Nguồn lực tài chính – vai trò then chốt ứng phó biến đổi khí hậu

TMO – Hệ thống pháp luật hiện hành như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công và các chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh đã tạo ra khung định hướng quan trọng. Tuy nhiên, các chiến lược này chủ yếu mang tính mục tiêu, chưa chuyển hóa thành công cụ tài chính cụ thể. Ngân sách nhà nước hiện chưa có mã riêng cho biến đổi khí hậu.

Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa cam kết đưa phát thải ròng về ‘0’ vào năm 2050 bằng cả nỗ lực trong nước và hỗ trợ quốc tế, với nhiều nhóm giải pháp khác nhau. Trước hết là các giải pháp về kỹ thuật, bao gồm chuyển đổi năng lượng theo hướng carbon thấp, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng bền vững, phát triển rừng và các hệ sinh thái tự nhiên, cũng như ứng dụng các công nghệ thu hồi và lưu trữ carbon... Tuy nhiên, để các biện pháp phát huy hiệu quả, điều kiện tiên quyết là bảo đảm đủ nguồn lực, nhất là nguồn lực tài chính cho ứng phó với biến đổi khí hậu.

Việt Nam là một trong những quốc gia hàng năm bị thiệt hại nghiêm trọng do thiên tai, biến đổi khí hậu. Ảnh minh họa.

Theo Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, một vấn đề quan trọng đặt ra là Việt Nam cần chứng minh những kết quả đạt được trong thực tế. Các số liệu, dữ liệu phải phản ánh đúng mức độ nỗ lực và các hành động cụ thể trong giảm phát thải khí nhà kính. Nói cách khác, không chỉ thực hiện các biện pháp giảm phát thải, mà Việt Nam còn phải có bằng chứng rõ ràng, minh bạch để chứng minh các kết quả đó.

Việt Nam đã ban hành Kế hoạch thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, trong đó có nhiệm vụ thiết lập hệ thống công khai, minh bạch trong ứng phó với BĐKH theo yêu cầu minh bạch tăng cường (ETF) của Thỏa thuận Paris. ETF gồm 5 phần chính: Quản trị; giảm phát thải khí nhà kính (bao gồm kiểm kê KNK), khả năng thích ứng với BĐKH; các hỗ trợ tài chính được cung cấp, nhận được; và các đồng lợi ích liên quan.

Theo các nhà nghiên cứu về biến đổi khí hậu, các kết quả nghiên cứu cho thấy Việt Nam là quốc gia chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, trong đó nông nghiệp là lĩnh vực vừa dễ bị tổn thương, vừa chiếm tỷ trọng lớn trong đầu tư công cho thích ứng và giảm nhẹ phát thải.

Hệ thống pháp luật hiện hành như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công và các chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh đã tạo ra khung định hướng quan trọng. Tuy nhiên, các chiến lược này chưa chuyển hóa thành công cụ tài chính cụ thể. Ngân sách hiện chưa có mã riêng cho biến đổi khí hậu, khiến các khoản chi tiêu liên quan bị phân tán ở nhiều lĩnh vực khác nhau, rất khó tổng hợp và đánh giá đầy đủ mức độ đóng góp của đầu tư công cho mục tiêu khí hậu.

Việc theo dõi đầu tư công cho biến đổi khí hậu hiện nay chủ yếu mang tính hồi cứu, dựa trên báo cáo tổng hợp, thiếu dữ liệu chi tiết theo từng dự án và từng hợp phần. Nội dung biến đổi khí hậu chưa được tích hợp xuyên suốt chu trình đầu tư công, mà mới dừng lại ở một số khâu như đánh giá tác động môi trường. Điều này làm giảm khả năng điều chỉnh chính sách kịp thời và gây khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu báo cáo minh bạch tài chính khí hậu theo ETF…/.

PHẠM DUNG