Đà Nẵng khẩn trương nâng cấp hồ, đập phòng chống thiên tai

TMO - Nhằm chủ động ứng phó thiên tai, TP. Đà Nẵng đang đẩy mạnh nâng cấp và gia cố nhiều hồ, đập trên địa bàn. Những nỗ lực này góp phần giảm nguy cơ sự cố công trình thủy lợi, bảo đảm an toàn cho sản xuất và dân cư trong mùa mưa bão.

Trong bối cảnh thiên tai, bão lũ diễn biến phức tạp, TP.Đà Nẵng đang tập trung đẩy nhanh tiến độ nâng cấp và sửa chữa hệ thống hồ, đập nhằm tăng cường năng lực phòng chống thiên tai. Các hạng mục từ gia cố thân đập, nâng cao khả năng trữ – xả nước đến cải tạo hệ thống quan trắc an toàn hồ chứa được triển khai đồng bộ tại nhiều công trình trọng điểm.

Thành phố cũng yêu cầu các đơn vị quản lý thường xuyên kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn, kịp thời phát hiện dấu hiệu bất thường để can thiệp sớm, tránh xảy ra sự cố gây ảnh hưởng đến khu vực hạ du. Bên cạnh đó, công tác lập phương án phòng chống thiên tai, diễn tập và nâng cao năng lực ứng phó cho lực lượng tại chỗ được triển khai song hành, bảo đảm mỗi công trình đều có kịch bản xử lý rủi ro phù hợp. Tuy nhiên, hiện tại trên địa bàn TP.Đà Nẵng nhiều công trình hồ đập đã xuống cấp do đã xây dựng lâu năm. Thực tế các đợt lũ nhiều năm qua, đập dâng An Trạch (xã Hòa Tiến) gây chênh lệch mực nước sông Yên (hạ lưu sông Vu Gia) giữa thượng lưu và hạ lưu đập.

Nguyên nhân là công trình được thiết kế theo kiểu cũ và được xây dựng từ cách đây 25 năm với trụ pin (pillar) lớn nên đã lỗi thời, không còn phù hợp với điều kiện thiên tai cực đoan và biến đổi khí hậu. Mặt khác, các khoang lắp cửa van cũng gây mắc kẹt, ùn ứ rác ở thượng lưu, vừa làm cản trở thoát lũ, vừa dễ gây nguy hại đến an toàn công trình. Lãnh đạo Công ty CP Thủy điện Đăk Mi cho rằng, có sự chênh lệch mực nước lũ rất lớn giữa thượng lưu và hạ lưu.

Chính quyền TP.Đà Nẵng kiểm tra đập dâng An Trạch. (Ảnh: BP).

Thông số kỹ thuật của đập dâng An Trạch có 12 cửa van với khả năng tiêu thoát lũ thiết kế chỉ 1.447m3/s nên khả năng thoát lũ về hạ lưu thấp hơn rất nhiều so với lưu lượng lũ trên sông Vu Gia. Ngoài ra, theo quan sát trong các trận lũ, lượng rác rất lớn đổ về đập dâng An Trạch làm bít các khoang lắp cửa van, gây hạn chế khả năng thoát lũ và uy hiếp an toàn công trình. Đáng chú ý, nngày 27/10, lực lượng quân đội được huy động để giải phóng lượng rác mắc vào đập dâng An Trạch, nhưng vào ngày 29 và 30/10, lượng rác mắc lại tại đập này rất lớn…

Để giảm thiểu thiệt hại, ngập lụt cho khu vực hạ du, bên cạnh công tác điều tiết lũ từ các hồ thủy điện, công ty đề nghị các cơ quan chức năng đánh giá và có giải pháp cấp bách cũng như lâu dài để tăng khả năng thoát lũ qua đập dâng An Trạch nói riêng và toàn vùng hạ du hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn nói chung. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, hệ thống cửa van đóng mở tự động bằng thủy lực của đập dâng An Trạch thường xuyên gặp sự cố trong quá trình vận hành; mái kè ở hạ lưu đập bị sụt lún. Tại đập dâng Hà Thanh, bê tông đập, cầu giao thông, bể tiêu năng… đã xuống cấp, nứt vỡ; hệ thống cửa van, puly, tời, cáp nâng hạ cửa van bị gỉ sét…

Đập chính của đập ngăn mặn Duy Thành bị sạt nhẹ, có vết nứt 2cm và không phát triển; nền đập bị thấm nhẹ. Các hầm phao của đập dâng Bàu Nít, Thanh Quýt bị hư hỏng, bồi lắng làm mất khả năng đóng mở cửa van tự động. Cũng theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, bên cạnh 5 đập dâng nói trên, thành phố còn có 92 hồ thủy lợi (trong đó có 24 hồ chứa lớn, 25 hồ vừa và 33 hồ chứa nhỏ) và đang triển khai xây dựng 7 hồ thủy lợi mới gồm: Mò Ó, Hố Khế, Cha Mai, Suối Thỏ, Lộc Đại, Phước Hòa, Hố Do.

Qua kiểm tra, đánh giá thực trạng an toàn hồ đập trong mùa mưa bão của Sở Nông nghiệp và Môi trường, có 26 đập của hồ chứa bị thấm; 13 đập bị sạt lở, trượt mái; 7 tràn bị nứt; 6 thân tràn, đuôi tràn, tiêu năng bị xói lở nhỏ; 7 tràn xuất hiện vết nứt… Nhiều đập của hồ thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp cần phải tiếp tục đầu tư nâng cấp, sửa chữa để đảm bảo vận hành an toàn trong mùa mưa, lũ. Bên cạnh đó, cần được trang bị về cơ sở vật chất, trang thiết bị quản lý, quan trắc, thông tin liên lạc và nâng cấp sửa chữa hệ thống đường quản lý...

Hiện Sở Nông nghiệp và Môi trường đang đề xuất UBND TP.Đà Nẵng bố trí nguồn kinh phí để nâng cấp hệ thống hồ đập trên địa bàn. (Ảnh: ĐC).

Sở Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất UBND thành phố bố trí nguồn kinh phí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để sửa chữa, nâng cấp 11 hồ chứa theo thứ tự ưu tiên. Bao gồm: Vũng Tôm, Bà Xá, Hố Quốc, Trà Cân, Cây Sơn, Cửu Kiến, Ồ Ồ, Khe Bò, Cây Xoay, Hóc Lách, Chấn Sơn với tổng kinh phí dự kiến khoảng 160 tỷ đồng. Bên cạnh đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi hỗ trợ nguồn vốn để đầu tư sửa chữa, nâng cấp đảm bảo an toàn phần công trình đầu mối của 5 hồ bị hư hỏng, xuống cấp.

Cụ thể gồm: Hố Quốc, Vũng Tôm, Bà Xá, Trà Cân, Cây Sơn vào danh mục công trình cần nâng cấp sửa chữa để đảm bảo an toàn hồ chứa nước trong thời gian sớm nhất. Đồng thời, hỗ trợ lắp đặt các hệ thống giám sát vận hành cho các hồ chứa nước trên địa bàn thành phố. Tại buổi làm việc với UBND thành phố Đà Nẵng về công tác quản lý đê điều, hồ đập và vận hành thủy điện điều tiết lũ trên địa bàn thành phố, đại diện Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi đã đề nghị thành phố rà soát các khu vực ở thượng lưu để nghiên cứu khả năng đề xuất xây dựng hồ phục vụ cắt, giảm lũ và cấp nước cho hạ du.

Đối với một số hồ thủy lợi hiện trạng có dung tích lớn mà thiết kế, xây dựng tràn tự do, nhất là hồ Khe Tân (dung tích 56 triệu mét khối), cần đề xuất cải tạo, nâng cấp và bổ sung thêm cửa van điều tiết để tham gia cắt, giảm lũ cho hạ du. Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông tin, Bộ sẽ đề xuất Chính phủ chọn một số hồ thủy lợi lớn (dung tích từ 20 triệu mét khối trở lên), trước mắt là chọn 1 hồ để bổ sung cửa van điều tiết lũ làm nhiệm vụ cắt, giảm lũ cho hạ du vì dung tích lớn của hồ rất có giá trị.

Đồng thời,  chỉ đạo, đôn đốc, phối hợp hoàn thành các thủ tục để sớm khởi công một số công trình ở hạ du sông Vu Gia - Thu Bồn, nhất là xây dựng công trình điều tiết nước và chống sạt lở ở sông Quảng Huế; xây mới đập dâng An Trạch và tháo dỡ đập cũ, đảm bảo thoát lũ và cấp nước sinh hoạt, sản xuất cho trung tâm thành phố Đà Nẵng.

Những công trình hồ đập khi được gia cố, nâng cấp đúng tiến độ sẽ giúp tăng khả năng điều tiết nước, hạn chế nguy cơ vỡ đập, ngập lụt và bảo vệ hàng chục nghìn hộ dân ở vùng hạ du trên địa bàn TP.Đà Nẵng. Quan trọng hơn, đây là cơ sở để thành phố nâng cao tính chủ động trong phòng chống thiên tai, thay vì chỉ ứng phó khi sự cố xảy ra. Khi các hồ đập được quản lý chặt chẽ và vận hành an toàn, Đà Nẵng có thể giảm đáng kể thiệt hại về người và tài sản, tạo điều kiện ổn định trong phát triển kinh tế – xã hội.

Quốc Khánh