Khai thác hợp lý, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên khoáng sản

TMO - Tỉnh Đồng Nai xác định khai thác hợp lý, hiệu quả nguồn tài nguyên khoáng sản là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình phát triển của địa phương. Việc bảo đảm khai thác đúng quy hoạch, hiệu quả, góp phần tăng nguồn thu ngân sách và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế-xã hội toàn tỉnh.

Đồng Nai là một trong những địa phương có tiềm năng lớn về tài nguyên khoáng sản, với nhiều loại khoáng sản như đá xây dựng, đất sét, cát, sỏi… phục vụ phát triển công nghiệp và hạ tầng. Nhận thức rõ vai trò của nguồn lực này, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách nhằm quản lý chặt chẽ, khai thác hợp lý và sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí, thất thoát.

Công tác quy hoạch khai thác khoáng sản được gắn với yêu cầu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, đảm bảo hài hòa giữa lợi ích kinh tế và xã hội. Đồng thời, tỉnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại trong khai thác, xử lý, tận thu khoáng sản, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp khai thác trái phép cũng giúp hoạt động này đi vào nền nếp. Nhờ đó, nguồn thu ngân sách từ khoáng sản được nâng cao, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế địa phương. Đặc biệt, sau quá trình sáp nhập tỉnh, Đồng Nai có nguồn tài nguyên đa dạng và phong phú. Đặc biệt, các loại đá xây dựng, cát, đất san lấp, bauxite… đang trở thành lợi thế lớn để phát triển công nghiệp vật liệu xây dựng, công nghiệp luyện kim, đáp ứng nhu cầu các dự án hạ tầng quy mô lớn.

Thống kê từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh hiện có 84 giấy phép khai thác khoáng sản còn hiệu lực. Trong đó, đá xây dựng có tổng trữ lượng phê duyệt hơn 577 triệu m³, đến cuối năm 2024 còn khoảng 412 triệu m³.

Đồng Nai có các loại khoáng sản đa dạng, phong phú. (Ảnh: BTQ). 

Cát xây dựng khoảng 6 triệu m³, còn lại 2,7 triệu m³. Đáng chú ý là khoáng sản vật liệu san lấp gần 921 nghìn m³ và hầu như chưa khai thác. Ngoài trữ lượng các loại khoáng sản đã được cấp phép khai thác nêu trên, để đáp ứng nhu cầu vật liệu cấp bách cho các dự án lớn (Cảng hàng không quốc tế Long Thành, đường vành đai 3 - Thành phố Hồ Chí Minh, đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu), nhiều mỏ trong tỉnh được phép tăng công suất khai thác 50% so với mức hiện tại theo cơ chế đặc thù, giúp sản lượng đá xây dựng và vật liệu san lấp có thể khai thác thực tế cao hơn mức cấp phép. Bên cạnh khoáng sản thông thường, Đồng Nai còn có khoáng sản tiềm năng chiến lược là bauxite.

Theo các quyết định đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tỉnh có 4 mỏ bauxite với tổng diện tích quy hoạch gần 76 nghìn hécta, trữ lượng hơn 312 triệu tấn quặng, cùng 4 khu vực dự trữ hơn 14 nghìn hécta.

Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai nhận định: Đồng Nai là tỉnh giàu tài nguyên khoáng sản. Việc khai thác để phục vụ công trình hạ tầng, giảm nhập khẩu, thúc đẩy phát triển nghình công nghiệp vật liệu xây dựng là cần thiết, nhưng phải hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Nhiều năm qua, 2 tỉnh Đồng Nai (cũ) và Bình Phước (cũ) chú trọng quản lý, khai thác, sử dụng tiết kiệm tài nguyên, gắn với bảo vệ môi trường.

Toàn tỉnh đã khoanh định nhiều khu vực cấm khai thác, diện tích hơn 169 nghìn hécta, gồm rừng đặc dụng, đất quốc phòng - an ninh, hành lang an toàn giao thông, khu dân cư, khu công nghiệp, di tích… Bên cạnh đó, có 238 khu vực tạm cấm khai thác với hơn 8,3 nghìn hécta.

Việc khoanh định này vừa bảo vệ hệ sinh thái, vừa giữ trữ lượng khoáng sản cho tương lai, tạo sự cân bằng giữa khai thác và bảo tồn. Tài nguyên khoáng sản ở Đồng Nai hiện đóng vai trò quan trọng trong việc cung ứng nguyên liệu cho các công trình trọng điểm quốc gia như: sân bay, cảng biển, đường cao tốc, đường vành đai, các khu công nghiệp, đô thị và xây dựng dân dụng trên địa bàn tỉnh và khu vực miền Nam.

Đến nay, nhiều đơn vị đã được phân bổ vật liệu xây dựng để phục vụ các dự án trọng điểm như: Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận (620 nghìn m³), Ban Quản lý dự án Thành phố Hồ Chí Minh (747 nghìn m³), Ban Quản lý dự án Long An cũ (475 nghìn m³).

UBND tỉnh Đồng Nai yêu cầu các sở, ngành, địa phương nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khoáng sản. 

Ngoài ra, các chủ đầu tư, nhà thầu dự án đường bộ, đường cao tốc khác cũng đang đề nghị hỗ trợ phân bổ hàng triệu m³ vật liệu. Trước đó, vào giữa tháng 7-2025, khi giám sát công tác quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, lãnh đạo tỉnh lưu ý: Đồng Nai cần rà soát quy hoạch khai thác bauxite ở Bình Phước (cũ), vì diện tích sử dụng đất lớn và quy hoạch này chồng lấn quy hoạch 3 loại rừng. Sau khi rà soát cần khoanh vùng khai thác hợp lý để nâng cao hiệu quả sử dụng đất, giảm ảnh hưởng đến người dân.

Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Sau sáp nhập, sở đã rà soát, báo cáo UBND tỉnh đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường điều chỉnh chỉ tiêu sử dụng đất, trong đó có đất khai thác khoáng sản. Sở kiến nghị giảm khoảng 78,5 nghìn hécta đất cho hoạt động khoáng sản so với nhu cầu của Bình Phước (cũ), trong đó có đất khai thác bauxite.

Diện tích này sẽ được giữ nguyên hiện trạng là đất nông nghiệp. Thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục điều chỉnh quy hoạch, cập nhật trữ lượng, đấu giá quyền khai thác đúng quy định.

Để khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên khoáng sản tại Quyết định số 1626/QĐ-TTg ngày 15-12-2023 UBND tỉnh Đồng Nai đã phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, xác định trên địa bàn tỉnh có 35 khu vực quy hoạch, diện tích gần 2,9 nghìn hécta, tổng trữ lượng hơn 1,5 tỷ tấn tài nguyên (đá vôi, phụ gia xi măng, cao lanh, đá mỹ nghệ, than bùn…), trong đó đá vôi chiếm hơn 724 triệu tấn.

Với tầm nhìn chiến lược và dài hạn, tỉnh đã quy hoạch tổng cộng 162 khu vực khai thác, riêng đá xây dựng chiếm 111 khu vực với trữ lượng hơn 1,2 tỷ m³, là nguồn lực lớn cho công nghiệp xây dựng và phát triển hạ tầng. Khai thác khoáng sản hiệu quả, đúng định hướng không chỉ giúp Đồng Nai tận dụng tốt nguồn tài nguyên thiên nhiên mà còn tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội lâu dài.

Với quan điểm lấy bền vững làm trọng tâm, tỉnh đang từng bước chuyển từ khai thác truyền thống sang quản lý, giám sát chặt chẽ, gắn với bảo vệ môi trường, sinh thái và đời sống cộng đồng. Đây sẽ là hướng đi chiến lược để Đồng Nai vừa phát triển kinh tế mạnh mẽ, vừa giữ vững cân bằng môi trường và an sinh xã hội.

Lê Quang