Kỳ vọng những gì ở COP30?

TMO – COP30 không có một chủ đề hay mục tiêu duy nhất mà sẽ xoay quanh nhiều vấn đề 'nóng' khác nhau, mà điểm nhấn là phát thải, tài chính khí hậu và bảo tồn rừng.

Phiên họp lần 30 Hội nghị Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (gọi tắt là COP30) sẽ diễn ra tại Brazil từ ngày 10-21/11/2025. Các cuộc đàm phán sẽ quy tụ gần như tất cả các quốc gia trên thế giới để cùng đối mặt với một thách thức chung đó là ‘biến đổi khí hậu’.

Trong vai trò chủ nhà COP30, Brazil hứa hẹn hội nghị sẽ tạo bước đột phá cần thiết cho nỗ lực chung của toàn cầu trong thực hiện các cam kết khí hậu tham vọng. Khác với những kỳ COP gần đây, COP30 không có một chủ đề hay mục tiêu duy nhất mà sẽ xoay quanh nhiều vấn đề 'nóng' khác nhau, nổi bật nhất là vấn đề phát thải, tài chính khí hậu và bảo tồn rừng.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Trước đó, thế giới đã đưa ra những cam kết tham vọng với việc giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu. Tuy nhiên đến nay, thực tế cho thấy tốc độ giảm phát thải vẫn còn chậm. Theo một báo cáo vừa công bố mới đây, tỷ trọng than sử dụng trong sản xuất điện toàn cầu đã giảm nhờ sự tăng trưởng của năng lượng tái tạo, tuy nhiên mức giảm chưa đúng như kỳ vọng. Báo cáo cũng cho thấy một bức tranh u ám về triển vọng loại bỏ nhiên liệu hóa thạch toàn cầu. Đến nay, các quốc gia đang tụt hậu so với mục tiêu cắt giảm phát thải nhà kính như cam kết. Trên thực tế, lượng phát thải toàn cầu vẫn đang tăng, chỉ là tốc độ tăng chậm hơn.

Trong khi cam kết của các quốc gia đến nay cũng chưa đủ tham vọng. Theo quy định, các quốc gia có trách nhiệm cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) 5 năm/lần để nâng cao mục tiêu và cam kết giảm phát thải của mình. Như vậy, đến năm 2025, các quốc gia sẽ phải nộp bản NDC 3.0 cho mục tiêu khí hậu đến năm 2035. Tuy nhiên, tính đến đầu tháng 10, chỉ khoảng 60 quốc gia nộp bản cam kết mới, và rất ít trong số đó được đánh giá cao. Điều này cho thấy thế giới vẫn còn chậm trong cả việc ra cam kết lẫn hành động. 

Trung Quốc – một trong những nước phát thải lớn nhất thế giới, được cho là đưa ra mục tiêu chưa đủ mạnh. Trong khi Liên minh châu Âu (EU) - vốn đang tìm cách duy trì sự dẫn dắt của mình trong nỗ lực khí hậu toàn cầu - lại đang vấp phải nhiều tranh cãi nội bộ về các mục tiêu chung.

Giới truyền thông cho rằng một cuộc “kiểm điểm” toàn cầu có thể diễn ra. Brazil, nước chủ nhà và cũng là quốc gia có vị thế trung gian giữa các nền kinh tế phát thải lớn và các nước đang phát triển, đã nhiều lần lên tiếng kêu gọi các quốc gia đưa ra mục tiêu tham vọng hơn trong NDC 3.0. Dù vậy, với vai trò chủ nhà COP30, Brazil đang chịu áp lực phải dẫn dắt một phản ứng mạnh mẽ hơn nhằm thúc đẩy hành động thực chất để cắt giảm phát thải. Và dù COP30 có thể không thảo luận về NDC 3.0 nhưng các mục tiêu và hành động giảm phát thải được kỳ vọng sẽ là một trong những nội dung chính và quan trọng nhất cần được thống nhát tại hội nghị. 

Trước COP30, COP29 do Azerbaijan đăng cai tổ chức từ ngày 11-22/11/2024 với 7 nhóm nội dung được cho là quan trọng nhất. Đó là, về thích ứng với biến đổi khí hậu; về tổn thất thiệt hại; về giảm phát thải khí nhà kính; về các cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon; về tài chính khí hậu; về triển khai kết quả đánh giá nỗ lực toàn cầu lần thứ nhất và về chuyển giao công nghệ, tăng cường năng lực.

Tại COP29, đoàn Việt Nam đề xuất 3 vấn đề về biến đổi khí hậu. Cụ thể: (1) Các nước phát triển cần đi đầu trong thực hiện trách nhiệm của mình; phải cắt giảm mạnh mẽ đưa mức phát thải ròng về “0” trước năm 2040, sớm hơn đáng kể so với các nước đang phát triển. Mức đóng góp tài chính khí hậu cần đạt 1000 tỷ USD mỗi năm cho giai đoạn từ nay đến năm 2030 để các quốc gia đang phát triển ứng phó với biến đổi khí hậu và thực hiện chuyển đổi công bằng về kinh tế, xã hội và môi trường. Nguồn lực tài chính dành cho thích ứng phải tương xứng cho giảm nhẹ, phải minh bạch, có thể kiểm chứng, thuận lợi trong tiếp cận.

(2) Các quốc gia cần triển khai Đóng góp do quốc gia tự quyết định cho giai đoạn hiện nay và khẩn trương xây dựng NDC3.0 cho giai đoạn tiếp theo. Thực hiện tốt những gì đã cam kết sẽ tạo dựng lòng tin giữa các quốc gia và khai thông những vấn đề còn khó khăn, vướng mắc trong đàm phán ứng phó với biến đổi khí hậu hiện nay.

(3) Cần thúc đẩy hợp tác quốc tế, phát huy vai trò trung tâm của Liên Hợp quốc trong ứng phó với biến đổi khí hậu, bao gồm thực hiện Sáng kiến về Cảnh báo sớm cho tất cả (Early Warning for all) với trọng tâm là hỗ trợ các quốc gia đang phát triển hoàn thiện Hệ thống Cảnh báo sớm, ứng phó với thiên tai.

Năm 2024 là năm ấm nhất được ghi nhận. Hạn hán, sóng nhiệt, cháy rừng, lũ lụt, xoáy thuận nhiệt đới xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam và tác động tiêu cực đáng kể đến nền kinh tế toàn cầu. Việt Nam đã lồng ghép các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và thực hiện NDC vào Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản quy phạm pháp luật khác, chiến lược dài hạn, chương trình và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

PHẠM DUNG