Mở rộng diện tích cây trồng xen trong vườn cà phê vùng Tây Nguyên

TMO - Theo Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tại các tỉnh Tây Nguyên những năm qua, việc trồng xen cây công nghiệp và cây ăn quả trong vườn cà phê đã mang lại thu nhập ổn định và bền vững hơn, đặc biệt hiệu quả kinh tế cao khi trồng xen sầu riêng, bơ và hồ tiêu.

Đến nay, diện tích trồng cà-phê khu vực Tây Nguyên khoảng 614 nghìn ha với sản lượng đạt hơn 1,7 triệu tấn. Trong đó, tỉnh Ðắk Lắk có diện tích gần 210 nghìn ha, Lâm Ðồng 173 nghìn ha, Ðắk Nông 130 nghìn ha.

Theo báo cáo của các Sở NN&PTNT, vùng Tây Nguyên có 163.500 ha các loại cây trồng được trồng xen trong vườn cà phê, bằng 25,1% tổng diện tích cà phê. Các loại cây ăn quả được trồng xen như: sầu riêng, bơ, hồng; cây công nghiệp được trồng xen như: hồ tiêu, mắc ca, điều, dâu tằm..

Các tỉnh có diện tích trồng xen lớn là Đắk Lắk có 81.400 ha, bằng 38,1% tổng diện tích cà phê của tỉnh; Đắk Nông có 51.200 ha, bằng 38%; Lâm Đồng có 23.000 ha, bằng 13,1%; Kon Tum có 5.900 ha, bằng 20,5%; Gia Lai có 1.600 ha, bằng 1,6%.

Các đối tượng trồng xen trong vườn cà phê như: cây ăn quả 58.500 ha; trong đó sầu riêng 28.500 ha, bơ 28.100 ha, hồng 1.400 ha, cây ăn quả khác 600 ha. Trồng xen cây công nghiệp 62.700 ha, gồm: hồ tiêu 49.800 ha; điều 7.300 ha; mắc ca 5.000 ha; dâu tằm 600 ha; cây trồng khác 9.200 ha.

Việc trồng xen cây ăn quả, cây công nghiệp trên diện tích đất trồng cà phê tại các vùng Tây Nguyên đem lại hiệu quả kinh tế ổn định 

Theo Cục Trồng trọt, trồng xen cây công nghiệp và cây ăn quả lâu năm trên vườn cà phê như hồ tiêu, sầu riêng, bơ, điều... nhằm đa dạng hóa sản phẩm, tạo thêm việc làm, nâng cao và ổn định thu nhập cho người dân, hạn chế được những rủi do về giá cả và biến động của thị trường, góp phân ổn định diện tích ca phê. Ngoài ra, còn có tác dụng làm cây che bóng, chắn gió cho cà phê, hạn chế bốc hơi nước, giữ ẩm cho cà phê, phát triển bền vững trong điều kiện biến đổi khí hậu.

Việc trồng xen trong vườn cà-phê bước đầu mang lại thu nhập ổn định và bền vững hơn. Ðặc biệt, việc trồng xen sầu riêng, bơ và hồ tiêu trong vườn cà-phê cho hiệu quả kinh tế cao. Ðiển hình như tỉnh Lâm Ðồng lợi nhuận trồng xen cây sầu riêng đạt 265 triệu đồng/ha, cây bơ 236 triệu đồng/ha, măng cụt 225 triệu đồng/ha.

Tỉnh Kon Tum lợi nhuận trồng xen với cây sầu riêng đạt 500 triệu đồng/ha, cây bơ 100 triệu đồng/ha; tỉnh Gia Lai lợi nhuận trồng xen với cây sầu riêng đạt 225 triệu đồng/ha, cây bơ 77 triệu đồng/ha; tỉnh Ðắk Lắk lợi nhuận trồng xen với cây sầu riêng đạt từ 200 đến 350 triệu đồng/ha, cây bơ từ 100 đến 150 triệu đồng/ha. Cũng theo thống kê của các địa phương, lợi nhuận khi trồng xen hồ tiêu đạt hiệu quả kinh tế tăng từ 20% đến 30% so với trồng thuần.

Mô hình trồng xen đinh lăng trên diện tích trồng cà phê tại Gia Lai 

Cùng với việc trồng xen cây ăn quả, cây công nghiệp thì việc tái canh, ghép cải tạo cà-phê cũng đang được các địa phương quan tâm triển khai.  Từ năm 2011 đến 2021, khu vực Tây Nguyên đã thực hiện được 166.796 ha tái canh và ghép cải tạo cà-phê. Riêng năm 2021, ước tái canh và ghép cải tạo của các tỉnh thực hiện là 14,8 nghìn ha, trong đó tái canh 10,6 nghìn ha, ghép cải tạo 4,2 nghìn ha. Hầu hết diện tích cà-phê tái canh được trồng bằng giống mới, cây sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao, chất lượng tốt và mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt.

Mặc dù quy trình kỹ thuật trồng xen canh đã được ban hành, tuy nhiên quy trình cụ thể cho từng loại cây trồng như hồ tiêu, sầu riêng, bơ, điều,... mới bước đầu được áp dụng, do vậy một số kỹ thuật như: giống, mật độ trồng, bón phân, tưới nước, tạo hình cho cây trồng xen và cây cà phê chưa được tổng kết cụ thể để có điều chỉnh phù hợp.  

Việc trồng xen cây công nghiệp, cây ăn quả lâu năm trong cà phê thiếu sự gắn kết doanh nghiệp về đầu ra cho sản phẩm nhất là vùng sâu vùng xa, hiệu quả trồng xen chưa cao. Thời điểm ra hoa, đậu quả của các loại cây trồng trên vườn có trồng xen là khác nhau nên gây khó khăn cho việc chăm sóc. Nếu người sản xuất chọn một cây trồng xen để ưu tiên đầu tư chăm sóc nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao theo giá trị tại thời điểm, có thể ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển, chất lượng cà phê.

Nhằm bảo đảm việc trồng xen trong vườn cà-phê mang lại hiệu quả cao, thời gian tới, các địa phương cần xác định cây trồng xen cụ thể, phù hợp, bảo đảm thu nhập cho người dân; rà soát, xác định vùng trồng xen tập trung có liên kết để bảo đảm đầu ra ổn định cho nhân dân; khuyến cáo nhân dân bảo đảm mật độ, diện tích trồng xen hợp lý. 

Ðối với tái canh, ghép cải tạo cần xây dựng kế hoạch và triển khai cụ thể cho từng năm; vận dụng cơ chế, chính sách hiện có để đẩy mạnh tái canh cà-phê; tuyên truyền để người dân thấy được lợi ích khi tham gia chương trình tái canh, ghép cải tạo.

Bích Hồng