Phát triển chăn nuôi theo hướng kinh tế tuần hoàn

TMO - Để phát triển ngành chăn nuôi có hiệu quả và bền vững, việc ứng dụng có hiệu quả tiến bộ khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất chăn nuôi, thúc đẩy tái sử dụng chất thải từ hoạt động này theo mô hình kinh tế tuần hoàn, góp phần nâng cao giá trị sản xuất ngành chăn nuôi, ngăn ngừa nguy cơ ô nhiễm môi trường. 

Phát triển chăn nuôi theo mô hình kinh tế tuần hoàn là việc triển khai các loại hình, phương thức, công nghệ chăn nuôi gắn với giảm tiêu hao nguyên liệu đầu vào, hạn chế phát thải đầu ra, xử lý tối ưu chất thải chăn nuôi làm đầu vào cho trồng trọt, thủy sản và lâm nghiệp. Trong định hướng phát triển nông nghiệp, chăn nuôi phải gắn với trồng trọt và các ngành khác để hình thành chuỗi kinh tế tuần hoàn. Chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp là nguồn tài nguyên quý cần khai thác hiệu quả. Việc xử lý và tái sử dụng chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp là trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Thời gian qua, ngành chăn nuôi ghi nhận bước tăng trưởng mạnh về đàn vật nuôi và sản lượng vật nuôi. Hiện, số lượng đàn lợn cả nước đạt hơn 28,8 triệu con, đàn trâu bò đạt hơn 8,9 triệu con, đàn gia cầm đạt 533 triệu con. Sản lượng thịt, trứng, sữa cơ bản đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Theo ước tính của Cục Chăn nuôi, trong giai đoạn 2018-2022, mỗi năm cả nước có trung bình 60 triệu tấn phân và trên 290 triệu m3 nước thải chăn nuôi được thải ra từ các loại vật nuôi cần phải được xử lý, tái sử dụng để bảo vệ môi trường.

Với số lượng đàn vật nuôi gia tăng nhanh chóng, việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong chăn nuôi góp phần hạn chế phát thải đầu ra, xử lý tối ưu chất thải từ hoạt động này. 

Hà Nội hiện có diện tích đất sản xuất nông nghiệp hơn 197 nghìn ha, chiếm 58,9% tổng diện tích đất tự nhiên; tổng đàn trâu hiện có 28,7 nghìn con, đàn bò 128,4 nghìn con, đàn lợn 1,5 triệu con, đàn gia cầm 38,7 triệu con, đàn chó mèo 438 nghìn con; có 6515 trang trại chăn nuôi và 730 cơ sở, điểm, hộ giết mổ. Chính từ số lượng, quy mô này đã tạo một lượng chất thải lớn chất thải rắn (phân, chất độn chuồng, thức ăn thừa…) ước khoảng 4,35 triệu tấn/năm; chất thải lỏng (nước tiểu, nước rửa chuồng, sân chơi….) ước khoảng 2640,05 triệu lít/năm; chất thải từ các cơ sở giết mổ gia súc gia cầm, tiêu huỷ gia súc mắc bệnh, từ các dụng cụ hoá chất sử dụng trong chăn nuôi, phòng trị bệnh.

Chất thải trong chăn nuôi nếu xử lý triệt để thì sẽ là nguồn phân bón dồi dào phục vụ cho cây trồng, giảm đầu tư phân bón đối với trồng trọt, cải tạo chất lượng đất. Những lợi ích cụ thể như sử dụng phân gia súc làm phân bón không chỉ làm tăng năng suất cây trồng, mà còn đem lại nhiều lợi ích khác cho môi trường. Tận dụng được nguồn phân động vật bón cây, nhưng không gây ô nhiễm môi trường tự nhiên và tiết kiệm đáng kể tiền mặt dùng để mua phân bón. Nếu có phân động vật bán thì hiệu quả chăn nuôi lại tăng thêm. Phân hữu cơ có tác dụng cải tạo đất, tăng độ xốp, khả năng giữ ẩm và độ màu mỡ của đất. Bón phân hữu cơ làm chất lượng nông sản tốt hơn, thơm ngon và an toàn hơn…

Tại Đồng Nai, địa phương này hiện có lượng chăn nuôi lớn nhất cả nước (riêng với đàn lợn, số lượng đã lên tới 2,6 triệu con), tỉnh đang áp dụng các mô hình tuần hoàn nông nghiệp như mô hình nuôi ruồi cánh đen, áp dụng công nghệ tiên tiến nhất giúp các phụ phẩm được sử dụng gần như triệt để. Sở NN&PTNT tỉnh Đồng Nai cho biết, sản lượng phân hữu cơ sử dụng từ phụ phẩm chăn nuôi của tỉnh là 2 triệu tấn/năm. Thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung nâng cao nhận thức người dân, nâng cao năng lực đầu tư, nghiên cứu, tận dụng công nghệ, tạo động lực cho người dân, doanh nghiệp đầu tư nông nghiệp tuần hoàn thông qua hỗ trợ vốn, chính sách ưu tiên, liên kết các thành phần kinh tế theo chuỗi giá trị.

Đệm lót sinh học được các địa phương sử dụng phổ biến, nhằm tái sử dụng chất thải từ hoạt động chăn nuôi. Ảnh: BCT. 

Toàn tỉnh Bình Phước hiện có 13.800 ha tiêu, phát triển mô hình trồng tiêu kết hợp nuôi dê đang được nông dân trên địa bàn tỉnh triển khai. Điều này góp phần không nhỏ vào bảo vệ môi trường, phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Bình Phước hiện có khoảng 157.000 con dê và chăn nuôi dê đang mang lại hiệu quả kinh tế tương đối cao, bởi chi phí thấp, thức ăn cho dê chủ yếu là cây cỏ và tận dụng phế - phụ phẩm nông nghiệp. Để giữ diện tích hồ tiêu, nhiều hộ đã trồng xen cỏ, tận dụng lá cây keo, anh đào từ các trụ tiêu làm nguồn thức ăn phát triển đàn dê, tăng thu nhập trên cùng đơn vị diện tích. Phân dê dùng bón cho cây tiêu, vừa giảm chi phí vừa giảm ô nhiễm môi trường và cây phát triển bền vững.

Trong những năm gần đây, tại Việt Nam, việc áp dụng khoa học công nghệ trong chăn nuôi, thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn đã nâng cao giá trị, gia tăng sản phẩm nông nghiệp, sản phẩm chăn nuôi đang được đẩy mạnh triển khai. Thời gian qua, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã và đang triển khai một số mô hình phát triển chăn nuôi tuần hoàn, trong đó có ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để sử dụng phế phụ phẩm trong nông nghiệp như là một nguồn lợi nhằm nâng cao giá trị trong sản xuất nông nghiệp.

Cụ thể, triển khai mô hình chăn nuôi lợn, trồng trọt theo hướng hữu cơ tại 6 tỉnh gồm Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Nam Định, Quảng Bình, Huế, Đồng Nai với quy mô 2.700 con lợn thịt. Mô hình vỗ béo bò thịt và xử lý môi trường bằng chế phẩm sinh học kết hợp trồng trọt tại Hòa Bình, Vĩnh Phúc, Nam Định, Thái Bình, Hà Nội, Yên Bái, Hà Giang, Phú Thọ, Bắc Giang, Điện Biên.

Theo đánh giá, những mô hình này đã mang lại hiệu quả nhất định, song vẫn gặp nhiều khó khăn. Một số địa phương chưa có chính sách hỗ trợ tài chính, đất đai, nguồn lực nên chưa phát triển kinh tế tuần hoàn, chăn nuôi tuần hoàn gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm; phụ phẩm nông nghiệp chưa được tái sử dụng triệt để, vẫn còn tình trạng lãng phí, gây ô nhiễm môi trường.

Cục Chăn nuôi, cho rằng cần có những giải pháp về cơ chế, chính sách hỗ trợ tài chính, đất đai, nguồn lực cho các trang trại xây dựng hệ thống xử lý chất thải, đáp ứng quy định pháp luật về môi trường; hoặc có chính sách về giá điện từ khí sinh học để khuyến khích các cơ sở chăn nuôi lớn khai thác hết lượng khí sinh học dư thừa; tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Bộ tài liệu kỹ thuật hướng dẫn quy trình thu gom, xử lý chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp cho mục đích khác.

Để phát triển chăn nuôi tuần hoàn trong thời gian tới, các cơ quan chức năng cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức và chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới trong xử lý chất thải chăn nuôi, phụ phẩm nông nghiệp. Tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ tiên tiến để phát triển kinh tế tuần hoàn, chăn nuôi tuần hoàn, ứng dụng công nghệ thông tin, thu thập, tổng hợp, phân tích, đánh giá, đề xuất quy trình, quy chuẩn phù hợp từng đối tượng, lĩnh vực và vùng miền. Bên cạnh đó, cũng cần thực hiện việc tổ chức sản xuất theo hướng liên kết giữa tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp và người sản xuất (chăn nuôi, trồng trọt, thủy sản), chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Đồng thời, khuyến khích áp dụng quy trình thực hành nông nghiệp tốt, hữu cơ, theo hướng hữu cơ, an toàn… quản lý và tái tạo tài nguyên theo một chu trình khép kín, hạn chế tối đa lượng phế thải, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh về giá trị sản phẩm; giảm tác động tiêu cực đến môi trường, bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe của con người.

Thu Hằng