TMO – Để tạm thời giải quyết tháo gỡ các vướng mắc về bố trí tạm cư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã dự thảo Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, quá trình triển khai Luật Đất đai 2024 cho thấy, chính sách tạm cư hiện chỉ áp dụng đối với người dân có đất ở bị thu hồi để xây dựng khu đô thị. Trong khi đó, nhiều trường hợp bị thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư công khẩn cấp, các tuyến công trình trọng điểm hoặc các dự án tái định cư tại chỗ không thuộc khu đô thị lại không có cơ chế bố trí tạm cư. Những đối tượng này dù đủ điều kiện được bồi thường, vẫn buộc phải tự xoay xở nơi ở tạm trong thời gian chờ bố trí tái định cư.

Điều này dẫn đến vướng mắc lớn trong công tác giải phóng mặt bằng ở nhiều địa phương. Các dự án trọng điểm quốc gia, đặc biệt là dự án phục vụ Hội nghị APEC 2027 tại Phú Quốc, buộc phải thu hồi đất trước khi có khu tái định cư hoàn chỉnh, nhưng lại thiếu cơ sở pháp lý để hỗ trợ tạm cư cho người dân.

Để tạm thời tháo gỡ các vướng mắc về bố trí tạm cư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự thảo Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư để xử lý khó khăn, vướng mắc khi Nhà nước thu hồi đất. Theo dự thảo, người có đất ở bị thu hồi thuộc các dự án đầu tư công khẩn cấp, dự án bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính hoặc tái định cư tại chỗ (ngoài khu đô thị) sẽ được bố trí vào nhà tạm hoặc được hỗ trợ tiền thuê nhà trong thời gian chờ tái định cư.

(Ảnh minh họa)

Đáng chú ý, dự thảo cho phép UBND cấp tỉnh quy định cụ thể thời gian và mức hỗ trợ tạm cư, đồng thời ban hành cơ chế thưởng cho người bàn giao đất sớm. Trong trường hợp địa phương chưa ban hành quy định, UBND cấp xã được quyền quyết định biện pháp hỗ trợ khác theo quy định, đảm bảo người bị thu hồi đất có chỗ ở tạm và tiến độ dự án được duy trì.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Điều 80 Luật Đất đai quy định: “Điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là phải hoàn thành việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư theo quy định của Luật này”. Thực hiện quy định trên, để ban hành quyết định thu hồi đất, các địa phương phải chuẩn bị tốt các dự án tái định cư.

Tuy nhiên, trên thực tế, do yêu cầu tiến độ thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư công khẩn cấp, dự án tái định cư tại chỗ, dự án thực hiện bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính thì chưa thể có khu tái định cư để bổ trí cho người có đất thu hồi. Do đó, bổ sung quy định này nhằm giải quyết khoảng trống pháp lý trong tổ chức thực hiện, giảm chi phí tuân thủ, thuận lợi, rút ngắn thời gian thu hồi đất, bảo đảm quyền lợi cho người sử dụng đất, phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Cơ quan soạn thảo cho rằng, quy định mới sẽ tạo hành lang pháp lý thống nhất, giúp các địa phương không phải xử lý từng trường hợp riêng lẻ thông qua cơ chế “hỗ trợ khác”, vốn dễ gây chồng chéo và thiếu nhất quán. Việc bổ sung chính sách tạm cư cũng giúp giảm chi phí tuân thủ, đẩy nhanh tiến độ thu hồi đất, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho người dân trong giai đoạn chờ tái định cư. Bộ khẳng định, dự thảo nghị quyết không phát sinh thủ tục hành chính hay chi phí ngân sách, bởi việc hỗ trợ tạm cư được thực hiện trong khuôn khổ các nguồn vốn giải phóng mặt bằng của từng dự án.

Về mặt chính sách, Nghị quyết được xem là bước đi linh hoạt của Chính phủ trong giai đoạn chuyển tiếp, vừa bảo đảm quyền lợi người dân, vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách của tiến độ dự án công. Trong nhiều năm qua, việc thiếu cơ chế tạm cư khiến không ít hộ dân phải di dời tạm bợ, trong khi chính quyền địa phương không có cơ sở pháp lý để hỗ trợ. Với quy định mới này, người bị thu hồi đất ở ngoài khu đô thị (nhóm đối tượng trước đây chưa được thụ hưởng) sẽ lần đầu được đảm bảo quyền tạm cư trong thời gian chờ tái định cư chính thức.

HẢI YẾN