Ngành nông nghiệp Điện Biên chủ động thích ứng biến đổi khí hậu

TMO - Biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, gây sức ép lớn lên hoạt động sản xuất nông nghiệp của tỉnh Điện Biên. Để giảm thiểu rủi ro và tạo nền tảng phát triển dài hạn, ngành nông nghiệp đã chủ động xây dựng các kịch bản ứng phó, áp dụng mô hình sản xuất thích ứng, giúp nông dân ổn định sinh kế.

Trước những biến động bất thường của thời tiết, ngành nông nghiệp tỉnh Điện Biên đang triển khai nhiều giải pháp chủ động nhằm giảm thiểu rủi ro và bảo đảm ổn định sản xuất.

Theo đó, các địa phương trong tỉnh tập trung rà soát, điều chỉnh lịch thời vụ cho phù hợp với diễn biến thời tiết; đồng thời chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại những khu vực đất dốc, dễ hạn hán hoặc thiếu nước tưới. Nhiều mô hình sản xuất ứng dụng khoa học – công nghệ được đưa vào thực tiễn như hệ thống tưới tiết kiệm, giống lúa chịu hạn, cây trồng bản địa có khả năng chống chịu cao.

Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp tăng cường tập huấn, hướng dẫn nông dân kỹ năng nhận diện nguy cơ thiên tai và điều chỉnh phương thức canh tác theo hướng linh hoạt, bền vững. Công tác quản lý tài nguyên nước và bảo vệ rừng cũng được chú trọng, nhằm nâng cao khả năng phòng hộ, giảm thiểu xói mòn và lũ quét.

Theo thống kê, tính đến tháng 11/2025, tỉnh Điện Biên phải hứng chịu nhiều đợt thiên tai với nhiều loại hình khắc nghiệt. Trong tháng 7 đến tháng 9/2025, các đợt mưa lớn gây lũ quét, sạt lở đất trên diện rộng đã khiến 1.509,25ha lúa, hoa màu, thủy sản bị thiệt hại; 4.144 con gia súc, gia cầm bị chết, ảnh hưởng nghiêm trọng sản xuất nông nghiệp địa phương.

Trước thách thức đó, ngành Nông nghiệp tỉnh đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều giải pháp thích ứng, nhằm hạn chế rủi ro, giảm thiểu thiệt hại và giữ vững nhịp sản xuất ổn định, bền vững cho người dân. Trong đó, tái cơ cấu và chuyển đổi cơ cấu cây trồng được xác định là một trong những giải pháp trọng tâm, mang tính chiến lược của ngành Nông nghiệp Điện Biên trong nỗ lực thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ngành nông nghiệp Điện Biên bị thiệt hại nặng nề do thiên tai. (Ảnh minh hoạ: MT). 

Thời gian qua, các địa phương chủ động hỗ trợ, khuyến khích nông dân chuyển đổi linh hoạt, lựa chọn những loại cây trồng phù hợp với điều kiện khí hậu từng vùng. Giai đoạn 2021 - 2025, toàn tỉnh đã chuyển đổi 8.304,75ha đất trồng lúa sang các loại cây trồng khác, trong đó: Đất lúa 2 vụ 147,14ha; đất lúa 1 vụ 599,3ha và đất lúa nương 5.296,97ha.

Riêng năm 2025, tổng diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa là 448,96ha; các diện tích được chuyển đổi đa số là trên đất lúa nương, chiếm 81,75% tổng diện tích thực hiện. Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa giúp thích ứng với biến đổi khí hậu, mang lại hiệu quả kinh tế, tạo nguồn thu nhập ổn định cho nông dân. Theo đánh giá, tùy vào loại cây trồng chuyển đổi, giá trị kinh tế có thể cao gấp 3 - 5 lần so với trồng lúa một vụ hoặc lúa nương. Hiện nay, nhận thức của người dân về chuyển đổi cây trồng đã có sự thay đổi tích cực, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống.

Bên cạnh đó, các địa phương cũng đang từng bước hình thành các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh rau màu, cây hàng năm, cây ăn quả, cà phê, mắc ca... tạo nền tảng vững chắc cho quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng bền vững và hiệu quả hơn. Biến đổi khí hậu đã tác động tiêu cực khiến nhiều diện tích đất nương tại xã Mường Nhà bị bạc màu. Người dân canh tác ngô, lúa nương ngày càng kém hiệu quả.

Trước thực trạng đó, từ năm 2018, xã Mường Nhà đã vận động người dân chuyển đổi cây trồng trên nương sang trồng cây dứa mật - loại cây phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng địa phương. Đến nay, Mường Nhà đã hình thành vùng trồng 230ha dứa mật, cho sản lượng hơn 5.000 tấn mỗi năm, trở thành nguồn thu nhập ổn định, đem lại giá trị kinh tế cao cho người dân.

Giai đoạn 2026 - 2030, xã Mường Nhà tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu dứa mật theo hướng ứng dụng khoa học - kỹ thuật, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ. Xã đặt mục tiêu đến năm 2030 nâng diện tích dứa mật lên 500ha; riêng năm 2026 trồng mới 80ha. Lãnh đạo UBND xã Mường Nhà cho biết, mục tiêu này gắn với yêu cầu phát triển vùng nguyên liệu quy mô lớn, hình thành chuỗi liên kết chặt chẽ giữa người dân - hợp tác xã - doanh nghiệp, qua đó bảo đảm đầu ra ổn định, giữ gìn môi trường sinh thái và nâng cao thu nhập cho người dân.

Người dân đẩy mạnh ứng dụng hệ thống tưới nhỏ giọt trong canh tác nông nghiệp. (Ảnh: BH). 

Thực tế cho thấy, các mô hình liên kết bước đầu mang lại hiệu quả rõ rệt, người dân được tiếp cận kỹ thuật mới, giảm chi phí sản xuất và yên tâm về thị trường tiêu thụ. Đặc biệt, việc chuyển đổi từ cây trồng truyền thống sang dứa mật đã giúp giảm đáng kể rủi ro trước những tác động ngày càng khó lường của biến đổi khí hậu.

Để ứng phó, thích ứng với biến đổi khí hậu, Điện Biên đã và đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp. Nhờ đó, đến hết năm 2025, toàn tỉnh có gần 31.000ha cây trồng áp dụng quy trình IPM/IPHM, trong đó: Lúa ruộng 9.298,8ha; lúa nương 1.500ha; ngô 5.000ha; cây ăn quả 4.700ha; cây công nghiệp 4.300ha và cây lâm nghiệp 6.200ha.

Cùng với đó, các sở ngành chuyên môn cũng thường xuyên ưu tiên nguồn vốn để triển khai các dự án ứng dụng khoa học vào sản xuất để thích ứng với biến đổi khí hậu. Đặc biệt, tháng 12/2022, Sở Khoa học và Công nghệ triển khai dự án ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong nhân giống, trồng mới và thâm canh giống cam V2, bưởi da xanh theo hướng sản xuất hàng hóa chất lượng cao.

Sau gần 36 tháng, dự án đã xây dựng thành công vườn nhân giống 5.000 cây/năm; mô hình trồng mới 3ha bưởi da xanh; mô hình thâm canh 1,5ha cam V2 cho năng suất đạt 60 - 80kg/cây và 10ha bưởi cho năng suất đạt 80 - 100kg/cây.

Cùng với đó, dự án còn tổ chức đào tạo, chuyển giao kỹ thuật cho 10 kỹ thuật viên và 200 lượt nông dân, góp phần nâng cao trình độ canh tác, hướng tới sản xuất cam, bưởi hàng hóa chất lượng cao và bền vững.

Chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu đang trở thành yêu cầu cấp thiết đối với ngành nông nghiệp Điện Biên trong giai đoạn hiện nay. Những năm gần đây, các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán cục bộ, mưa lớn bất thường, sâu bệnh phát sinh ngoài quy luật đã gia tăng, gây ảnh hưởng rõ rệt đến năng suất, chất lượng cây trồng.

Trong bối cảnh đó, các giải pháp chuyển đổi cơ cấu sản xuất, áp dụng công nghệ, tăng cường quản lý tài nguyên và nâng cao năng lực cho nông dân cho thấy tính phù hợp và hiệu quả bước đầu. Tuy nhiên, để thích ứng một cách bền vững, ngành nông nghiệp tỉnh cần tiếp tục củng cố hệ thống cảnh báo sớm thiên tai, mở rộng các mô hình sản xuất thông minh khí hậu, đồng thời huy động sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp trong quá trình triển khai.

Sự chủ động của ngành nông nghiệp Điện Biên không chỉ giúp bảo vệ sinh kế người dân mà còn góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, hướng tới một nền nông nghiệp an toàn, hiện đại và có khả năng chống chịu tốt hơn trước tác động ngày càng lớn của biến đổi khí hậu.

Thanh Dung