TMO - Tỉnh Yên Bái đang đẩy mạnh chiến lược nâng cao điều kiện sống và sức khỏe cộng đồng bằng việc mở rộng tiếp cận nước sạch tới toàn bộ người dân nông thôn. Với mục tiêu phủ sóng nguồn nước an toàn đạt chuẩn, tỉnh triển khai đồng loạt các dự án cải tạo, xây dựng hệ thống cấp nước tập trung, hỗ trợ hộ gia đình cải tạo đường nối cấp nước sạch và nâng cấp hệ thống lọc.

Ngoài đầu tư cơ sở hạ tầng, Yên Bái còn ưu tiên tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về sử dụng và bảo vệ nguồn nước; đồng thời tăng cường giám sát chất lượng nước định kỳ. Nhờ những nỗ lực này, tỷ lệ dân số nông thôn có nguồn cấp nước sạch tại nhiều huyện đã tăng lên rõ rệt, góp phần giảm thiểu bệnh tật và nâng cao chất lượng sống cho người dân vùng cao.

Tại Yên Bái, một tỉnh với địa hình phức tạp, dân cư phân tán, việc nâng cao tỷ lệ người dân nông thôn được tiếp cận với nước sạch đạt quy chuẩn là một bài toán đầy thách thức nhưng cũng thể hiện quyết tâm lớn của cả hệ thống chính trị. Theo số liệu thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) đến hết năm 2024, tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh trên toàn tỉnh đạt 96%. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn quốc gia mới chỉ 17%. Mục tiêu đặt ra cho năm 2025 là nâng tỷ lệ nước hợp vệ sinh lên 98% và nước sạch đạt quy chuẩn đạt 20%.

Bên cạnh đó, hiện nay toàn tỉnh Yên Bái, toàn tỉnh có 362 công trình nước sạch tập trung. Đa phần trong số này là các công trình cấp nước tự chảy, khai thác nguồn từ khe, suối tự nhiên. Về mô hình quản lý, chỉ có 6 công trình do đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp tư nhân quản lý, phần lớn công trình nhỏ còn lại được giao cho các địa phương trực tiếp vận hành.

Trong những năm qua, nguồn vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội, thông qua Quyết định số 62 của Thủ tướng Chính phủ, đã trở thành điểm tựa cho nhiều hộ dân tiếp cận với các công trình nước sạch cá nhân. Mỗi hộ dân được vay tối đa 10 triệu đồng cho một công trình, 20 triệu đồng cho 2 công trình nước sạch và vệ sinh.

Công trình nước sạch phục vụ sinh hoạt của đồng bào dân tộc Mông. (Ảnh: PH).

Tính đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có gần 113.000 công trình cấp nước hộ gia đình, trong đó giếng đào, giếng khoan chiếm khoảng 80%, còn lại là các loại téc, bể chứa. Chương trình này đã góp phần thiết thực bảo đảm sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân và là một điểm sáng trong thực hiện tiêu chí môi trường trong thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Trong năm 2025, Ngân hàng Chính sách xã hội dự kiến sẽ tiếp tục hỗ trợ khoảng 2.300 hộ dân trong tỉnh vay vốn để xây dựng các công trình nhỏ lẻ và lắp đặt thiết bị lọc nước hộ gia đình.

Đây là giải pháp quan trọng góp phần hiện thực hóa mục tiêu tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh và nước sạch đạt quy chuẩn đã đề ra. Đại diện phòng Thủy lợi (Sở NN-MT tỉnh Yên Bái) chia sẻ, dù đạt được những bước tiến nhất định, công tác cấp nước sạch nông thôn tại Yên Bái vẫn đối mặt với vô vàn khó khăn.

Đa số công trình cấp nước tập trung trên địa bàn tỉnh có quy mô nhỏ, chủ yếu là tự chảy, phạm vi cấp nước chỉ giới hạn trong một vài thôn, bản. Các công trình này do Nhà nước đầu tư và hiện chủ yếu giao UBND cấp xã quản lý, vận hành với mục tiêu chính là đảm bảo an sinh xã hội. Do đó, giá bán nước rất thấp, thu không đủ chi. Việc thực hiện thử nghiệm chất lượng nước theo quy định tại Thông tư số 41/2018 của Bộ Y tế gặp rất nhiều khó khăn, hầu như không thực hiện được do không đủ kinh phí.

Bên cạnh đó, một số công trình được xây dựng từ rất lâu, công nghệ xử lý đơn giản nên chỉ có thể đáp ứng các quy chuẩn về nước sinh hoạt của giai đoạn trước, khó đạt được các tiêu chuẩn khắt khe hơn hiện nay. Song song đó, tỉnh Yên Bái chưa có cơ chế, chính sách cụ thể về giá tiêu thụ nước sinh hoạt nông thôn.

Nếu áp dụng theo Thông tư số 44/2021 của Bộ Tài chính, tính đúng, tính đủ các yếu tố chi phí và có lợi nhuận, giá nước tại các công trình nước sạch nông thôn ở Yên Bái sẽ rất cao, không phù hợp với thực tế thu nhập của đại bộ phận người dân vùng núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nơi mức sống còn thấp, dân cư thưa thớt, điều kiện kinh tế khó khăn. Với đặc thù địa hình vùng cao, dân cư không tập trung khiến chi phí lớn khi đầu tư xây dựng các công trình cấp nước phân tán, hiệu quả đầu tư không cao.

Công tác quản lý, vận hành và khai thác cũng vì thế mà gặp nhiều trở ngại, thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai, nhất là lũ quét và sạt lở đất, gây hư hỏng công trình và gián đoạn nguồn cung nước sinh hoạt. Việc xã hội hóa, thu hút nguồn lực tư nhân tham gia đầu tư xây dựng các công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung theo Chiến lược quốc gia về cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn trên địa bàn tỉnh còn rất hạn chế.

Các công trình cung cấp nước sạch được Yên Bái chú trọng cải tạo, nâng cấp. (Ảnh: BLĐ).

Lãnh đạo Sở NN-MT tỉnh Yên Bái cho biết, mục tiêu của tỉnh Yên Bái đến năm 2030 là tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 100%, và phấn đấu có 50% dân số nông thôn được sử dụng nước sạch đạt chất lượng theo quy chuẩn. Trong thời gian tới, tỉnh Yên Bái tiếp tục duy trì hoạt động ổn định các công trình cấp nước hiện có; lồng ghép các chương trình, dự án đầu tư xây dựng nâng cấp, sửa chữa, xây mới các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tập trung phù hợp với nguồn nước cấp và quy mô dân số.

Đồng thời, vận động người dân nâng cao ý thức bảo vệ, sử dụng nguồn nước an toàn, tiết kiệm và bền vững. Khuyến khích người dân trồng cây, gây rừng tạo nguồn sinh thủy, tránh những tác động làm ô nhiễm và cạn kiệt nguồn nước từ hoạt động sản xuất. Ngoài ra, tỉnh Yên Bái rất mong muốn nhận được sự quan tâm hơn nữa từ Chính phủ và các Bộ, ngành Trung ương tiếp tục có các chương trình, đề án về lĩnh vực cấp nước nông thôn; lồng ghép, bố trí các nguồn vốn đầu tư trong các Chương trình mục tiêu Quốc gia cho các địa phương, các tỉnh miền núi có nguồn lực còn khó khăn để xây dựng mới các công trình cấp nước nông thôn; đồng thời sửa chữa, nâng cấp, thay thế hệ thống xử lý nước sạch đạt quy chuẩn cho các công trình hiện có.

Trước đó, ngày 28/4/2022, Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái đã ký Quyết định số 685/QĐ-UBND phê duyệt Kế hoạch thực hiện Chiến lược quốc gia về cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.

Theo Kế hoạch, sẽ đảm bảo cho khu vực nông thôn được tiếp cận dịch vụ cấp nước được thuận lợi, an toàn với chi phí hợp lý, đảm bảo vệ sinh hộ gia đình khu vực nông thôn, vệ sinh môi trường, phòng chống dịch bệnh, bảo đảm an ninh nguồn nước; góp phần phòng, chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu;

Đồng thời, cung cấp nước liên tục, đủ lưu lượng, chất lượng nước góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và bảo vệ sức khỏe con người; phát triển kinh tế - xã hội phải gắn với điều kiện tự nhiên và khả năng đáp ứng về nguồn nước; khai thác sử dụng đi đôi với bảo vệ nguồn nước, thích ứng biến đổi khí hậu.

Các mục tiêu được đặt ra đến năm 2045, tỉnh phấn đấu trên 80% số dân khu vực nông thôn được tiếp cận, sử dụng nước sạch và vệ sinh an toàn, bền vững, theo quy chuẩn của Bộ Y tế…/.

Hà Ngân