Giám sát hoạt động khai thác khoáng sản bằng công nghệ viễn thám

TMO - Các nhà khoa học của Cục Viễn thám Quốc gia vừa nghiên cứu, ứng dụng thành công công nghệ kết hợp ảnh viễn thám và ảnh UAV trong giám sát kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam. 

Hiện nay, hoạt động khai thác khoáng sản nhất là đối với các kim loại như vàng, quặng chì - kẽm, quặng mangan... diễn biến ngày càng phức tạp. Các khu vực diễn ra khai thác khoáng sản không theo quy hoạch và trái phép thường xuất hiện ở  vùng sâu, vùng xa, nơi có hạ tầng thấp kém. 

Bên cạnh đó, hoạt động thanh tra,kiểm tra của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam vẫn chưa phát huy hết hiệu quả do hạn chế về phương tiện, thiết bị giám sát. Vì vậy, việc thiết lập và đưa vào sử dụng một công cụ ứng dụng công nghệ cao để giúp theo dõi, giám sát, kiểm soát các hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam là rất cần thiết. 

Theo đánh giá của các chuyên gia tại Đài Viễn thám Trung ương, công nghệ viễn thám ngày càng phát triển, đa dạng với nhiều loại thông tin, dữ liệu có tần suất cao, đa thời gian, đa độ phân giải, độ phủ rộng trên phạm vi lãnh thổ, thời gian truyền dữ liệu đạt tới gần thời gian thực; cho phép tiếp cận các vùng sâu, vùng xa, nguy hiểm mà con người khó hoặc không thể tiếp cận bằng các phương pháp truyền thống.

Đồng thời, với lợi thế chính xác về địa hình địa vật, quan trắc và giám sát bề mặt trái đất với chi phí thấp, công nghệ viễn thám đã được ứng dụng phổ biến, hiệu quả trên thế giới để quan trắc, giám sát bề mặt Trái đất. Vì thế, việc kết hợp giữa ảnh viễn thám và ảnh chụp từ thiết bị bay không người lái (UAV) trong giám sát hoạt động khai thác khoáng sản được lựa chọn. 

Ảnh minh họa 

Dự án sản xuất thử nghiệm “Giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản tại một số tỉnh trọng điểm phía Bắc bằng công nghệ kết hợp ảnh viễn thám và ảnh chụp từ thiết bị bay không người lái”, do bà Lê Minh Huệ, Phó Giám đốc Đài Viễn thám Trung ương làm chủ nhiệm đề tài. Nhóm nghiên cứu đã phân tích ảnh viễn thám về tinh và ảnh UAV theo phương pháp kỹ thuật số, kết hợp phương pháp chuyên gia để xác định diễn biễn hoạt động khai thác khoáng sản theo đơn vị tỉnh.

Cùng với đó, nhóm nghiên cứu tiến hành kiểm chứng, đánh giá hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ kết hợp ảnh viễn thám vệ tinh và ảnh chụp từ thiết bị không người lái (UAV) để xác định vùng khai thác mới xuất hiện định kỳ với tần suất cần thiết.

Đặc biệt, thông qua dự án trên nhóm các nhà nghiên cứu đã xây dựng bộ cơ sở dữ liệu giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản toàn miền Bắc, trong đó có các lớp thông tin được chiết tách từ ảnh Landsat, ảnh vệ tinh phân giải cao và ảnh UAV về hoạt động khai thác khoáng sản.

Bộ cơ sở dữ liệu này sẽ là nguồn thông tin phục vụ giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản và được cập nhật đa thời gian để theo dõi diễn biến của vùng hoạt động khoáng sản. Theo đó, cơ sở dữ liệu về giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản được thiết lập bao gồm: 7 lớp thông tin địa lý, một lớp về ranh giới vùng cấp phép khai thác khoáng sản và các lớp về khoanh vi diện tích vùng khai thác khoáng sản chiết tách từ ảnh vệ tinh và ảnh UAV.

Thông qua cơ sở dữ liệu sẽ thiết lập hệ thống bảng đánh giá, thống kê về diện tích khai thác khoáng sản đúng phép, vượt phép và khai thác trái phép giúp nhanh chóng phát hiện các khu vực nghi ngờ có hoạt động khai thác khoáng sản trái phép ở vị trí khó có khả năng tiếp cận bằng đường bộ thấp hoặc khu vực bị che chắn tầm nhìn, giúp các cơ quan chức năng có một công cụ độc lập, giảm sự phụ thuộc hoàn toàn vào phát hiện của người dân hoặc cán bộ thanh tra, kiểm tra.

Cục Viễn thám Quốc gia đánh giá, sản phẩm của Dự án không những tạo ra bước tiến về công nghệ, cải thiện trong lĩnh vực kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản mà còn mang lại hiệu quả trong bảo vệ tài nguyên, cảnh báo và phòng chống những hoạt động tự phát của người dân dẫn đến tình trạng khai thác bừa bãi làm ảnh hưởng phát triển kinh tế - xã hội và gây ra tác hại xấu đến đời sống con người.

Các quy trình công nghệ đã được kiểm chứng sẽ mang lại tính thực tiễn cao có thể áp dụng trực tiếp vào thực tế, giúp giảm thiểu tối đa sức lao động của con người, tiết kiệm thời gian, kinh phí cho giám sát, kiểm soát hoạt động khai thác khoáng sản. Đặc biệt, thành quả của nghiên cứu sẽ trở thành công cụ hữu ích cho công tác quản lý nhà nước về hoạt động khai thác khoáng sản thuộc Bộ TN&MT nói riêng và các ngành kinh tế trọng điểm nói chung.

Nguyễn Thủy