Hiệu quả từ mô hình sản xuất lúa-tôm

TMO - Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ngày càng nghiêm trọng đòi hỏi người dân cần tìm ra những mô hình canh tác nông nghiệp bền vững. Nhằm giải quyết vấn đề đó, người dân tỉnh Kiên Giang đã đẩy mạnh sản xuất lúa-tôm theo hướng an toàn sinh học, đem lại những hiệu quả rõ rệt.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang, từ đầu năm đến nay diện tích sản xuất lúa-tôm trên địa bàn tỉnh đạt khoảng 107.000 ha. Mô hình sản xuất lúa-tôm có thế mạnh ở các huyện An Minh, An Biên, U Minh Thượng, Vĩnh Thuận, Gò Quao, Hòn Đất, đóng góp sản lượng lớn tôm và lúa của Kiên Giang.

Những năm gần đây, diện tích trồng lúa kém hiệu quả hoặc không đảm bảo nguồn nước tưới, tỉnh Kiên Giang đã chuyển sang mô hình lúa-tôm. Mô hình này đã mang lại hiệu quả cho người sản xuất, từ thu nhập bình quân khoảng 50 triệu đồng/ha, tăng lên 100 - 130 triệu đồng/ha. Sản lượng tôm nuôi thu hoạch theo mô hình sản xuất này chiếm hơn 50% sản lượng tôm nuôi toàn tỉnh. Sản lượng lúa thu về hàng trăm nghìn tấn mỗi năm phục vụ tiêu dùng và chế biến xuất khẩu.

Theo kế hoạch, lúa vụ Mùa 2024 - 2025 sản xuất luân canh trên nền đất một vụ lúa, một vụ tôm của tỉnh Kiên Giang xuống giống từ ngày 25/8 đến 25/10/ 2024 với 2 hình thức cấy mạ và gieo sạ lúa giống xuống ruộng. Đến thời điểm hiện tại, nông dân các vùng lúa-tôm đã xuống giống dứt điểm vụ lúa và hầu hết nông dân sản xuất theo hướng hữu cơ, an toàn sinh học. Đây là biện pháp canh tác được ngành nông nghiệp tỉnh Kiên Giang khuyến cáo nhân rộng nhằm giúp nông dân giảm chi phí, tăng năng suất, giá bán, tăng lợi nhuận cho nông dân.

Theo chia sẻ từ một số nông dân trên địa bàn tỉnh Kiên Giang, để áp dụng sản xuất lúa-tôm hiệu , mỗi năm người dân đều tham dự các buổi tập huấn về kỹ thuật canh tác như: chọn giống lúa, cải tạo đất, quản lý nguồn nước, quy trình canh tác "3 giảm 3 tăng", 3 giảm là giảm lượng hạt giống, giảm thuốc bảo vệ thực vật, giảm phân bón; 3 tăng là tăng năng suất lúa, tăng chất lượng gạo, tăng hiệu quả kinh tế. Đối với biện pháp "1 phải 5 giảm" là phải sử dụng giống lúa cấp xác nhận hoặc nguyên chủng mà ngành Nông nghiệp địa phương khuyến cáo đưa vào sản xuất.

Sản xuất lúa-tôm giúp người dân tăng doanh thu, giảm chi phí trong chăm sóc, bảo vệ lúa. (Ảnh minh hoạ: BĐ). 

Theo đó 5 giảm gồm: giảm lượng hạt giống gieo trồng; giảm phân bón bằng cách phân cân đối và hợp lý, sử dụng bảng so màu lá lúa để kiểm soát việc thừa phân đạm; giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thông qua việc áp dụng chương trình IPM, chỉ phun thuốc bảo vệ thực vật khi cần thiết và tuân thủ theo nguyên tắc 4 đúng; giảm lượng nước tưới; giảm thất thoát sau thu hoạch. Được biết, do sản xuất theo quy trình VietGAP nên lúa của người dân thường được thương lái thu mua cao hơn giá thị trường khoảng 200 đồng/kg.

Đồng thời do ít sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu nên chi phí chưa tới 20 triệu đồng/ha, giúp tăng lợi nhuận gấp rưỡi so với biện pháp sản xuất truyền thống trước đây. Trong 3 vụ lúa vừa qua năng suất lúa đạt từ 7-8 tấn/ha, lợi nhuận sau khi trừ chi phí hơn 40 triệu đồng/ha. Với 3 ha sản xuất 1 vụ lúa 2 vụ tôm xen canh tôm sú, càng xanh, tôm thẻ mỗi năm mỗi gia đình thu nhập hơn 300 triệu đồng, lợi nhuận khoảng 200 triệu đồng/năm.

Sản xuất theo mô hình lúa-tôm được nhiều người dân Kiên Giang áp dụng. Tại xã Đông Hưng B, huyện An Minh, diện tích sản xuất lúa hữu cơ trên nền đất lúa-tôm trong khoảng 3 năm trở lại đây không ngừng tăng qua các năm. Lãnh đạo Ủy ban nhân dân xã Đông Hưng B cho biết, vụ lúa mùa trên vùng đất lúa-tôm của xã năm nay hơn 2.000ha; trong đó, có hơn 1.300 ha áp dụng quy trình sản xuất lúa hữu cơ, an toàn sinh học và hơn 50% diện tích được các công ty bao tiêu đầu ra với giá lúa cao hơn thị trường từ 200-300 đồng/kg.

Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện An Minh, vụ lúa trên vùng đất lúa- tôm năm 2024-2025 của huyện xuống giống khoảng 27.000ha. Nông dân chủ yếu gieo sạ các giống lúa đặc sản và chất lượng cao như ST 24, ST 25, đài thơm, RVT… chiếm trên 70% tổng diện tích gieo trồng.

Đại diện Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện An Minh Huyện cho biết thêm, từ năm 2022 đến nay huyện đẩy mạnh thực hiện chuỗi giá trị tôm - lúa thông qua việc mời gọi nhiều doanh nghiệp ký kết với các hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn đầu tư sản xuất lúa đạt chứng nhận hữu cơ hơn 1.000 ha và liên kết tiêu thụ lúa sản xuất trên nền đất nuôi tôm được hơn 2.000 ha.

Các hợp tác xã trên địa bàn cũng đã liên kết ký hợp đồng tiêu thụ lúa với các công ty gồm các giống lúa ST 25, ST24 với mức giá thu mua cao hơn thị trường từ 100 đến 200 đồng/kg, giúp tăng lợi nhuận cho nông dân. Mô hình lúa - tôm phát huy các yếu tố tích cực của con tôm và cây lúa như giúp cải tạo đất, trừ sâu hại và cắt đứt vòng đời sâu bệnh trong quá trình sinh trưởng và phát triển.

Về hiệu quả, sau một vụ tôm, các chất thải được cây lúa chuyển hóa và hấp thụ, góp phần hạn chế lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trong giai đoạn đầu. Sau một vụ lúa rơm rạ, thóc rơi vãi từ cây lúa bỏ lại trên đồng sau thu hoạch bị phân hủy tạo môi trường sống và nguồn thức ăn tự nhiên giàu dinh dưỡng cho tôm trong vụ nuôi tiếp theo mà nông dân không cần phải đầu tư tiền mua thức ăn cho con tôm như mô hình nuôi tôm công nghiệp. Nhờ đó, mô hình này góp phần giảm chi phí sản xuất, đầu tư, tăng năng suất và lợi nhuận cho nông dân.

Mô hình sản xuất lúa-tôm giúp giảm phát thải, bảo vệ môi trường tự nhiên. (Ảnh minh hoạ). 

Theo Sở Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, ổn định diện tích sản xuất lúa-tôm 117.340 ha. Để thực hiện đạt kế hoạch trên, thời gian tới tỉnh tiếp tục chỉ đạo chuyển đổi đối với diện tích trồng lúa kém hiệu quả hoặc không đảm bảo nguồn nước tưới sang mô hình lúa-tôm. Nhất là với diện tích đất trồng lúa bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn từ 3 tháng trở lên để phù hợp với từng vùng sinh thái trên địa bàn tỉnh.

Để mô hình sản xuất kết hợp lúa-tôm đạt hiệu quả, theo Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang, thời gian tới tỉnh tập trung đẩy mạnh gia tăng sản lượng nuôi trồng trên đơn vị diện tích thông qua áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ.

Bên cạnh đó, chú trọng các hình thực liên kết sản xuất hướng đến phát triển bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu; chỉ đạo tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm, từ con giống, vật tư đầu vào, nuôi thương phẩm đến chế biến và tiêu thụ sản phẩm tôm và lúa; trong đó, doanh nghiệp thu mua, chế biến, tiêu thụ có vai trò hạt nhân liên kết và tổ chức chuỗi sản xuất. Tỉnh đẩy mạnh kiện toàn, củng cố, thành lập mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất như tổ hợp tác, hợp tác xã gắn với liên kết doanh nghiệp sản xuất theo chuỗi giá trị tại những vùng sản xuất tôm - lúa trọng điểm.

Điều đó nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, bảo vệ môi trường sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu; tỉnh cũng chủ động làm cầu nối để nông dân thực hiện liên kết sản xuất thông qua các tổ hợp tác, hợp tác xã, công ty, doanh nghiệp trong việc cung cấp các loại vật tư nông nghiệp đầu vào cũng như bao tiêu sản phẩm khi đến kỳ thu hoạch, đảm bảo lợi nhuận cho nông dân.

Tỉnh Kiên Giang phấn đấu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 phát triển thủy sản trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, đồng thời phát triển sản xuất lúa-tôm theo hướng an toàn, bền vững và hiệu quả, thích ứng biến đổi khí hậu. Tỉnh Kiên Giang đặt mục tiêu đến năm 2030, ổn định diện tích sản xuất lúa-tôm hơn 117.000 ha.

Mô hình sản xuất lúa-tôm đã góp phần tái tạo đất và giảm thiểu tác động đến môi trường, thực hiện tốt kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải, giảm bớt nhu cầu về tài nguyên và tác động đến sinh thái của ngành nông nghiệp của tỉnh Kiên Giang nói riêng và toàn ngành nông nghiệp nói chung.

Lê Nam