển nuôi thủy sản thâm canh, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất theo hướng hàng hóa; xây dựng hệ thống quan trắc cảnh báo môi trường, dịch bệnh thủy sản giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến 2030.

Cụ thể, Sở NN&PTNT Bắc Ninh chủ trì  phối hợp với các Sở, ngành liên quan, các địa phương tổ chức quan trắc nguồn nước khu nuôi cá lồng trên sông Cầu, sông Đuống, sông Thái Bình và tại các ao nuôi đại diện cho vùng nuôi tập trung. Trong đó, tiến hành quan trắc nguồn nước vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trong ao đất thuộc các huyện Yên Phong, Lương Tài, Gia Bình, Tiên Du và thị xã Quế Võ. Vùng nuôi cá lồng trên sông Thái Bình thuộc huyện Lương Tài, sông Đuống thuộc các huyện Gia Bình, thị xã Quế Võ, thị xã Thuận Thành và vùng sông Cầu thuộc huyện Yên Phong.

Tại vị trí nguồn nước khu nuôi cá lồng và tại các lồng đại diện trên sông Cầu, sông Đuống, sông Thái Bình tiến hành quan trắc các thông số bao gồm nhiệt độ, pH, oxy hòa tan kim loại nặng, định lượng vi khuẩn, độ trong của nước… Tại vị trí ao nuôi đại diện cho các vùng nuôi có hoạt động nuôi trồng thủy sản, tiến hành quan trắc các thông số tương tự như nuôi cá lồng trên sông Cầu, sông Đuống, sông Thái Bình ngoại trừ chỉ tiêu kim loại nặng (Cd, Hg và Pb). Các điểm quan trắc nuôi cá lồng sẽ tiến hành thu mẫu tại vị trí ngoài sông ở đầu nguồn nước và trong lồng nuôi, ao đất sẽ thu mẫu tại vị trí ngoài kênh, mương và ao nuôi đại diện tại các khu nuôi tập trung.

Kết quả quan trắc môi trường trong nuôi trồng thủy sản sẽ được Sở NN&PTNT Bắc Ninh cập nhật, xử lý và đưa ra các báo cáo, thông báo định kỳ hoặc đột xuất đến UBND các huyện, thị xã, thành phố, các địa phương có điểm quan trắc môi trường nhằm phổ biến rộng rãi, công khai đến người nuôi biết trong thời gian sớm nhất. Qua đó, giúp người nuôi chủ động áp dụng các biện pháp quản lý môi trường ao nuôi, hạn chế thấp nhất nguy cơ thiệt hại do ô nhiễm môi trường, dịch bệnh.

Địa phương này khuyến khích việc đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP, tránh việc thức ăn dư thừa làm ảnh hưởng đến môi trường nước... 

Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh vừa phối hợp với Trung tâm Quan trắc môi trường và bệnh Thủy sản miền Bắc lấy mẫu nước tại 5 điểm là khu vực nuôi cá lồng tập trung đoạn sông Cầu tại xã Yên Trung, huyện Yên Phong; sông Thái Bình tại xã Minh Tân, huyện Lương Tài; sông Đuống thuộc xã Thái Bảo, huyện Gia Bình. Vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trong ao đất thuộc thôn An Động, xã Lạc Vệ, huyện Tiên Du; thôn Phú Thọ, xã Quảng Phú, huyện Lương Tài. Qua đánh giá sơ bộ đối với khu vực cá lồng trên sông, một số chỉ tiêu chất lượng cao hơn mức cho phép cần đưa ra cảnh báo.

Cụ thể, thông số N-NO2 tại các điểm lấy mẫu nước khu vực nuôi cá lồng trên sông Cầu, sông Thái Bình dao động từ 0,021 - 0,144 mg/l (cao gấp gấp 2,62-2,88 lần giới hạn cho phép) theo QCVN 08-MT:2015/BTNM. Đối với vùng nuôi trồng thủy sản tập trung trong ao đất, chỉ tiêu đo TSS (tổng chất rắn lơ lửng) dao động 31-114 mg/l, cao gấp 1,55-5,7 lần; BOD (nhu cầu oxy sinh hóa) cao lần lượt là 4,87-5,87mg/l, cao gấp 1,21 - 1,46 lần; N-NO3  dao động từ 2,78 - 8,07 mg/lít, cao gấp 1,35-4,03 lần ngưỡng cho phép theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT.

Để công tác quan trắc, cảnh báo, giám sát môi trường nuôi thủy sản đạt hiệu quả cao hơn, bảo đảm năng suất, chất lượng sản phẩm thủy sản, Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh tiếp tục đề xuất bổ sung thêm kinh phí, hỗ trợ máy móc, thiết bị phân tích hiện đại; đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhân lực lấy mẫu, phân tích mẫu; xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin về kết quả các đợt, địa điểm quan trắc; thông tin nhanh nhất kết quả quan trắc và cảnh báo môi trường đến các cơ quan quản lý, người nuôi góp phần xây dựng kế hoạch sản xuất thủy sản phù hợp. 

Trước những áp lực tới chất lượng môi trường, UBND tỉnh tăng cường chỉ đạo các ngành chức năng, địa phương tập trung kiểm soát, giám sát chất lượng môi trường trong quá trình phát triển kinh tế. Trong đó, đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP với quy trình xây dựng khối lượng thức ăn cho phù hợp với từng giai đoạn, giảm tỷ lệ thất thoát, tránh việc thức ăn dư thừa làm ảnh hưởng đến môi trường nước. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản ứng dụng công nghệ cao được địa phương này nhận định là sẽ góp phần giảm thiểu tác động tới chất lượng môi trường.

Toàn tỉnh hiện có 196 cơ sở, hộ nuôi thủy sản áp dụng phương pháp nuôi trồng thuỷ sản theo tiêu chuẩn VietGAP, trong đó 183 cơ sở nuôi cá trong ao đất với diện tích xấp xỉ 85 ha, 13 cơ sở nuôi cá lồng trên sông với hơn 100 lồng.  Các hộ tham gia nuôi cá theo hướng VietGAP được tập huấn, tư vấn kỹ thuật, lấy mẫu kiểm tra, đánh giá, phân tích chất lượng nước và được Tổng cục Thủy sản cấp giấy chứng nhận.

Việc nuôi trồng thủy sản theo tiêu chuẩn VietGAP tạo ra sản phẩm an toàn, truy xuất được nguồn gốc, qua đó tạo thuận lợi trong tiêu thụ sản phẩm và nâng cao được giá trị sản xuất.  So với nuôi cá truyền thống, nuôi cá theo tiêu chuẩn VietGAP phải quản lý chặt chẽ các yếu tố đầu vào như: Nguồn nước, thức ăn, con giống và mọi quy trình chăm sóc, sử dụng thuốc, hóa chất đều phải ghi chép vào nhật ký ao nuôi, trong khi các chủ hộ đã quen với tập quán sản xuất cũ, chỉ dựa vào kinh nghiệm cho nên quá trình nuôi còn gặp một số hạn chế.

PV