Đồng bộ nhiều giải pháp chuyển đổi số trong nông nghiệp

TMO - Mặc dù chuyển đổi số đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của ngành Nông nghiệp nhưng quá trình chuyển đổi số ngành nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. 

Quyết định số 749/QĐ-TTG của ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, nông nghiệp là 1 trong 8 lĩnh vực được ưu tiên thực hiện chuyển đổi số. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định chuyển đổi số nông nghiệp và phát triển nông thôn là yêu cầu tất yếu khách quan và là trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi của cả hệ thống, của ngành, doanh nghiệp khoa học công nghệ và đặc biệt là của người nông dân.

Chuyển đổi số trong nông nghiệp giúp tạo giá trị mới, giảm giá thành, giảm tác động đến môi trường, tăng chất lượng nông sản, tăng lợi nhuận và tăng sự hài lòng của người tiêu dùng. Các lĩnh vực như: trồng trọt và bảo vệ thực vật, chăn nuôi và thú y, thủy sản, phát triển nông thôn, quản lý chất lượng, lâm nghiệp, thủy lợi, phát triển nông thôn, truy xuất nguồn gốc nông sản đều được số hóa dữ liệu, được quản lý và vận hành dựa trên dữ liệu số, nâng cao khả năng chia sẻ dữ liệu với các tác nhân trong chuỗi giá trị nông nghiệp số... 

Trên thực tế, mặc dù chuyển đổi số đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của ngành nông nghiệp nhưng quá trình chuyển đổi số ngành nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Cụ thể như: cơ sở hạ tầng số ở nông thôn còn thiếu; quy mô ứng dụng chuyển đổi số còn hạn chế, chưa đồng bộ giữa các vùng, miền, địa phương; nhận thức và kỹ năng sử dụng thiết bị thông minh của nông dân còn hạn chế; diện tích canh tác nhỏ; các doanh nghiệp nông nghiệp đầu tư vào chuyển đổi số chưa nhiều; chất lượng nguồn nhân lực có chuyên môn cao trong nông nghiệp số còn hạn chế…Do đó, quá trình chuyển đổi số ngành nông nghiệp đòi hỏi sự vào cuộc không chỉ của các cơ quan quản lý Nhà nước tại cấp Trung ương, địa phương, mà còn của các doanh nghiệp, người dân và đặc biệt là sự hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm của cộng đồng quốc tế. 

Ủy ban Chuyển đổi số quốc gia chọn năm 2023 là năm dữ liệu số quốc gia và xác định tập trung vào thực hiện một số chỉ tiêu quan trọng để các bộ, ngành, địa phương dồn lực thực hiện. Đồng Nai cùng với 7 tỉnh: Bến Tre, Đồng Tháp, Quảng Nam, Sơn La, Thái Bình, Hưng Yên và Phú Thọ được phân công tiên phong chỉ đạo triển khai nền tảng dữ liệu số nông nghiệp, nền tảng truy xuất nguồn gốc.

Ngành Nông nghiệp Đồng Nai rất tích cực triển khai chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp, từ việc nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin đến xây dựng cơ sở dữ liệu toàn ngành. Đặc biệt, năm 2020, tỉnh đi tiên phong triển khai 2 dự án Quản lý trang trại chăn nuôi thông qua phần mềm Te-food và Truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ động vật; đồng thời, xây dựng Danh mục các dự án đầu tư công phục vụ chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025.

Đối với dự án Truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ động vật đặt ra mục tiêu truy xuất nguồn gốc khoảng 200 con lợn/ngày đêm vào năm 2021 sẽ tăng lên khoảng 1,5 nghìn con lợn/ngày đêm vào năm 2025. Kết quả đến nay, toàn tỉnh có gần 1,2 nghìn cá nhân, tổ chức tham gia gồm: siêu thị, cửa hàng tiện lợi, chợ, cơ sở giết mổ lợn, thương nhân mua lợn, cơ sở chăn nuôi, bếp ăn tập thể khu công nghiệp, bếp ăn trường học... Lũy kế đến cuối tháng 6-2023, toàn tỉnh có hơn 47,5 nghìn con lợn được truy xuất nguồn gốc. Đến nay, dự án Quản lý trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm trên địa bàn Đồng Nai đã có gần 1,8 nghìn trang trại chăn nuôi đăng ký, khai báo, xác nhận trên phần mềm.

Mục tiêu đến năm 2025, tỉnh Đồng Nai phấn đấu có 100% trang trại chăn nuôi của tỉnh đăng ký và báo cáo trên phần mềm; toàn bộ các cơ sở chăn nuôi nhỏ lẻ tham gia các chuỗi đăng ký và báo cáo trên phần mềm; công tác quản lý chăn nuôi gắn với công tác phòng, chống dịch bệnh; kiểm dịch, kiểm soát giết mổ và truy xuất nguồn gốc, gắn với các chính sách hỗ trợ chăn nuôi, thú y.

Trên địa bàn Đồng Nai đã có gần 1,8 nghìn trang trại chăn nuôi đăng ký, khai báo, xác nhận trên phần mềm Te-food và Truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ động vật. 

Trong quá trình triển khai, ngành Nông nghiệp Đồng Nai cũng gặp rất nhiều khó khăn. Trong tháng 7-2023, toàn tỉnh chỉ có 243 trang trại duy trì báo cáo định kỳ, đạt khoảng 13,8% so với số trang trại đã đăng ký. Khó khăn là do công tác khai báo trên phần mềm chưa được luật hóa, chủ yếu là vận động, tuyên truyền thực hiện nên đạt tỷ lệ chưa cao khi người chăn nuôi chưa tạo thành thói quen trong việc khai báo. Các trang trại, doanh nghiệp chăn nuôi chưa thấy hết lợi ích của việc ứng dụng phần mềm khai báo đàn vật nuôi…

Doanh nghiệp, người dân chưa tích cực tham gia hoặc chỉ đăng ký để ứng phó cũng là khó khăn lớn của dự án Truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ động vật. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, hạn chế về nguồn nhân lực, phần mềm chưa được cập nhật dữ liệu thường xuyên… cũng là những vấn đề còn vướng mắc khi thực hiện chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp.

UBND tỉnh đề xuất, để  thuận lợi xây dựng phần mềm cơ sở dữ liệu tại địa phương, đảm bảo không chồng chéo, kết nối liên thông được hệ thống dữ liệu của Bộ NN&PTNT và giữa các tỉnh, thành; Bộ NN&PTNT cần xây dựng cơ sở quản lý dữ liệu sử dụng chung cho 63 tỉnh, thành phố. Trong đó, Sở NN&PTNT các tỉnh, thành phố là 1 phân hệ, từ đó tỉnh sẽ xây dựng phân hệ từ tỉnh đến huyện, xã để kết nối vào phần mềm cơ sở dữ liệu chung của Bộ.

Bộ NN&PTNT cần sớm xây dựng và triển khai phần mềm chuyển đổi trong lĩnh vực chăn nuôi để các địa phương có thể tích hợp số liệu khai báo vào hệ thống thông tin dữ liệu chăn nuôi quốc gia; gắn công tác kê khai chăn nuôi với công tác kiểm dịch, quản lý vận chuyển động vật và công tác phòng, chống dịch bệnh trên ứng dụng điện tử. Xây dựng định mức kinh phí thực hiện việc điều tra, cập nhật dữ liệu ngành Nông nghiệp để duy trì hoạt động của các phần mềm cơ sở dữ liệu ngành Nông nghiệp. Xây dựng văn bản quy định, hướng dẫn cho các hộ sản xuất, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh có trách nhiệm cung cấp, cập nhật dữ liệu về sản xuất lên hệ thống dữ liệu ngành nông nghiệp…

Việc ứng dụng chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ giúp sản phẩm nông, lâm, thủy sản của nông dân đáp ứng được đòi hỏi của thị trường về tính minh bạch trong quá trình sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm mà còn giúp nông dân gia tăng giá trị, hiệu quả của sản phẩm nông, lâm, thủy sản. Thời gian tới, Bộ sẽ tập trung vào số hóa dữ liệu để phục vụ việc ứng dụng số hóa trong ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn.  để chuyển đổi số trong nông nghiệp phát triển mạnh mẽ trong những năm tới đòi hỏi các bộ, ngành có liên quan và đặc biệt là các địa phương, cần phải tập trung vào thực hiện đồng bộ các giải pháp.

Trong đó, nâng cao nhận thức của các địa phương, doanh nghiệp và nhất là người nông dân về vai trò, tầm quan trọng của ứng dụng công nghệ số vào sản xuất, kinh doanh trong ngành nông nghiệp. Đây là yếu tố tiên quyết trong chuyển đổi số. Việc nâng cấp và tiến tới xây dựng hạ tầng công nghệ số hiện đại và đồng bộ với chi phí cạnh tranh sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong tiếp cận và ứng dụng công nghệ số vào ngành nông nghiệp. Muốn vậy, hạ tầng và kết nối mạng internet băng thông rộng chất lượng cao (hạ tầng mạng di động 4G, 5G, hạ tầng kết nối IoT) phải được phát triển đến tận xã, thôn, bản; nâng cao chất lượng và năng lực tiếp cận dịch vụ viễn thông cho người dân; nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ viễn thông, hỗ trợ người nông dân sử dụng thiết bị công nghệ thông tin.

Bên cạnh đó, Bộ sẽ đẩy nhanh xây dựng hệ thống dữ liệu ngành nông nghiệp, nhất là dữ liệu đất đai, cây, con, vùng trồng, người trồng, số lượng sản phẩm và dịch vụ nông nghiệp, số hóa văn bản điều hành của Bộ để cung cấp cho người dân và doanh nghiệp theo đúng mục tiêu đề ra; đồng thời nâng cao trình độ, năng lực tiếp cận và đưa công nghệ số vào sản xuất nông nghiệp cho nông dân. 

Lê Thành