Khẩn trương hoàn thiện thể chế, chính sách về KHCN liên quan đến bảo vệ môi trường

TMO - Bộ Khoa học và Công nghệ cần tập trung nguồn lực và thúc đẩy xã hội hóa đầu tư cho nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường; phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương để đề xuất chính sách đột phá, huy động mạnh mẽ các nguồn lực xã hội, ưu tiên thực hiện Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2050.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, tính đến năm 2025, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về môi trường có 638 TCVN. Thực hiện Luật Bảo vệ môi trường, trong giai đoạn 2020-2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức thẩm định, công bố: 151 TCVN; trong đó chất lượng không khí có 29 TCVN; chất lượng nước 50 TCVN; chất lượng đất 19 TCVN; chất thải 37 TCVN; kiểm soát khí nhà kính 11 TCVN; thích ứng biến đổi khí hậu 5 TCVN. Cơ quan này cũng đã thẩm định 30 quy chuẩn kỹ thuật (QCVN) và tiếp nhận đăng ký 20 QCVN.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, hệ thống TCVN, QCVN đã góp phần quan trọng nâng cao hiệu lực quản lý môi trường, hỗ trợ kiểm tra, thanh tra, cấp phép môi trường và thúc đẩy công nghệ xử lý môi trường hiện đại. Đồng thời, tăng cường cơ sở kỹ thuật cho việc tham gia thị trường carbon, kiểm kê khí nhà kính, truy xuất nguồn gốc sản phẩm xanh và đáp ứng yêu cầu của các cam kết quốc tế cũng như tạo thuận lợi để doanh nghiệp từng bước vượt qua các rào cản kỹ thuật như CBAM của EU.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan.

Giai đoạn 2022 - 2024, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng 27 trạm quan trắc phóng xạ tại 16 tỉnh, triển khai quan trắc bức xạ tự nhiên tại 14 trạm khí tượng và 3 trạm ozone - UV; duy trì các nhóm trạm chuyên biệt như quan trắc mưa axit, phóng xạ đất liền, biển và khu vực phía Bắc. Dữ liệu được cập nhật thường xuyên, phục vụ cảnh báo sớm và quản lý môi trường.

Tuy nhiên, về những hạn chế, bất cập trong hệ thống tiêu chuẩn hiện nay, theo Bộ Khoa học và Công nghệ, tỷ lệ tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) được hài hòa hoàn toàn với tiêu chuẩn quốc tế hiện mới đạt khoảng 30%. Hệ thống quy chuẩn kỹ thuật (QCVN) còn thiếu, chưa bao phủ các lĩnh vực mới như kiểm soát khí nhà kính, tín chỉ carbon, kinh tế tuần hoàn, tái chế, tái sử dụng chất thải...

Phần lớn TCVN được xây dựng bằng phương pháp tự nghiên cứu, chủ yếu tham khảo tài liệu quốc tế, chưa chuyển sang chấp nhận hoàn toàn tiêu chuẩn quốc tế hoặc nước ngoài. Nguồn lực xây dựng tiêu chuẩn còn phân tán, thiếu chuyên gia, hạn chế kinh phí và chưa có cơ chế huy động xã hội hiệu quả. Bên cạnh đó, một số QCVN viện dẫn nhiều tiêu chuẩn quốc tế chuyên sâu như ISO, ASTM, SMEWW... gây khó khăn khi áp dụng.

Để đáp ứng yêu cầu quản lý môi trường trong nước và từng bước hội nhập quốc tế, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, cần thiết phải đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thử nghiệm, quan trắc và đổi mới công nghệ.

Phát biểu tại buổi làm việc giữa Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội với Bộ Khoa học và Công nghệ về “thực hiện chính sách, pháp luật trong bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” vừa diễn ra mới đây, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan (Trưởng Đoàn giám sát) đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương hoàn thiện thể chế, chính sách KHCN liên quan đến bảo vệ môi trường, triển khai hiệu quả các nghị quyết lớn, đặc biệt là Nghị quyết 57-NQ/TW của Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn; khẩn trương rà soát, sửa đổi, bổ sung ban hành các QCVN, TCVN về bảo vệ môi trường cho phù hợp, tạo thuận lợi cho quá trình triển khai, thực hiện. Từ tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và thực tiễn quản lý, Bộ cần chủ động nghiên cứu, đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật liên quan nhằm tháo gỡ điểm nghẽn chính sách.

Bộ Khoa học và Công nghệ cần tập trung nguồn lực và thúc đẩy xã hội hóa đầu tư cho nghiên cứu, ứng dụng KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường; phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương để đề xuất chính sách đột phá, huy động mạnh mẽ các nguồn lực xã hội, ưu tiên thực hiện Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2050.

(Ảnh minh họa)

Trong đó, chú trọng đầu tư hạ tầng kỹ thuật, mạng lưới quan trắc, cơ sở dữ liệu môi trường; áp dụng công nghệ cao, công nghệ thông tin, viễn thám, công nghệ tốt nhất hiện có (BAT) trong giám sát, xử lý chất thải, ứng phó biến đổi khí hậu; phát triển ngành công nghiệp môi trường và nâng cao năng lực các viện nghiên cứu, trường đại học, đơn vị tư vấn. Đồng thời, cần quan tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và đãi ngộ nhân tài trong lĩnh vực KHCN và môi trường, bảo đảm nguồn lực nội địa đạt chuẩn quốc tế, theo kịp xu hướng công nghệ hiện đại…/.

HẢI YẾN