Nghị định sàn giao dịch carbon: Kiểm chứng sự sẵn sàng, phản ứng của doanh nghiệp

TMO – Với dự thảo Nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước, nhiều ý kiến đề nghị chỉnh sửa kỹ thuật đối với quy định về lựa chọn ngân hàng thanh toán; giải quyết tranh chấp và hành vi bị cấm, nhằm bảo đảm tính minh bạch, khả thi và phù hợp pháp luật; xem xét mở rộng đối tượng tham gia thị trường, đặc biệt là đối với tín chỉ carbon nhằm giúp thị trường vận hành hiệu quả hơn, nhưng cần tính toán chặt chẽ để không ảnh hưởng đến cam kết quốc tế của Việt Nam.

Theo đó, tại cuộc họp nghe báo cáo Dự thảo Nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước vừa diễn ra mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết, trong bối cảnh thế giới đang thúc đẩy các cam kết cắt giảm khí thải, tiến tới giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, nhiều quốc gia đã hình thành thị trường trao đổi tín chỉ carbon, cả bắt buộc lẫn tự nguyện. Tuy nhiên, để thị trường carbon vận hành hiệu quả, cần có chính sách đồng bộ từ cấp hạn ngạch, giám sát triển khai, cũng như sử dụng các công cụ kinh tế như thuế để tạo cầu.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì họp nghe báo cáo Dự thảo Nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước. Ảnh: MK

Việc ban hành Nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước sẽ tạo bước thử nghiệm quan trọng để kiểm chứng mức độ sẵn sàng, phản ứng của doanh nghiệp Việt Nam trước các cơ chế quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Về cơ quan quản lý, yêu cầu cần tách bạch giữa quản lý nhà nước và vận hành sàn giao dịch, "rõ chức năng, rõ thẩm quyền, rõ trách nhiệm, rõ quyền hạn, để tránh chồng chéo.

Tại cuộc họp, đại diện Bộ Tài chính cho biết, hàng hóa trên sàn giao dịch carbon là hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon theo quy định. Chủ thể tham gia giao dịch gồm các cơ sở được phân bổ hạn ngạch, các tổ chức có tín chỉ carbon trên lãnh thổ Việt Nam, cùng những tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính. Công ty chứng khoán được tham gia với vai trò trung gian khớp lệnh, thanh toán, nhưng không trực tiếp giao dịch nhằm hạn chế đầu cơ.

Dự thảo cũng quy định rõ các hành vi không được phép như thao túng giá, cấu kết, tung tin sai sự thật, lợi dụng lỗ hổng công nghệ để chiếm đoạt hạn ngạch hoặc tín chỉ carbon. Một điểm nhấn quan trọng là dự thảo xác định rõ quyền và nghĩa vụ của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội trong việc tham gia vận hành sàn giao dịch carbon. Việc tận dụng hạ tầng sẵn có của thị trường chứng khoán sẽ tiết kiệm chi phí, đồng thời bảo đảm an toàn, hạn chế rủi ro trong giao dịch. Trong giai đoạn đầu, công ty chứng khoán sẽ làm trung gian để kiểm soát số dư, tránh tình trạng đặt lệnh không có tiền hoặc không có hàng.

Về thanh toán, dự thảo cho phép lựa chọn ngân hàng thương mại đáp ứng điều kiện cần thiết để làm ngân hàng thanh toán. Trong thời gian thí điểm, các đơn vị cung cấp dịch vụ không thu phí, và sẽ bắt đầu thu phí từ năm 2029.

Về giám sát, Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm toàn diện về hàng hóa đưa vào giao dịch, phân bổ hạn ngạch và quản lý tín chỉ carbon. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có trách nhiệm phối hợp kiểm tra. Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam giám sát Sở Giao dịch Hà Nội. Sở Giao dịch Hà Nội giám sát các hoạt động giao dịch của thành viên. Tổng Công ty Lưu ký giám sát thành viên lưu ký. Các thành viên giao dịch chịu trách nhiệm giám sát hoạt động của khách hàng mở tài khoản và tham gia mua bán. Việc phân công trách nhiệm được thiết kế theo nguyên tắc "một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì", bảo đảm rõ ràng, minh bạch.

Việt Nam có tiềm năng lớn phát triển thị trường carbon. (Ảnh minh họa)

Hai vấn đề còn có ý kiến khác nhau, đó là trách nhiệm quản lý, giám sát sàn giao dịch carbon và cơ chế lựa chọn ngân hàng thanh toán. Việc ban hành nghị định sẽ tạo hành lang pháp lý cần thiết cho việc hình thành và vận hành thị trường carbon trong nước, đồng thời chuẩn bị cho Việt Nam tham gia sâu hơn vào cơ chế trao đổi tín chỉ carbon quốc tế trong thời gian tới.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần phân định rõ trách nhiệm quản lý giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính. Theo đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chịu trách nhiệm đảm bảo doanh nghiệp được cấp hạn ngạch, tín chỉ là hợp pháp, hàng hóa đủ điều kiện. Bộ Tài chính đảm nhiệm quản lý vận hành, giám sát nghiệp vụ thị trường và xử lý vi phạm.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, cơ quan này đang xây dựng hệ thống đăng ký tín chỉ carbon, phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia chứng khoán để hai hệ thống này liên thông. Doanh nghiệp có tín chỉ sẽ được ghi nhận trong hệ thống đăng ký và chuyển sang cơ quan lưu ký. Chủ thể muốn giao dịch sẽ làm việc với bên lưu ký và sở giao dịch chứng khoán. Ngược lại, thông tin từ giao dịch cũng được trả về hệ thống đăng ký để phục vụ việc đo đếm, theo dõi sự tuân thủ và báo cáo quốc tế.

Bên cạnh đó, các ý kiến cũng đề nghị chỉnh sửa kỹ thuật đối với quy định về lựa chọn ngân hàng thanh toán; giải quyết tranh chấp và hành vi bị cấm, nhằm bảo đảm tính minh bạch, khả thi và phù hợp pháp luật; xem xét mở rộng đối tượng tham gia thị trường, đặc biệt là đối với tín chỉ carbon nhằm giúp thị trường vận hành hiệu quả hơn, nhưng cần tính toán chặt chẽ để không ảnh hưởng đến cam kết quốc tế của Việt Nam…/.

PHẠM DUNG