Quy hoạch, xây dựng các khu tập kết, xử lý rác thải

TMO - Quá trình phát triển kinh tế - xã hội diễn ra mạnh mẽ đã tạo ra áp lực trong công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là thu gom, xử lý rác thải. Thực trạng này đòi hỏi tỉnh Sơn La cần triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó có công tác quy hoạch, xây dựng các khu tập kết, xử lý rác thải.

Theo số liệu của Sở Tài nguyên và Môi trường Sơn La, khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh toàn tỉnh trung bình khoảng 200.000 tấn/năm. Chủ yếu là giấy, bìa các tông, nhựa, vải, cao su, kim loại, đồ gốm, sành, thủy tinh, chất thải vỏ, lọ thủy tinh không chứa thành phần nguy hại, đồ điện gia dụng, pin thải, bao bì thuốc diệt côn trùng...Tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt đô thị trung bình đạt khoảng 91%. Như vậy, còn 9% khối lượng chất thải rắn sinh hoạt đô thị chưa được thu gom và bị thải bỏ vào môi trường.

Tại các huyện, thành phố, 12 bãi chôn lấp chất thải rắn được phê duyệt quy hoạch đang hoạt động ổn định. Đã đầu tư xây dựng 1 nhà máy xử lý rác trên địa bàn thành phố, áp dụng phương pháp ủ sinh học làm phân compost và chôn lấp hợp vệ sinh; 1 nhà máy xử lý rác bằng công nghệ đốt trên địa bàn huyện Bắc Yên mới đi vào hoạt động từ năm 2022.

Các huyện còn lại đang xử lý bằng chôn lấp được thiết kế đảm bảo yêu cầu về môi trường, có hệ thống thu gom nước rỉ rác để xử lý và bổ sung chất khử mùi. Tuy nhiên, phương thức xử lý hiện nay vẫn chủ yếu là chôn lấp, trong khi, các bãi chôn lấp hầu hết đều tồn tại từ lâu, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm nguồn nước ngầm và nước mặt cho các vùng hạ du. Việc đầu tư các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị kết hợp thu hồi năng lượng, biến rác thải thành nguồn nguyên liệu để tái đầu tư cho sản xuất, phát triển kinh tế tuần hoàn chưa được quan tâm đúng mức.

Tỉnh Sơn La hướng đến mục tiêu quy hoạch, xây dựng hiệu quả các khu tập kết, xử lý rác thải. 

Kế hoạch thực hiện Chiến lược bảo vệ môi trường Quốc gia trên địa bàn tỉnh Sơn La đã đặt ra mục tiêu, đến năm 2030, khoảng 50% chất thải rắn sinh hoạt đô thị được xử lý bằng công nghệ không chôn lấp trực tiếp. Do đó, để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về chất thải rắn sinh hoạt đô thị, UBND tỉnh đã giao nhiệm vụ cho các Sở, ngành chủ động xây dựng, hoàn thiện các quy định về các cơ chế chính sách liên quan đến chất thải rắn sinh hoạt đô thị

Trong đó, sẽ rà soát, đánh giá tính khả thi của việc quy hoạch, kết quả xây dựng các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị tập trung liên vùng. Nghiên cứu, xây dựng chính sách ưu đãi đặc thù thu hút đầu tư các dự án xử lý chất thải rắn tập trung tại các huyện có công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường, giảm tỷ lệ chôn lấp, tăng tỷ lệ thu gom, phân loại, tái sử dụng, tái chế, nhằm khai thác nguồn tài nguyên từ rác. Kiểm tra, thống kê các bãi rác tự phát, có lộ trình xử lý triệt để, ngăn chặn việc hình thành các bãi rác mới. Quyết liệt yêu cầu các địa phương khi thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới không đầu tư các lò đốt cỡ nhỏ không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường.

Dự thảo Quy hoạch tỉnh Sơn La nhấn mạnh đến Phương án phát triển các khu xủ lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh: Về chất thải rắn sinh hoạt đô thị: 95% rác thải sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường; tăng cường khả năng tái chế, tái sử dụng, xử lý kêt hợp thu hồi năng lượng hoặc sản xuất phân hữu cơ; phấn đấu tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp đạt tỷ lệ dưới 50% so với lượng chất thải được thu gom; 95% các bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt đã đóng cửa được cải tạo, xử lý đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường.

Về chất thải rắn sinh hoạt tại nông thôn: 93% lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại khu dân cư nông thôn tập trung được thu gom, lưu giữ, vận chuyến, tự xử lý, xử lý tập trung đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường; tận dụng tối đa lượng chất thải hữu cơ đế tái sử dụng, tái chế, làm phân compost hoặc tự xử lý tại các hộ gia đình thành phân compost đế sử dụng tại chỗ; 95% các bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt tại khu vực nông thôn đã đóng cửa được cải tạo, xử lý, tái sử dụng đất; phấn đấu 100% các bãi chôn lấp chất thải tự phát không thuộc quy hoạch phải được xử lý đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường. 

Các khu xử lý rác thải cần được nâng cấp nhằm xử lý hiệu quả khối lượng chất thải phát sinh. 

Về quy hoạch các khu xử lý chất thải rắn, trong đó có chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh được triển khai: Giữ nguyên hoạt động của Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Bắc Yên sử dụng công nghệ đốt (24 tấn/ngày) và Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Vân Hồ sử dụng công nghệ chôn lấp (21,5 tấn/ngày) đến năm 2030. Duy trì hoạt động của Khu liên hợp xử lý chất thải rắn thành phố Sơn La với phương pháp ủ sinh học làm phân Compost (80 tấn/ngày) và chôn lấp hợp vệ sinh (51,4 tấn/ngày); Đồng thời, bổ sung xây dựng 01 lò đốt chất thải rắn công suất khoảng 14 tấn/ngày để giảm thể tích chôn lấp và kéo dài tuổi thọ khu xử lý.

Đối với 05 khu gồm: Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Mường La đã đóng cửa; Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Mộc Châu dự kiến đóng cửa vào năm 2022; Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Phù Yên dự kiến đóng cửa vào năm 2023; Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Sốp Cộp và Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Yên Châu đến 2025 sẽ hết tuổi thọ cần được đầu tư xây dựng khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt ưu tiên sử dụng công nghệ đốt trước năm 2025 đáp ứng yêu cầu theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Cụ thể: Xây dựng khu xử lý chất thải rắn huyện Mường La sử dụng công nghệ đốt công suất 46 tấn/ngày. Xây dựng khu xử lý chất thải rắn huyện Mộc Châu sử dụng công nghệ đốt công suất 69 tấn/ngày. Xây dựng khu xử lý chất thải rắn huyện Phù Yên sử dụng công nghệ đốt công suất 55 tấn/ngày. Xây dựng khu xử lý chất thải rắn huyện Sốp Cộp sử dụng công nghệ đốt công suất 21 tấn/ngày. Xây dựng khu xử lý chất thải rắn huyện Yên Châu sử dụng công nghệ đốt công suất 34 tấn/ngày.

Đối với 02 khu gồm: Khu chôn lấp chất thải rắn tạm thời huyện Quỳnh Nhai thực hiện không đúng theo kỳ quy hoạch 2011 – 2020 được đề xuất khảo sát xây dựng khu xử lý chất thải sử dụng công nghệ đốt và Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Thuận Châu đến 2025 sẽ hết tuổi thọ cũng được đề xuất bổ sung hệ thống xử lý chất thải rắn theo công nghệ đốt thì hai huyện này nên tiến xây dựng khu xử lý chất thải liên huyện sử dụng công nghệ đốt (công suất khoảng 99 tấn/ngày) trước năm 2025 đáp ứng yêu cầu theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Đối với 02 khu gồm: Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Sông Mã tuổi thọ đến năm 2034 nhưng không đáp ứng xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị phát sinh và Khu chôn lấp chất thải rắn huyện Mai Sơn tuổi thọ sau năm 2030 nhưng mới đáp được xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị còn chất thải rắn nông thôn chưa đủ công suất xử lý cần bổ sung hệ thống xử lý chất thải rắn theo công nghệ đốt để giảm tối đa thể tích chôn lấp và kéo dài tuổi thọ, đáp ứng yêu cầu theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành trước năm 2030. Cụ thể: Xây dựng 01 lò đốt chất thải rắn huyện Sông Mã công suất 55 tấn/ngày. Xây dựng 01 lò đốt chất thải rắn huyện Mai Sơn công suất 54 tấn/ngày. 

Nguyễn Mai