Phân định rạch ròi giữa ‘chất thải’ và ‘phế liệu’

TMO – Một số ý kiến kiến nghị làm rõ các định nghĩa về thu gom, công nhận sản phẩm sau tái chế và minh bạch hóa cơ chế quản lý, sử dụng quỹ EPR. Đặc biệt, cần quy định nguyên tắc tính phí FS (đóng góp tái chế) rõ ràng, tránh tăng đồng thời tỷ lệ tái chế bắt buộc và phí FS trong cùng một năm; sớm có chính sách hỗ trợ hình thành hạ tầng tái chế trong nước để doanh nghiệp thực thi hiệu quả.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, đặc biệt là nội dung liên quan đến thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu (EPR) được xây dựng theo nguyên tắc không làm thay đổi chính sách hiện hành; kế thừa và tích hợp các quy định đã có; quy định cụ thể một số trường hợp đặc thù phát sinh trong thực tiễn; bổ sung, hoàn thiện quy dịnh về cơ chế hỗ trợ tài chính từ nguồn đóng góp của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu để tái chế sản phẩm, bao bì, xử lý chất thải.

Dự thảo Nghị định quy định bổ sung các nội dung liên quan đến việc hỗ trợ hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì, xử lý chất thải (gồm: đối tượng, hình thức hỗ trợ; nguyên tắc quản lý, cách thức phân bổ tiền hỗ trợ; các bước triển khai thực hiện hỗ trợ và việc giải ngân tiền hỗ trợ). Trong đó, các gói hỗ trợ tái chế được xác định theo từng loại sản phẩm, bao bì, trên cơ sở năng lực và công suất tái chế thực tế của các cơ sở tái chế, nhằm huy động tối đa sự tham gia của doanh nghiệp tái chế vừa và nhỏ, doanh nghiệp tư nhân có năng lực phù hợp; qua đó thúc đẩy phát triển mạng lưới tái chế trong nước theo hướng đa dạng, cạnh tranh và minh bạch, góp phần phát triển khu vực kinh tế tư nhân.

(Ảnh minh họa)

Các nguồn kinh phí hỗ trợ xử lý chất thải được phân bổ cho các địa phương theo các tiêu chí định lượng, rõ ràng như quy mô dân số, diện tích khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn... UBND cấp tỉnh chủ động quyết định việc sử dụng kinh phí được phân bổ cho các hoạt động xử lý chất thải trên địa bàn và chịu trách nhiệm toàn diện về việc sử dụng kinh phí theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng quy định cụ thể các nội dung liên quan đến quản lý, giám sát thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu (EPR) gồm: Hệ thống thông tin EPR quốc gia; quy định việc tổ chức quản lý, giám sát, hỗ trợ việc thực hiện trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu.

Với nội dung nêu trên, các chuyên gia kiến nghị cần làm rõ các định nghĩa về thu gom, công nhận sản phẩm sau tái chế và minh bạch hóa cơ chế quản lý, sử dụng quỹ EPR. Đặc biệt, cần quy định nguyên tắc tính phí FS (đóng góp tái chế) rõ ràng, tránh tăng đồng thời tỷ lệ tái chế bắt buộc và phí FS trong cùng một năm; sớm có chính sách hỗ trợ hình thành hạ tầng tái chế trong nước để doanh nghiệp thực thi hiệu quả; mở rộng ưu đãi cho các doanh nghiệp sản xuất có sáng kiến giảm thiểu rác thải (giảm trọng lượng chai, dùng nhựa tái chế...). Đáng chú ý, theo chuyên gia, cần làm rõ định nghĩa "tái chế", phân định rạch ròi giữa "chất thải" và "phế liệu" để tránh vướng mắc pháp lý, đồng thời khơi thông cơ chế chi từ quỹ EPR hỗ trợ doanh nghiệp.

Các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương đánh giá cao Dự thảo Nghị định đã có những quy định miễn trừ hợp lý cho doanh nghiệp nhỏ (doanh thu dưới 30 tỷ đồng) và cho phép nhiều hình thức lựa chọn thực hiện nghĩa vụ EPR. Tuy nhiên, các quy định về công thức tính toán, hồ sơ chứng từ, kiểm toán khí thải và tài chính mang tính kỹ thuật rất cao, nên cần có tài liệu hướng dẫn chi tiết và các chương trình tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật cụ thể.

Lo ngại vấn đề "lệch" giữa yêu cầu pháp lý và năng lực thực tế, có ý kiến cho rằng, hệ thống tái chế tại các địa phương còn hạn chế về công nghệ, chưa đáp ứng được nhu cầu xử lý các sản phẩm công nghệ cao như pin, thiết bị điện tử hay phương tiện giao thông. Do đó, việc triển khai Nghị định cần sự đồng bộ với quy hoạch phát triển ngành tái chế để tránh tình trạng "có quy định nhưng không có nơi xử lý".

Liên quan đến quy định "phương tiện giao thông thải bỏ chưa phá dỡ thì chưa coi là chất thải", đề nghị cần xem xét lại kỹ lưỡng, vì tiềm ẩn rủi ro lớn về môi trường do rò rỉ các chất thải nguy hại như dầu nhớt, axit. Kiến nghị bổ sung cơ chế phân bổ nguồn lực xuống tận UBND cấp xã để đảm bảo kinh phí cho cấp cơ sở thực hiện nhiệm vụ thu gom, xử lý.

Các địa phương cũng đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ dữ liệu từ Hệ thống thông tin EPR quốc gia; đẩy mạnh chuyển đổi số toàn trình quy trình EPR nhằm đảm bảo tính minh bạch, khách quan trong quản lý. Một số bộ, ngành cũng đề nghị quy định rõ danh mục thông tin chia sẻ giữa cơ quan Thuế, Hải quan và ngành môi trường ngay trong Nghị định để đảm bảo tính khả thi. Kiến nghị loại bỏ quy định về Hội đồng EPR và trách nhiệm của chủ phương tiện giao thông ra khỏi phạm vi điều chỉnh do chưa phù hợp cơ sở pháp lý. Đồng thời nêu cảnh báo nguy cơ "hợp thức hóa" hàng nhập lậu thông qua quy định cho phép sử dụng bao bì thải bỏ của nhà sản xuất khác để tái chế…/.

PHẠM DUNG