Chuyển đổi xanh trong phát triển ngành thủy sản bền vững

TMO - Chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu của ngành thủy sản, thời gian qua Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang tập trung quy hoạch ngành thủy sản theo hướng phát triển xanh, bền vững, thân thiện với môi trường, đảm bảo vấn đề an ninh lương thực.

Theo Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, mục tiêu đến năm 2045 phát triển thủy sản trở thành ngành kinh tế thương mại hiện đại, bền vững, có trình độ quản lý, khoa học công nghệ tiên tiến, có vị trí quan trọng trong cơ cấu các ngành kinh tế nông nghiệp và kinh tế biển. Để đạt được các mục tiêu này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang nỗ lực quy hoạch ngành thủy sản theo hướng phát triển xanh, bền vững, thân thiện với môi trường, đảm bảo vấn đề an ninh lương thực.

Theo dự báo đến năm 2030 nhu cầu tiêu thụ thủy sản làm thực phẩm sẽ tăng 18% so với năm 2018, thủy sản nuôi sẽ chiếm khoảng 59% tiêu thụ và khoảng 36% sản lượng thủy sản sẽ được xuất khẩu vào năm 2030. Với nhu cầu tăng lên, cơ hội cho ngành thủy sản của Việt Nam cũng mở rộng hơn. Tuy nhiên với sự tăng trưởng nhanh, ngành thủy sản đang tạo ra những áp lực lớn đối với môi trường.

Thực hiện chiến lược "xanh hóa" ngành thủy sản từ mô hình nuôi trồng, kiểm soát chất lượng sản phẩm... góp phần giúp các doanh nghiệp thuận lợi trong xuất khẩu thủy sản. Ảnh: BQN 

Ước tính lượng chất thải rắn từ nuôi tôm khoảng 123 tấn/vụ/ha, nước thải hơn 5.000m3, lượng chất thải rắn từ hoạt động nuôi cá tra tạo ra khoảng trên 33 tấn bùn (bao gồm cả bùn và nước). Tổng lượng rác thải nhựa phát sinh do tàu khai thác thủy sản có chiều dài từ 6m trở lên của cả nước vào khoảng trên 64.100 tấn/năm, trong đó lượng rác nhựa thất thoát ra biển khoảng trên 3.800 tấn/năm (chiếm 5,6%).

Lượng thất thoát ra biển chủ yếu từ nguồn sinh hoạt (chiếm 60%, khoảng 2.288 tấn/năm) và một phần từ ngư lưới cụ bị mất thụ động (chiếm 31%, khoảng 1.182 tấn/năm) trong quá trình khai thác. Theo kết quả thống kê hoạt động vận chuyển trên biển, tàu thuyền đánh bắt cá lượng nước thải từ vệ sinh tàu, thuyền đánh bắt cá khoảng 535.000 m3/năm (khoảng 1.465 m3/ngày). Ước tính thải lượng phát sinh từ nước vệ sinh, sửa chữa tàu cá năm 2020 với 94.572 tàu cá là khoảng 3.782.880 l/ngày…

Tại Đề án bảo vệ môi trường trong hoạt động thủy sản giai đoạn 2021-2030 do Phó Thủ tướng Lê Văn Thành ký ngày 29/7/2022 nhấn mạnh, mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong chuỗi giá trị thủy sản được nghiên cứu, áp dụng và từng bước được nhân rộng; phấn đấu đến năm 2030 nguồn ô nhiễm, chất thải từ các hoạt động thủy sản được điều tra, đánh giá, quản lý và kiểm soát; chấm dứt việc sử dụng các loại hóa chất độc hại trong nuôi trồng thủy sản gây ô nhiễm nguồn nước và làm suy giảm đa dạng sinh học... 

Hiện nay, các tỉnh ven biển đang đẩy mạnh cơ cấu lại ngành thủy sản theo hướng xanh hóa, giảm lượng khai thác để bảo tồn, đồng thời tăng nuôi thả để tăng cường nguồn lợi thủy sản, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững toàn ngành đã được Chính phủ giao. Đồng thời, chuyển đổi từ nghề cá quy mô nhỏ (nghề cá nhân dân) sang nghề cá hướng tới phát triển bền vững với định hướng tăng sản lượng nuôi trồng thủy sản và giảm sản lượng khai thác thủy sản. Tổng sản lượng thủy sản đến tháng 11/2022 ước đạt 8,2 triệu tấn. Trong đó, sản lượng khai thác ước đạt 3,5 triệu tấn, sản lượng nuôi ước đạt 4,6 triệu tấn. Ngoài ra, 11 tháng của năm 2022, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đã đạt 10,14 tỷ USD (tăng 27%).

Trước nhu cầu tiêu thụ thủy sản làm thực phẩm sẽ tăng, đòi hỏi chất lượng sản phẩm nuôi trồng phải được kiểm soát nghiêm ngặt 

Liên quan đến vấn đề chuyển đổi xanh trong ngành thủy sản, ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết: Chuyển đổi xanh trong ngành thủy sản có 3 mục tiêu cốt lõi, bao gồm: mở rộng mô hình nuôi trồng thủy sản bền vững; quản lý hiệu quả tất cả nghề cá; nâng cấp các chuỗi giá trị trong hệ thống thức ăn thủy sản. Sản phẩm thủy sản xuất khẩu Việt Nam vẫn chưa đa dạng, hầu hết vẫn là các sản phẩm thô, tự nhiên như tôm thẻ chân trắng, tôm sú, cá tra đông lạnh, các sản phẩm hàm lượng giá trị gia tăng còn thấp nên gặp nhiều áp lực lớn trên từng thị trường khác nhau. Bên cạnh đó, công nghệ và kỹ thuật chế biến của Việt Nam cũng không có sự khác biệt quá lớn giữa các doanh nghiệp trong ngành nên áp lực cạnh tranh lớn. 

Vì vậy, nhằm đáp ứng những đòi hỏi từ quy định, luật lệ, tiêu chuẩn… về môi trường; cũng như đứng trước áp lực cạnh tranh; áp lực chính sách, áp lực thị trường, đòi hỏi sự nhạy bén của các nhà quản lý doanh nghiệp về vấn đề môi trường trong chuyển dịch chiến lược theo hướng xanh, qua đó giúp các doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh, tạo dựng niềm tin với thế giới, mang lại hiệu quả kinh tế, phát triển bền vững hơn.

Thời gian tới, hướng tới mục tiêu "xanh hóa" ngành thủy sản, doanh nghiệp nên xây dựng các chương trình đào tạo “xanh”, khuyến khích việc áp dụng các “thực hành xanh” trong từng bộ phận chức năng khác nhau của doanh nghiệp. Đồng thời, áp dụng các tiêu chuẩn liên quan đến sinh thái, môi trường như ISO 14001 cũng sẽ giúp doanh nghiệp tạo nên một môi trường khuyến khích việc ứng dụng chiến lược xuất khẩu xanh trong doanh nghiệp.

Đối với các cơ quan, ban ngành có liên quan nên tổ chức các chương trình đào tạo, các khóa học, tập trung vào các vấn đề sinh thái và đưa ra các tình huống thực tế tiêu biểu thành công trong xuất khẩu khi theo đuổi chiến lược xuất khẩu xanh. Ngoài ra, việc cập nhật và phổ biến thông tin về các quy định, tiêu chuẩn, thực tiễn cạnh tranh gắn với yếu tố xanh, sinh thái trong xuất khẩu thuỷ sản trên từng thị trường cụ thể cần được thường xuyên quan tâm. 

Hà Linh