Xuất khẩu rau quả tăng cao kỷ lục

TMO - Giá trị xuất khẩu ngành hàng rau quả đã vượt kỷ lục lịch sử kim ngạch 3,81 tỷ USD của năm 2018. Nhiều dự báo cho rằng, xuất khẩu rau quả cả năm 2023 có thể mang về hơn 5,5 tỷ USD khi vẫn còn 3 tháng cuối năm.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 9 tháng của năm 2023, xuất khẩu rau quả đạt 4,2 tỷ USD, tăng gần 72% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, Hiệp hội Rau quả Việt Nam ước tính giá trị nhập khẩu rau quả chỉ 1,458 tỷ USD, giảm 0,1% so với cùng kỳ năm ngoái.  Các mặt hàng rau quả của Việt Nam được xuất khẩu chủ yếu đến các thị trường như Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hà Lan. Trong top 5 thị trường này, riêng chỉ có thị trường Mỹ giảm nhẹ, các thị trường còn lại khác đều có sự tăng trưởng mạnh.

Tại thị trường Trung Quốc, xuất khẩu rau quả đã đạt trên 2,26 tỷ USD, tăng 134% so với cùng kỳ năm ngoái. Tiếp đến là Hà Lan tăng 50%, Hàn Quốc tăng 18%, Nhật Bản tăng 6%. Trung Quốc cũng là thị trường đứng đầu về thị phần xuất khẩu với gần 64%, tiếp đến là Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hà Lan…

Riêng mặt hàng sầu riêng, tiếp tục có sự tăng trưởng mạnh. Qua 8 tháng, mặt hàng này đã xuất khẩu được trên 1,28 tỷ USD, tăng trên 700% so với cùng kỳ năm ngoái. Có được điều này bởi sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Riêng thị trường Trung Quốc nhập khẩu chủ yếu sầu riêng tươi và đã đạt giá trị 1,148 tỷ USD trong 8 tháng năm 2023.  Sầu riêng cũng được dự báo sớm cán đích kim ngạch xuất khẩu 1,5 tỷ USD trong tháng 10 này.

Bên cạnh sự tăng trưởng của mặt hàng sầu riêng còn có sự đóng góp của các mặt hàng như: mít, xoài, vải, dưa hấu, bưởi, nhãn…Mặt hàng thanh long lại có sự giảm nhẹ và đạt gần 450 triệu USD bởi xuất khẩu thanh long ruột đỏ sang Trung Quốc và Mỹ giảm mạnh; hay thanh long đông lạnh sang Mỹ cũng giảm tương đối khá.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cuối năm Trung Quốc thường có nhu cầu thanh long cao. Điều này kì vọng xuất khẩu thanh long sẽ có sự hồi phục trở lại. Dừa tươi của nước ta đã chính thức được xuất khẩu sang thị trường Mỹ và cùng với việc đàm phán xuất khẩu chính ngạch các sản phẩm từ dừa sang Trung Quốc, thời gian tới trái dừa Việt Nam được kỳ vọng sẽ nhanh chóng trở thành mặt hàng tỷ USD. Những điều này góp phần nâng cao kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành rau quả thời gian tới.

Xuất khẩu rau quả cả năm 2023 dự kiến có thể mang về hơn 5,5 tỷ USD. 

Để đạt được mục tiêu xuất khẩu ngành rau quả thu về 5,5 tỷ USD, việc xây dựng và quản lý tốt vùng trồng được xem là giải pháp ưu tiên số 1 để tạo nên những vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn xuất khẩu bền vững. Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, hiện nay, cả nước đã cấp được gần 7.000 mã số vùng trồng. Các mã số vùng trồng này đều đã được các nước nhập khẩu chấp nhận, trong đó có những thị trường có yêu cầu cao như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản… Mặc dù vậy, tỷ lệ giám sát mã số sau khi cấp đối với vùng trồng mới chỉ đạt 40,8%. Con số này quá thấp so với yêu cầu thực tế cần phải giám sát hằng năm.

Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho biết: Tính từ tháng 1 - 7.2023, các nước nhập khẩu nông sản của Việt Nam phát hiện 370 lô hàng (chuối, xoài, thanh long, mít, sầu riêng...) ở 13 tỉnh, thành phố khu vực phía nam có vi phạm về kiểm dịch thực vật. Ngoài ra, từ năm 2021 đến tháng 7.2023, Cục Bảo vệ thực vật nhận được 107 cảnh báo về các lô hàng xuất khẩu không đáp ứng yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm. Các vi phạm chủ yếu là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng quy định cho phép; sản phẩm biến đổi gien, có nấm mốc, vi khuẩn, kim loại nặng; sản phẩm có chất gây dị ứng, sử dụng chất tạo màu không cho phép.

Để tăng cường quản lý chất lượng hàng nông sản xuất khẩu, Bộ NN&PTNT đã đề xuất với Chính phủ xây dựng 2 nghị định, một nghị định quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói rau quả, trái cây phục vụ xuất khẩu; một nghị định quy định xử phạt hành chính đối với những hành vi vi phạm các quy định về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói. Hiện nay, Bộ Tư pháp đang hướng dẫn Bộ NN&PTNT triển khai xây dựng và sớm trình Chính phủ dự thảo 2 nghị định này. Ngoài ra, Bộ NN&PTNT đã giao cho Cục Trồng trọt làm đầu mối xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể đối với từng mặt hàng rau quả, trái cây.

Việc kiểm soát chặt chẽ mã số vùng trồng, mã cơ sở đóng gói là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng nông sản xuất khẩu. 

Bộ NN&PTNT cho rằng, xuất khẩu nông sản vẫn còn đối mặt với nhiều tồn tại, thách thức, bởi các vi phạm về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm đang có chiều hướng gia tăng trong thời gian gần đây, đặc biệt là đối với các lô hàng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Căn nguyên của vấn đề chính là việc kiểm soát tại gốc từ vùng trồng, cơ sở đóng gói chưa được quan tâm đúng mức, chưa thực hiện quy trình kỹ thuật một cách nghiêm ngặt theo yêu cầu của các nước nhập khẩu; vẫn còn hiện tượng sử dụng mã số chưa đúng; tình trạng thu hái, xuất khẩu sản phẩm không đạt chất lượng vẫn diễn ra.

Thời gian tới, Bộ NN&PTNT sẽ áp dụng các biện pháp mạnh siết chặt quản lý. Các lô hàng nếu đưa lên cửa khẩu, hệ thống kiểm dịch thực vật phát hiện vi phạm thì lập tức trả về địa phương, tạm dừng việc khai thác sử dụng mã số đó. Đối với các mã số vi phạm, chỉ khi nào khắc phục xong các vi phạm thì chủ sở hữu mã số mới được phép xuất khẩu trở lại. 

Ngành hàng rau quả của nước ta có rất nhiều tiềm năng xuất khẩu, tuy nhiên, hiện nay sản phẩm chủ yếu xuất khẩu thô, ở dạng quả tươi. Hiện tại, hơn 70% trái cây xuất khẩu chưa qua chế biến, việc tiêu thụ vẫn đang ở dạng tươi hoặc sơ chế bao quản là chủ yếu, khiến giá trị gia tăng chưa cao. Đây là hạn chế cần khắc phục. Bên cạnh đó, các chuyên gia dự báo về một số thị trường tiềm năng mà trái cây Việt nên hướng đến cùng những khuyến nghị cụ thể. 

Tại thị trường Mỹ - với nhu cầu về trái cây nhập khẩu cao, khi mà mức tiêu thụ khoảng 12 triệu tấn trái cây, còn nguồn cung nội địa hiện chỉ mới đáp ứng 70% nhu cầu tiêu dùng trong nước, đây là thị trường tiềm năng. Đối với thị trường châu Âu, cơ hội cho trái cây Việt tại thị trường này rất lớn vì quy mô thị trường chiếm tới 43% trị giá thương mại trái cây và rau toàn cầu. Nhu cầu tiêu dùng của EU trải đều trong năm và phụ thuộc phần lớn vào việc nhập khẩu từ bên ngoài. Riêng với thị trường Trung Quốc, đây là thị trường xuất khẩu rau quả tiềm năng của Việt Nam. Bên cạnh việc đẩy mạnh cấp mã vùng trồng, các địa phương cũng cần kiểm soát tốt để hạn chế tối đa tình trạng gian lận mã số vùng trồng, ảnh hưởng đến thương hiệu rau quả Việt Nam xuất khẩu.

Bích Hòa