Quảng Trị phát triển hệ thống thủy lợi đa mục tiêu

TMO - Tỉnh Quảng Trị phát triển hệ thống thủy lợi theo hướng bảo đảm tưới, cấp nước, tiêu, thoát nước cho nông nghiệp, dân sinh, các ngành kinh tế, nâng cao năng lực phòng, chống thiên tai, góp phần phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển thượng nguồn các lưu vực sông.

Toàn tỉnh Quảng Trị hiện có 500 công trình trình thuỷ lợi lớn nhỏ các loại, bao gồm: 124 hồ chứa (trong đó có 123 hồ chứa thủy lợi và 01 hồ chứa thủy lợi kết hợp thủy điện), 221 đập dâng, 243 trạm bơm, 15 cống ngăn mặn và 2.125km kênh mương các loại. Nhiều công trình được đầu tư, nâng cấp chất lượng, hiện đại, điển hình như: Hồ La Ngà, Trúc Kinh, Triệu Thượng 1, Triệu Thượng 2, Hệ thống kênh mương hồ Hà Thượng,... Xây dựng mới nhiều công trình như Đá Mài-Tân Kim, Sa Lung...,

Cùng với việc đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi lớn và vừa phục vụ sản xuất ở vùng đồng bằng, để khai thác tiềm năng đất đai, ổn định dân sinh vùng miền núi và gò đồi, nhiều công trình thủy lợi nhỏ đã được quan tâm đầu tư xây dựng, điển hình các công trình như: Tiên Hiên, Cù Bai, Lìa, hồ Tân Độ huyện Hướng Hóa; Tà Lềnh, Khe Cây, Khe Lau, Khe Nghi, Khe Duyên huyện ĐaKrông; Khe Sến, Định Sơn, 19/5; Khe Đá 1, Đội 8...huyện Cam Lộ;...

Các công trình được đầu tư khá đồng bộ góp phần nâng cao chất lượng trong công tác quản quản lý, khai thác phát huy tốt hiệu quả, đưa tổng diện tích tưới chủ động gieo cấy cho 2 vụ lúa từ 42.270ha năm 2010 lên 48.798ha năm 2020, nâng cao năng lực tưới với tần suất đảm bảo tười từ 75% lên 85%. Ngoài ra, các hệ thống thủy lợi còn tưới cho 2.000ha rau màu, cây công nghiệp ngắn ngày và 1.900 ha nuôi trồng thủy sản; ngăn mặn, lũ sớm, lũ tiểu mãn cho 13.500ha; tiêu nước cho 7.500 ha đất nông nghiệp.

Đảm bảo nguồn nước tưới cho sản xuất nông nghiệp là một trong những nhiệm vụ quan trọng phát triển thủy lợi trên địa bàn. 

Hệ thống công trình thủy lợi đã hỗ trợ, tạo điều kiện phát triển đa dạng hóa cây trồng, chuyển dịch cơ cấu trong nông nghiệp, từng bước phục vụ cho phát triển công nghiệp (cấp nước cho Khu công nghiệp Quán Ngang huyện Gio Linh; nhà máy sắn An Thái huyện Cam Lộ...). Việc ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác thủy lợi đã được áp dụng nhiều công nghệ tiên tiến như ứng dụng công nghệ giám sát và điều khiển công trình thủy lợi từ xa (SCADA/MAC), ứng dụng công nghệ tin học trong mô phỏng dòng chảy lũ, dòng chảy kiệt, đánh giá chất lượng nước...

Quảng Trị là tỉnh có tiềm năng tài nguyên nước trung bình so với cả nước. Tuy nhiên, sự phân bố không đều giữa mùa mưa và mùa khô dẫn đến: Vào mùa khô, dòng chảy của các sông bị cạn kiệt là nguyên nhân gây nên hạn hán nghiêm trọng trong vùng, khoảng gần một nửa diện tích gieo trồng cây hàng năm vẫn chưa được đáp ứng đủ nước. Vì vậy cần nạo vét các hồ chứa để đảm bảo dung tích hồ, đủ nước phục vụ sản xuất trên tinh thần xã hội hóa việc thực hiện nạo vét.

Các công trình thủy lợi chủ yếu là các công trình đập dâng, kênh dẫn phục vụ tưới, tiêu, cấp nước. Công trình hồ chứa nước đại đa số là các công trình hồ chứa nhỏ có tràn tự do, không có dung tích phòng lũ nên khả năng cắt lũ, phòng lũ hạn chế. Các công trình thuỷ lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp phần lớn đã được xây dựng từ 15 - 20 năm và quy mô nhỏ. Đến nay, nhiều công trình đã xuống cấp, hiệu quả phục vụ thấp và chưa mang đặc thù của ngành đa mục tiêu. Như vậy, so với yêu cầu hiện tại các hệ thống thuỷ lợi vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong địa bàn tỉnh. 

Thời gian tới, địa phương này tiếp tục đầu tư, hoàn thiện hệ thống thuuyr lợi nhằm cấp đủ nước cho sinh hoạt nông thôn, sản xuất nông nghiệp; cấp và tạo nguồn cho khu đô thị, công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao từ hệ thống công trình thủy lợi; đặc biệt quan tâm đến những vùng thường xuyên thiếu nước; Cấp nước chủ động cho diện tích đất trồng lúa 2 vụ với mức đảm bảo tưới 85%, trong đó đến năm 2030 có 30%, năm 2050 có 60% diện tích trồng lúa thực hiện phương thức canh tác tiên tiến;

Đến năm 2030, diện tích cây trồng cạn được tưới đạt 70%, trong đó tưới tiên tiến, tiết kiệm nước đạt 30%; đến năm 2050 đạt 100%, trong đó tưới tiên tiến, tiết kiệm nước đạt 60%. Đảm bảo cấp, thoát nước chủ động cho nuôi trồng thủy sản thâm canh tập trung, công nghiệp, ứng dụng công nghệ cao, vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa có giá trị cao và các mục tiêu khác trong sản xuất nông nghiệp. Cấp nước cho hoạt động kinh tế ven biển, các đảo có đông dân cư, dịch vụ nghề cá. Bảo vệ, kiểm soát và ngăn chặn ô nhiễm nước trong hệ thống công trình thủy lợi đảm bảo chất lượng nước trong các hệ thống công trình thủy lợi đạt tiêu chuẩn cấp cho các hoạt động sử dụng nước.

Tỉnh Quảng Trị phát triển đồng bộ hệ thống thủy lợi đảm bảo nhiệm vụ tưới tiêu cũng như phòng chống thiên tai.   

Đối với tiêu, thoát nước: Chủ động tiêu thoát nước ra sông chính, tăng diện tích tiêu bằng động lực, đảm bảo tiêu thoát ở vùng đồng bằng, vùng thấp trũng phục vụ dân sinh, nông nghiệp với tần suất từ 5% đến 10%; đáp ứng yêu cầu tiêu thoát cho khu đô thị tiêu vào hệ thống công trình thủy lợi; Chủ động phòng, chống ngập lụt, úng cho các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao, khu vực dân cư nông thôn và các hoạt động kinh tế - xã hội khác;

Đối với phòng, chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu: Đến năm 2030, về cơ bản chủ động phòng, chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm thiểu tổn thất về người và tài sản của nhà nước, nhân dân. Đến năm 2050, chủ động phòng, chống thiên tai, ứng phó kịp thời với mọi trường hợp bất lợi nhất về thiên tai; góp phần bảo đảm an ninh, quốc phòng và xây dựng một xã hội an toàn hơn trước thiên tai.

Giảm thiệt hại do thiên tai gây ra; bảo đảm an toàn trước các tác động bất lợi do thiên tai về nước gây ra cho các đô thị, khu dân cư, hoạt động sản xuất trong điều kiện biến đổi khí hậu; Phát triển thủy lợi Quảng Trị theo hướng hiện đại hóa, đảm bảo phục vụ cấp nước cho nông nghiệp, sinh hoạt, công nghiệp, du lịch, dịch vụ và các ngành kinh tế khác. Bảo vệ, phát triển bền vững nguồn nước, phát huy tối đa tiềm năng lợi thế nguồn nước hiện có ở các lưu vực sông, suối; tổ chức quản lý, khai thác sử dụng có hiệu quả các công trình thủy lợi phục vụ đa mục tiêu trên địa bàn. Đảm bảo tiêu, thoát nước, chống ngập úng, bảo vệ môi trường sinh thái, chủ động phòng chống và giảm nhẹ thiết hại do nước gây ra, thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Xây dựng kế hoạch đầu tư phát triển hạ tầng phòng, chống thiên tai và thủy lợi có trọng tâm, trọng điểm theo hướng đồng bộ, hiện đại, áp dụng công nghệ mới, trong đó thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau: Tăng khả năng tích trữ, tạo nguồn nước thông qua nâng cao năng lực các công trình hiện có và tiếp tục xây dựng mới các công trình ở các nơi có điều kiện thuận lợi. Kết nối, liên kết nguồn nước giữa các địa phương, vùng, miền, lưu vực sông, hệ thống thủy lợi trên phạm vi toàn quốc nhằm điều hòa nguồn nước từ nơi thừa đến nơi thiếu.

Sở NN&PTNT tỉnh cho biết, đơn vị đang lập đề án khai thác tổng hợp, đa mục tiêu các hồ chứa thủy lợi trên địa bàn tỉnh. Mục tiêu của đề án nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế tại mỗi hồ chứa nước phù hợp với Quy hoạch phát triển vùng; đảm bảo phục vụ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, cấp nước sạch; an toàn đập; khai thác tổng hợp nguồn nước phục vụ đa mục tiêu. Tạo điều kiện cho các đơn vị được giao quản lý công trình điều hành, sử dụng nguồn nước hợp lý, nâng cao hiệu quả sử dụng đất vùng bán ngập, vùng phụ cận; đảm bảo an toàn công trình. Tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị quản lý công trình và các nhà đầu tư nghiên cứu, triển khai đầu tư, khai thác phát triển kinh tế đảm bảo theo đúng quy định của pháp luật. 

Hiện nay, cả nước có hơn 86.200 công trình thủy lợi, gồm 6.750 hồ chứa thủy lợi và 592 đập dâng, 19.416 trạm bơm, 27.754 cống và 291.013 km kênh mương các loại. Cục Thủy lợi cho biết, hệ thống công trình thủy lợi đã được xây dựng bảo đảm tưới cho 6,889 triệu héc-ta lúa, trong đó vụ đông xuân là 2,870 triệu héc-ta, hè thu 1,80 triệu héc-ta, mùa 1,455 triệu héc-ta và thu đông 698.000 ha Ngoài ra, các công trình thủy lợi cũng cấp nước cho hơn 686.000 ha nuôi trồng thủy sản và cấp nước cho 951 khu công nghiệp với tổng lưu lượng khoảng 6,2 triệu mét khối/ngày, đêm. Các công trình thủy lợi góp phần quan trọng điều hòa nguồn nước, phòng chống thiên tai liên quan đến nước như: Hạn hán, xâm nhập mặn, lũ lụt…; bảo đảm an ninh nguồn nước, bảo vệ môi trường sinh thái gắn với nước.

Hương Giang