Kiểm soát khí thải phương tiện giao thông – Giải pháp ngăn ngừa ô nhiễm không khí tại nhiều quốc gia

TMO - Kinh nghiệm từ các thành phố lớn như Tokyo, Bắc Kinh, Seoul hay London cho thấy việc kiểm soát khí thải phương tiện giao thông góp phần ngăn ngừa, hạn chế tình trạng ô nhiễm không khí. 

Tại Bắc Kinh (Trung Quốc), từ năm 1980 thành phố này ô nhiễm nghiêm trọng do công nghiệp phát triển nhanh, hoạt động của các nhà máy nhiệt điện than và sự bùng nổ của ô tô cá nhân. Giai đoạn 2013-2017, nồng độ PM2.5 của Bắc Kinh từng tương đương với các ngày ô nhiễm tệ nhất ở Delhi (Ấn Độ).

Để giải quyết tình trạng trên, Bắc Kinh ban hành tiêu chuẩn khí thải cực thấp cho nhà máy và phương tiện, mở rộng mạng lưới giám sát không khí, đồng thời trợ cấp để hộ dân và nhà máy chuyển từ than sang khí đốt tự nhiên. Giai đoạn 2013-2017, Bắc Kinh nâng tiêu chuẩn khí thải áp dụng cho xe mới lên China V (tương đương Euro 5), đồng thời loại bỏ lượng lớn xe cũ ở mức China II/III (Euro 2/3). 

Sáng kiến Khu phát thải thấp (LEZ) là những công cụ quan trọng của Bắc Kinh nhằm giảm ô nhiễm và nâng cao chất lượng không khí trong những ranh giới địa lý xác định. Việc quy định LEZ ngăn các phương tiện gây ô nhiễm vào những khu vực nhất định, thúc đẩy việc áp dụng các phương thức vận chuyển sạch hơn, tuân thủ các điều kiện phát thải. 

Kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông là giải pháp quan trọng để Bắc Kinh ngăn ô nhiễm không khí. 

Tại Seoul (Hàn Quốc), chính sách kiểm soát khí thải tập trung vào xe tải và các phương tiện thương mại diesel cũng đã cải thiện đáng kể chất lượng không khí. Từ năm 2005, Seoul bắt đầu hạn chế lưu thông xe diesel cũ và trợ cấp để lắp bộ lọc hạt (DPF) hoặc thay thế phương tiện. Song song đó, các tiêu chuẩn khí thải quốc gia của Hàn Quốc được nâng dần lên mức tương đương Euro 4 rồi Euro 5 từ giai đoạn 2006-2010.

Từ đầu những năm 2000, Tokyo (Nhật Bản) bắt đầu áp các quy định phát thải nghiêm ngặt với xe chạy nhiên liệu diesel, đặc biệt xe tải, buýt, phương tiện thương mại, với yêu cầu lắp bộ lọc hạt DPF hoặc ngừng hoạt động nếu không đạt chuẩn. Từ 2003, xe diesel không đạt chuẩn bị cấm lưu thông trong khu vực thành phố trừ khi được retrofit. Chính sách trên đã giúp giảm đáng kể phát thải bụi và góp phần cải thiện chất lượng không khí tại Tokyo.

Thủ đô London (Anh) đạt được kết quả cải thiện chất lượng không khí nhanh chóng khi áp dụng khu vực khí thải cực thấp (Ultra Low Emission Zone - ULEZ) từ năm 2019, yêu cầu xe xăng đạt tối thiểu Euro 4 và xe diesel đạt Euro 6 mới có thể đi vào vùng này. Khu vực này rộng 1.500 km2 và bao phủ 9 triệu người, trở thành khu vực lớn nhất thế giới cùng loại. Ngay sau đó, số lượng phương tiện không đạt chuẩn giảm mạnh chỉ trong thời gian ngắn, kéo theo nồng độ NO2 tại các trục giao thông giảm đáng kể.

Nhiều quốc gia xác định khu vực phát thải thấp để kiểm soát khí thải. 

Tại châu Âu, hơn 320 thành phố của châu lục này đang áp dụng các biện pháp hạn chế phương tiện có lượng khí thải lớn nhằm giảm ô nhiễm không khí. Thủ đô Stockholm (Thụy Điển) là thành phố đầu tiên ở châu Âu áp dụng chương trình "Vùng phát thải thấp" hạn chế xe ô tô có lượng khí thải cao từ năm 1996. Sau 3 thập niên, chương trình này đã lan rộng ra khắp châu lục.

Tại Brussels (Bỉ), từ ngày 1/1/2018, quy định cấm được áp dụng theo lộ trình ngày càng nghiêm ngặt. Trong 4 năm đầu tiên, các ô tô chạy bằng diesel lần lượt bị cấm. Ban đầu, Brussels chỉ cấn xe diesel tiêu chuẩn Euro 1, sau đó xe diesel tiêu chuẩn Euro 4 cũng bị cấm và sắp tới sẽ là xe diesel tiêu chuẩn Euro 5. Tại Brussels có khoảng 350 camera liên tục chụp ảnh biển số, đối chiếu với cơ sở dữ liệu để phát hiện xe vi phạm. Kết quả cho thấy 99% lượng ô tô vào Brussels đáp ứng tiêu chuẩn khí thải. 

Na Uy nổi bật với những chính sách tiên phong trong lĩnh vực giao thông vận tải và năng lượng tái tạo, giúp duy trì chất lượng không khí ở mức tốt. Thành tựu ấn tượng nhất là việc trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về tỷ lệ xe điện, với hơn 79% xe mới bán ra trong năm 2022 là xe chạy hoàn toàn bằng điện. Kết quả này đến từ một gói ưu đãi toàn diện của chính phủ, bao gồm miễn thuế, giảm phí giao thông và đầu tư lớn vào hệ thống trạm sạc phủ khắp cả nước.... 

Kinh nghiệm kiểm soát ô nhiễm không khí từ nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy hành trình lấy lại bầu không khí trong lành cần một chiến lược tổng thể từ chính sách mạnh mẽ đến ý thức cộng đồng.../.

Thu Thảo