Hoàn thiện hạ tầng thủy lợi phục vụ sản xuất, phòng chống thiên tai

TMO - Tỉnh Khánh Hòa hướng đến mục tiêu phát triển hệ thống thủy lợi, bổ sung giải pháp cấp nước cho các ngành kinh tế, dân sinh đảm bảo phù hợp với định hướng phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh, chủ động phòng chống thiên tai, đảm bảo tiêu thoát nước, chống ngập úng, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Toàn tỉnh Khánh Hòa hiện có 31 công trình hồ chứa gồm 03 hồ thủy điện và 28 hồ thủy lợi (26 hồ thủy lợi do nhà nước đầu tư xây dựng, 02 hồ chứa do tổ chức đầu tư xây dựng) với tổng dung tích thiết kế các hồ là khoảng 250 triệu m3; 119 công trình đập dâng nhỏ; 62 trạm bơm loại nhỏ, kênh mương kiên cố 1.600km/2.200km và một số đập dâng.

Các công trình thủy lợi đảm bảo nước tưới hơn 21.000 ha cây trồng. Trong đó, tưới cho khoảng 20.000 ha diện tích lúa 2 vụ, đạt 70% diện tích; cây công nghiệp và rau màu khoảng 1.000ha. Ngoài công tác phục vụ tưới cho nông nghiệp, hệ thống công trình thủy lợi còn phục vụ cấp nước cho nuôi trồng thủy sản, cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất công nghiệp với hơn 61.000 m3/ngày đêm. 

Đối với nhiệm vụ cấp nước: Giai đoạn 2021-2030, tỉnh Khánh Hòa phấn đấu hoàn thiện hạ tầng thủy lợi đáp ứng đa mục tiêu, trong đó đảm bảo cấp cấp nước tưới 100% diện tích đất lúa hai vụ, 80% diện tích đất trồng trọt. Cấp nước diện tích nuôi trồng thủy sản nước ngọt đạt 617 ha. Tỷ lệ kiên cố hóa kênh mương các loại toàn tỉnh đến năm 2030 đạt khoảng 80%. Về tiêu úng, phòng chống lũ và ngăn mặn: Nâng cao khả năng tiêu thoát ra các sông, kênh tiêu, bảo đảm thoát nước cho các vùng đồng bằng, vùng thấp trũng với tần suất thiết kế 5-10%; chủ động trong điều tiết lũ, kiểm soát triều, ngăn mặn, giữ ngọt, tiêu úng, hạn chế tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng.

Các công trình thủy lợi phát huy hiệu quả trong điều tiết nguồn nước đáp ứng nhu cầu sản xuất, sinh hoạt. 

Đối với kết cấu hạ tầng phòng chống thiên tai: Hiện Khánh Hòa đã được đầu tư và đưa vào sử dụng các tuyến kè: Kè Đại Lãnh, Kè bờ biển thị trấn Vạn Giã; Kè chắn sóng bảo vệ khu dân cư Phú Hội 2; kè Nha Trang, Kè Ba Làng; Kè bờ biển Đường Đệ; Tuyến kè bờ phường Vĩnh Nguyên. Kè chống sạt lở bờ sông, suối lớn gồm 55 tuyến với tổng chiều dài 58.318m tập trung phần lớn tại huyện Diên Khánh, TP Nha Trang và Thị xã Ninh Hòa là nơi các dòng sông Cái Ninh Hòa, sông Cái Nha Trang, sông Suối Dầu chảy qua. Hình thức kết cấu chủ yếu kè lát mái bằng đá xếp khan trong hộc bê tông hoặc đá xây khan.

Trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa hiện nay đã xây dựng được 05 đập ngăn mặn, cấp nước: đập Hải Triều (huyện Vạn Ninh); đập Cầu Lắm, Trại Thảo (thị xã Ninh Hòa); đập ngăn mặn tạm sông Cái Nha Trang (đập tạm tại vị trí thượng lưu cầu Vĩnh Phương); đập ngăn mặn Đèo Quýt (TP Cam Ranh). Đối với các khu neo đậu tàu thuyền tránh, trú bão: Hiện toàn tỉnh có 04 công trình: Khu neo đậu Sông Tắc - Hòn Rớ, khu neo đậu Vịnh Cam Ranh, khu neo đậu tránh trú bão Ninh Hải, Đảo Đá Tây. Trung tâm Quản lý khai thác các công trình thủy sản Khánh Hòa trực thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Khánh Hòa, được giao trực tiếp quản lý và khai thác khu cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá theo quy định.

Trước nhu cầu của trình hình sản xuất, sinh hoạt, đặc biệt là sự gia tăng diễn biến bất thường của biến đổi khí hậu, nhằm phát huy vai trò của hạ tầng thủy lợi trong phát triển kinh tế-xã hội, đồng thời thực hiện hiệu quả nhiệm vụ phòng chống thiên tai, tỉnh Khánh Hòa hướng đến mục tiêu đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi theo hướng phục vụ đa mục tiêu và toàn diện, hoàn chỉnh cho từng hệ thống. Nâng cấp hiện đại hóa công trình đầu mối, kênh dẫn, điều khiển vận hành để phát huy năng lực thiết kế và nâng cao năng lực phục vụ.

Tiếp tục nghiên cứu đầu tư các công trình tích trữ nước, đập dâng, đập ngăn mặn giữ ngọt, hệ thống dẫn nước và chuyển nước để đáp ứng nhu cầu cung cấp nước cho từng khu vực. Ưu tiên đầu tư hệ thống thủy lợi cho các vùng kinh tế trọng điểm của tỉnh, phục vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp và những vùng khó khăn, thiếu nước, vùng hải đảo. Đầu tư nâng cấp xây dựng các công trình lớn để điều tiết lũ, kiểm soát triều, ngăn mặn, giữ ngọt, tiêu úng, hạn chế tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Nâng cấp đảm bảo yêu cầu an toàn hồ đập theo quy định và nâng cao năng lực phòng lũ cho các hồ chứa.

Kết quả tính toán cân bằng nước sơ bộ cho thấy, tổng lượng nước đến các vùng có thể đáp ứng nhu cầu sử dụng nước trong năm. Tuy nhiên, tình trạng thiếu nước thường xảy ra vào các tháng mùa kiệt từ tháng 1 đến tháng 8 và thừa nước vào các tháng mùa lũ. Đến năm 2030, toàn tỉnh thiếu khoảng 806 triệu m3 nước vào các tháng mùa kiệt và thừa khoảng 2,4 tỷ m3 nước vào các tháng màu lũ. Bên cạnh đó, về mùa kiệt khi dòng chảy trên các sông xuống thấp dẫn đến nước mặn xâm nhập vào rất sâu phía trong lục địa ảnh hưởng đến cấp nước.

Do vậy, giải pháp cấp nước là xây dựng các hồ chứa nước để tích trữ nguồn nước dư thừa trong mùa mưa, giảm lũ cho hạ du và điều tiết cấp cho các nhu cầu sử dụng nước vào mùa khô; xây dựng các đập ngăn mặn giữ ngọt tại các khu vực cửa sông; xây dựng các đập dâng, trạm bơm để điều tiết dòng chảy và cấp nước cho các khu vực cục bộ.

Trước tình hình trên, địa phương này đặt mục tiêu đến năm 2030, dự kiến đầu tư xây dựng 41 hồ chứa với tổng dung tích 283,85 triệu m3, cấp nước cho 13.392 ha diện tích lúa, màu và cây công nghiệp, cấp nước sinh hoạt khoảng 300.000 người, cấp nước 250 ha nuôi trồng thủy sản và bổ sung nguồn cấp nước khu công nghiệp, kết hợp giảm lũ, tạo cảnh quan du lịch, cải thiện môi trường sinh thái. Đối với các công trình đập dâng, trạm bơm, tỉnh Khánh Hòa phấn đấu hoàn thành công trình đập ngăn mặn Sông Cái Nha Trang. Đầu tư xây dựng 6 công trình đập dâng, nâng cấp sửa chữa 16 công trình đập dâng; xây mới 5 công trình trạm bơm, góp phần nâng cao hiệu quả lấy nước của hệ thống trạm bơm, kênh mương trong vùng.

Đối với các công trình thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng và tưới tiên tiến, tiết kiệm nước: Đến năm 2025, xây mới, sửa chữa, nâng cấp các cống tiêu, đập dâng, bờ cản nhỏ; kiên cố hóa 600km kênh mương nội đồng, sửa chữa 500km kênh gạch,đá xây. Đến năm 2030, tiếp tục thực hiện kiên cố hóa kênh mương và sửa chửa kênh mương đã xuống cấp để đảm bảo tưới, tiêu thoát nước chủ động, giảm thất thoát nước. Hoàn thiện công trình thủy lợi nhỏ do địa phương quản lý, thủy lợi nội đồng, tưới tiên tiến, tiết kiệm nước đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Triển khai hỗ trợ phát triển thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng và tưới tiên tiến, tiết kiệm nước trên địa bàn tỉnh theo Nghị quyết số 09/2021/NQ- HĐND ngày 19/10/2021.

Vận hành an toàn các công trình thủy lợi trong phòng chống thiên tai được UBND tỉnh chú trọng triển khai. 

Phương án quy hoạch tiêu úng và phòng chống lũ được tỉnh Khánh Hòa xác định trong Quy hoạch tỉnh: Đầu tư, nâng cấp các hồ chứa thượng nguồn kết hợp xây dựng quy trình vận hành để tăng cường năng lực cắt giảm lũ cho hạ du. Củng cố, hoàn thiện các tuyến đê sông, đê biển để đáp ứng yêu cầu phòng chống lũ, bão theo quy định. Nạo vét, mở rộng các trục thoát lũ, tiêu úng kết hợp kè, lát bảo vệ mái và ổn định lòng dẫn; kè chống sạt lở bờ sông, bờ biển. Đầu tư, nâng cấp kịp thời các công trình đê kè bị hư hỏng do thiên tai. Nâng cao năng lực giám sát, dự báo và cảnh báo lũ trên các hồ chứa và trên các sông.

Với mục tiêu thoát nước chủ yếu cho nông nghiệp, tỉnh Khánh Hòa phân thành 2 vùng tiêu chính: Vùng tiêu sông Cái Ninh Hòa (gồm khu tiêu Tả sông Cái Ninh Hòa, khu tiêu Hữu sông Cái Ninh Hòa); vùng sông Cái Nha Trang (gồm khu tiêu Tả sông Cái Nha Trang, khu tiêu Hữu sông cái Nha Trang). Vùng tiêu sông Cái Ninh Hòa: Nạo vét, nắn chỉnh, gia cố các tuyến kênh tiêu T1, T1a, T2, T3; kênh tiêu Bầu Sấu, kênh tiêu N10, kênh tiêu khu nuôi trồng thủy sản Ninh Lộc, vận hành 03 hồ chứa Đá Bàn, Ea Krông rou, Suối Trầu cắt giảm lũ cho hạ du; xây dựng kè bảo vệ bờ chống xói lở 2 bờ sông cái Ninh Hòa.

Vùng tiêu sông Cái Nha Trang: Nạo vét, nắn chỉnh gia cố các tuyên kênh tiêu Đắc Lộc; kênh tiêu Sơn, Điền, Phú, kênh tiêu Bình Hòa Lạc; các hồ sông Chò 1, hồ Suối Dầu, hồ sông Khế tham gia cắt giảm lũ cho hạ du; tiếp tục chỉnh trị sông Tắc, sông Quán Trường, xây dựng kênh đào thoát lũ Vĩnh Trung- sông Cái, nạo vét khơi thông sông Tắc và sông Cái, xây dựng tuyến kè bảo vệ ưu tiên kè chống sạt lở bờ Bắc thị trấn Diên Khánh, kè bờ hữu sông Cái Nha Trang đoạn qua thôn Phú Vinh, kè bờ hữu sông Cái Nha Trang thị trấn Khánh Vĩnh.

Đầu tư xây dựng các tuyến kè bảo vệ bờ sông suối để bảo vệ bờ, phòng chống thiên tai, ổn định đời sống nhân dân trên địa bàn tỉnh. Giai đoạn 2021-2030, đề xuất nạo vét, khơi thông, mở rộng, gia cố 9 trục tiêu chính, đầu tư 57 công trình tuyến kè chống sạt lở, kè kết hợp đường giao thông các sông thuộc lưu vực sông Cái Ninh Hòa và sông Cái Nha Trang.

Khánh Hòa đặt mục tiêu đến năm 2050, đầu tư, nâng cấp hệ thống công trình thủy lợi theo hướng hiện đại, hoàn thiện và đồng bộ nhằm đảm bảo cấp nước chủ động trong cấp nước và thoát nước, phòng chống lũ lụt đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế của tỉnh và thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng, cụ thể: Xây dựng các công trình hồ chứa làm nhiệm vụ cấp nước đa mục tiêu kết hợp phòng lũ; công trình ngăn mặn giữ ngọt để ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Đầu tư xây dựng mới kết hợp tiếp tục nâng cấp, cải tạo các công trình cấp nước và nạo vét, kiên cố hóa hệ thống kênh mương, cấp nước bằng đường ống nhằm đáp ứng nhu cầu cấp nước và giảm thiểu thất thoát nước. Tiếp tục đầu tư nâng cấp các hệ thống tiêu thoát lũ thuộc khu vực hạ lưu hồ chứa nước, khu vực dân cư thường xuyên bị ngập lụt, các khu vực thường xuyên ngập úng và xây dựng các công trình kè sông, kè biển nhằm tăng cường khả năng tiêu thoát nước và bảo vệ bờ sông, bờ biển.

Thanh Tùng